Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

27 Ιουνίου, 2025

Κομμάτι της αρχαίας Ελιμείας, κοιτίδα των Δωριέων και τμήμα της αρχαίας Μακεδονίας, τα Γρεβενά διαθέτουν μακραίωνη ιστορία και δέχθηκαν την επιρροή του Θεσσαλικού, Ηπειρωτικού και Μακεδονικού χώρου, ενώ η περιοχή διέγραψε δημιουργική πορεία έντονης πολιτιστικής, κοινωνικής και ιστορικής ζωής.
Το όνομα της περιοχής συναντιέται σε γραπτές και προφορικές πηγές με τις παραλλαγές «Γραιβινό», «Γρεβενός», «Γρεβυνόν», «Γκρεμπενίτζ», «Γρεβαινά», «Γρεβαινό» κλπ. Η επικρατέστερη εκδοχή για την τοπωνυμία είναι οι λέξεις grovinum και grovina που σημαίνει κοίτη συμβολής ποταμών με αμμοχάλικο και λάσπη και προέρχεται από τη γλώσσα των Βλάχων. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, υπήρξε αρματολίκι και αναφέρεται το 1537, ως ένα από τα πέντε στα οποία χωριζόταν η Μακεδονία κάτω από τον Αξιό ποταμό.

Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Μεγάλο μέρος της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών είναι ορεινή περιοχή και περιστοιχίζεται από τα βουνά Λύγκος στα δυτικά, Χάσια στα νοτιοδυτικά και Βούρινος στα βορειοανατολικά. Ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της χώρας, ο Αλιάκμονας διέρχεται μέσα από τον νομό και συγκεκριμένα από το κεντρικό και βορειοανατολικό μέρος του νομού. Η τοπική οικονομία στηρίζεται κατά βάση στην γεωργία. Η καλλιέργεια σιτηρών και οσπρίων (κύρια ρεβίθι) καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της καλλιεργούμενης γης. Η κτηνοτροφία επίσης γενικότερα είναι αναπτυγμένη με την εκτροφή αμνοεριφίων και βοοειδών.
Τα Γρεβενά επίσης ονομάζονται επίσημα και ως “Πόλη των μανιταριών” για τα πολλά είδη μανιταριών που ευδοκιμούν στην περιοχή, όπου γίνεται και συστηματική παραγωγή, με πλήθος συναφών παραδοσιακών προϊόντων.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ
Το αφιέρωμά μας για την Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών είναι σε εξέλιξη..
προστίθεται υλικό.

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΣΤΟΝ ΧΑΡΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Στην παρακάτω εικόνα εμφαίνεται η θέση της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών στον χάρτη της Ελλάδας στο Γεωγραφικό Διαμέρισνα της Μακεδονίας / Δυτική Μακεδονία.

ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΒΟΡΕΙΑΣ ΠΙΝΔΟΥ (ΒΑΛΙΑ ΚΑΛΝΤΑ)

ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΧΕΡΣΑΙΟ ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Από τις πιο ορεινές Περιφερειακές Ενότητες της χώρας, τα Γρεβενά φιλοξενούν ένα μεγάλο τμήμα του «Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου» με βουνά όπως η θρυλική Πίνδος και κοιλάδες σαν την προστατευόμενη Βάλια Κάλντα με τα απέραντα δάση βελανιδιάς, ποτάμια και παραποτάμους, λίμνες και μοναδικούς γεωλογικούς σχηματισμούς.
Το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου αποτελεί το μεγαλύτερο χερσαίο Εθνικό Πάρκο της Ελλάδας. Με έκταση που προσεγγίζει τα 2 εκατομμύρια στρέμματα, αποτελεί μια περιοχή μοναδικής οικολογικής και περιβαλλοντικής αξίας σε εθνικό, Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Εντός των ορίων του Πάρκου περιλαμβάνονται οι Εθνικοί Δρυμοί Βίκου-Αώου και Πίνδου (Βάλια Κάλντα), 
Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου, γνωστός και ως Βάλια Κάλντα (που σημαίνει ζεστή κοιλάδα στα βλάχικα), βρίσκεται σε ιδιαίτερα δυσπρόσιτη περιοχή της οροσειράς της Πίνδου, στα όρια μεταξύ των νομών Γρεβενών και Ιωαννίνων.
Γεωγραφικά στοιχεία: Η συνολική έκταση του δρυμού φτάνει τα 68.990 στρέμματα, από τα οποία 33.490 ανήκουν στον πυρήνα και 35.500 στη ζώνη προστασίας. Ο δρυμός περιλαμβάνει την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα και του Αρκουδορέματος, καθώς και τα βουνά Λύγκος και Μαυροβούνι. Χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα από την ποικιλία μορφολογικών αντιθέσεων με απότομους γκρεμούς και ορμητικούς χειμάρρους, καθώς και πυκνά δάση.
Το πάρκο βρίσκεται στα σύνορα του Νομού Γρεβενών με τον Νομό Ιωαννίνων, βόρεια της πόλης του Μετσόβου και περιφερειακά βρίσκονται τα χωριά Περιβόλι, Κρανιά Γρεβενών και Μηλιά, Βοβούσα, Ιωαννίνων. Δεν υπάρχουν οικισμοί εντός των ορίων της προστατευόμενης περιοχής. Ο πυρήνας του Δρυμού καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της κοιλάδας της Βάλια Κάλντα και τις πλαγιές των γύρω κορυφών. Αυτές οι κορυφές, μέρος της οροσειράς Λύγκος, σχηματίζουν ένα πέταλο γύρω από την κοιλάδα, αφήνοντας ένα άνοιγμα προς τη Δύση. Αρκετές κορυφές φτάνουν σε υψόμετρο πάνω από 2000 μέτρα. Μεταξύ αυτών βρίσκονται οι κορυφές Αυγό (2.177 μ.), Κακοπλεύρι (2.160 μ.), Φλέγγα (2.159 μ.), Τρία σύνορα (2.050 μ.), Αυτιά (2.082 μ.) και Σαλατούρα (2.019 μ.).
Ιστορία: Το σύνολο των ιστοριογραφικών πληροφοριών και των αρχαιολογικών ευρημάτων της περιοχής ενισχύουν την άποψη ότι πρόκειται για μια περιοχή που κατοικήθηκε από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Κοντά στο χωριό Περιβόλι ανακαλύφθηκε τάφος που στο εσωτερικό του περιείχε μεγάλο χάλκινο λέβητα με ζωόμορφες λαβές καθώς και άλλα κτερίσματα των αρχαϊκών και κλασσικών χρόνων. Μεταξύ του χωριού Βοβούσας και Περιβολίου, στη θέση «Παλαιομονάστηρο», βρέθηκαν ερείπια οικισμού ο οποίος κατοικούνταν από την Ελληνιστική έως και την Υστερορωμαϊκή εποχή. Οι κύριες παραγωγικές δραστηριότητες της περιοχής ήταν, όπως ακόμη και σήμερα, η υλοτομία και η νομαδική κτηνοτροφία. Παλιότερα στην περιοχή γνώρισε μεγάλη άνθηση το εμπόριο και η βιοτεχνία υφαντών ενώ πολλοί κάτοικοι ξενιτεύονταν σε διάφορες πόλεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αλλού.
Η ευρύτερη περιοχή του Δρυμού υπήρξε πατρίδα και εστία δράσης ονομαστών αρματολών, γεγονός που μαρτυριέται και από τα Ελληνόφωνα δημοτικά τραγούδια.
Σπουδαίος βιότοπος: Ο δρυμός αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους και παρθένους δρυμούς. Είναι από τους τελευταίους βιότοπους της καφετιάς αρκούδας, του αγριόγατου και του αγριόγιδου, καθώς και χώρος όπου καταφεύγουν να ξεχειμωνιάσουν τα πιο σημαντικά είδη της Ελληνικής πανίδας. Κάθε χρόνο δεκάδες περιηγητές επισκέπτονται την κοιλάδα της Βάλια Κάλντα ώστε να θαυμάσουν τα μοναδικά και αξέχαστα τοπία της. ( Στοιχεία από το βιβλίο Βάλια Κάλντα του Αποστόλου Διανέλλου).
Κενταύρεια η Βλαχόρειος: Ο δρυμός καλύπτεται από εκτεταμένα δάση κωνοφόρων και οξιάς και πάρα πολλά είδη ενδημικών φυτών των Βαλκανίων και της Ελλάδας (ανάμεσά τους το ενδημικό φυτό της περιοχής Κενταύρεια η βλαχόρειος (Centaurea vlachorum), που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν των Βλάχων που κατοικούν στα γειτονικά χωριά.
Καταφύγιο άγριων ζώων: Η κοιλάδα περικλείεται από τους γύρω ορεινούς όγκους της Βαλέα. Στον δρόμο θα συναντήσουμε τα ομορφότερα δάση Μαύρης Πεύκης, Οξιάς, Λευκόδερμης όπως και δασικής Πεύκης. Επίσης, πολύ πλούσια είναι τόσο η χλωρίδα όσο και η πανίδα της περιοχής. Φιλοξενεί περισσότερα από 80 είδη πουλιών (11 από τα οποία είναι αρπακτικά) ορισμένα είναι και προστατευόμενα. Μερικά από αυτά τα πτηνά είναι γεράκια, γερακίνες, αετοί, πουλιά του δάσους γενικά και νυχτόβιοι. Αποτελεί καταφύγιο για κάθε λογής άγριο ζώο. Άλλα σπάνια θηλαστικά που ζουν εκεί είναι η βίδρα, το ζαρκάδι και ο αγριόγατος. Στα ποτάμια της κοιλάδας συναντάμε δυο σπάνια είδη πέστροφας (Trutta fario και Salvelinus fontinalis). Επιπλέον, υπάρχουν πολλά είδη μανιταριών και ερπετών όπως οχιές, σαύρες, σαλαμάνδρες, αστρίτες. Επτά από αυτά τα είδη προστατεύονται σε ολόκληρο τον κόσμο.
Κλίμα: Το κλίμα στην περιοχή είναι ορεινό-μεσογειακό από τα πλουσιότερα στην Ελλάδα σε κατακρημνίσματα και χιονοπτώσεις. Περιλαμβάνει πολλές βροχές και καταιγίδες επηρεασμένες από το ανάγλυφο με υψηλή νέφωση και ομίχλες. Οι σφοδροί άνεμοι δημιουργούν παγοκρυστάλλους και οι παγετοί είναι συνηθισμένοι από τον Οκτώβριο μέχρι τον Μάιο. Τα καλοκαίρια είναι δροσερά με τοπικές βροχές.
Ποτάμια: Η κοιλάδα διασχίζεται από δύο ρέματα το Ποταμάκι ζεστό και Σαλιατούρας Ρέμα, όπου μαζί σχηματίζουν το Αρκουδόρεμα. Αποτελεί παραπόταμο του Αώου ποταμού και είναι ένα από τα βασικά αξιοθέατα της Βάλια Κάλντα καθώς περιλαμβάνεται σε όλες τις διαδρομές εξερεύνησης της.
Λίμνες: Ψηλά στη Βάλια Κάλντα κάτω από την κορυφή Φλέγκα υπάρχουν δυο λιμνούλες («δρακολίμνες») που έχουν ολόκληρο τον χρόνο νερό και είναι από τα ξεχωριστά αξιοθέατα της περιοχής γιατί βρίσκονται σε υψόμετρο 1.960 μέτρων. Σύμφωνα με τον μύθο, οι δράκοι της Πίνδου ζούσαν ο ένας στον Σμόλικα και ο άλλος στην Γκαμήλα. Ο ένας πετούσε βράχους και ο άλλος κορμούς. Το γεγονός αυτό (σε συνδυασμό με το μεγάλο πληθυσμό τριτώνων που κατοικούν σε αυτές) αποδίδεται και η ονομασία Δρακολίμνες.

ΟΙ ΔΗΜΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
H Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών περιλαμβάνει τους εξής δύο Δήμους: Δήμος Γρεβενών με έδρα τα Γρεβενά, και Δήμος Δεσκάτης, με έδρα τη Δεσκάτη.

Ο ΔΗΜΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Ο Δήμος Γρεβενών έχει έκταση 1859 τ.χλμ. και πληθυσμό 21.421 κατοίκους. Εδρα του Δήμου είναι τα Γρεβενά. Δήμαρχος του Δήμου Γρεβενών είναι η κ. Κυριάκος Ταταρίδης. Ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και διαιρείται στις εξής 13 Δημοτικές Ενότητες: Γρεβενών, Αβδέλλας, Αγίου Κοσμά, Βέντζιου, Γοργιανής, Δότσικου, Ηρακλεωτών, Θεόδωρου Ζιάκα, Μεσολουρίου, Περιβολίου, Σαμαρίνας, Σμίξης και Φιλιππαίων, οι οποίες περιλαμβάνουν 1 Δημοτική Κοινότητα και 60 Τοπικές Κοινότητες. Αναλυτικά οι Δημοτικές Ενότητες με τις Κοινότητες του Δήμου Γρεβενών εμφαίνονται παρακάτω:
1. Δημοτική Ενότητα Γρεβενών: Περιλαμβάνει τη Δημοτική Κοινότητα Γρεβενών (Γρεβενά, Δοξαράς, καλαμίτσι) και τις Τοπικές Κοινότητες Αγίων Θεοδώρων (Αγιοι Θεόδωροι, Αμιλιανός, Ανθρακιά, Δεσπότης), Αμυγδαλεώνα (Αμυγδαλιές, Αγία Τριάς, Λόχμη), Βατολάκκου (Βατόλακκος), Ελάτου (Ελατος, Κάστρο), Ελευθέρου (Ελεύθερο, Ελεύθερο Προσφύγων), Καλοχίου (Καλόχι, Αγάπη, Μεσόλακκος), Κυρακαλής (Κυρακαλή), Μεγάλου Σειρηνίου (Μέγα Σειρήνιο, Μικρό Σηρείνιο), Μυρσίνης (Μυρσίνα, Ασπρόκαμπος), Ροδιάς (Ροδιά), Συνδένδρου (Σύνδενδρο), Φελλίου (Φελλί, Ελευθεροχώρι).
2. Δημοτική Ενότητα Αβδέλλας: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Αβδέλλας (Αβδέλλα).
3. Δημοτική Ενότητα Αγίου Κοσμά: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Αγίου Κοσμά (Αγιος Κοσμάς, Εκκλησιά, Ανω Εκκλησιά), Δασυλλίου (Δασύλλιο), Καληράχης (Καληράχη), Καλλονής (Καλλονή), Κυδωνιών (Κυδωνίες, Λείψι), Κυπαρισσίου (Κυπαρίσσι), Μεγάρου (Μέγαρο), Οροπεδίου (Οροπέδιο), Τρικόρφου (Τρίκορφο).
4. Δημοτική Ενότητα Βεντζίου: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Εξάρχου (Εξαρχος, Βάρης), Κέντρου (Κέντρον, Αγαλαίοι, Νησί), Κνίδης (Κνίδη, Ιτέα, Μικροκλεισούρα, Πιστικό, Πόρος), Παλαιοχωρίου (Παλαιοχώρι), Ποντινής (Ποντινή), Πυλωρών (Πυλωροί), Σαρακήνα (Σαρακήνα, Δίπορο,Νεοχώρι).
5. Δημοτική Ενότητα Γοργιανής: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Καλλιθέας (Καλλιθέα, Πριόνια), Κηπουρίου (Κηπουρείο), Κρανέας (Κρανέα), Μικρολιβάδου (Μικρολίβαδο), Πηγαδίτσης (Πηγαδίτσα), Σιταρά (Σιταράς).
6. Δημοτική Ενότητα Δοτσικού: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Δοτσικού (Δοτσικό).
7. Δημοτική Ενότητα Ηρακλεωτών: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Αγίου Γεωργίου (Αγιος Γεώργιος), Αηδονίων (Αηδόνια, Δασάκι), Κιβωτού (Κιβωτός), Κληματακίου (Κληματάκι, Κριθαράκια), Κοκκινιάς (Κοκκινιά, Νέα Τραπεζούς), Μηλέας (Μηλέα), Πολυδένδρου (Πολύδενδρο), Ταξιάρχου (Ταξιάρχης).
8. Δημοτική Ενότητα Θεόδωρου Ζιάκα: Περιλαμβάνει τις Τοπικές Κοινότητες Αλατόπετρας (Αλατόπετρα), Αναβρυτών (Αναβρυτά), Ζιάκα (Ζιάκας, Κρύα Βρύση, Περιβολάκι), Κοσματίου (Κοσμάτι), Λάβδα (Λάβδας), Μαυραναίων (Μαυραναίοι, Μαυρονόρος, Σταυρός), Μοναχιτίου (Μοναχίτι) Πανοράματος (Πανόραμα), Πολυνερίου (Πολυνέρι), Προσβόρρου (Πρόσβορρο), Σπηλαίου (Σπήλαιο), Τρικώμου (Τρίκωμο, Παρόρειο).
9. Δημοτική Ενότητα Μεσολουρίου: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Μεσολουρίου.
10. Δημοτική Ενότητα Περιβολίου: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Περιβολίου.
11. Δημοτική Ενότητα Σαμαρίνας: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Σαμαρίνας.
12. Δημοτική Ενότητα Σμίξης: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Σμίξης.
13. Δημοτική Ενότητα Φιλιππαίων: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Φιλιππαίων.

ΕΘΝΙΚΟ ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΑΣΙΛΙΤΣΑΣ
Η περιοχή της Βασιλίτσας περιλαμβάνεται στον εθνικό κατάλογο των προστατευμένων περιοχών του δικτύου (Natura 2000).
Στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Γρεβενών, σε  απόσταση 42 χλμ. από την πρωτεύουσα του νομού, στην καρδιά της Πίνδου, βρίσκεται το Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας.
Το χιονοδρομικό της Βασιλίτσας, είναι για ένα από τα ομορφότερα και από τα καλύτερα οργανωμένα χιονοδρομικά κέντρα στην Ελλάδα που κρατά χιόνι ως την άνοιξη. Διαθέτει δυο εναέριους αναβατήρες συνολικού μήκους 1.800μ., 3 κυλιόμενους αναβατήρες, baby-lift 350μ, 12 χιονοδρομικές πίστες συνολικού μήκους 7.500μ, τη μεγαλύτερη πίστα αρχαρίων στην Ελλάδα (3.860μ), πίστα χιονοσανίδας, σχολές σκι, καταστήματα ενοικιάσεως εξοπλισμού, 2 σαλέ ημέρας και ξενώνα.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

ΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ
Τα Γρεβενά είναι πόλη της Μακεδονίας, Δήμος και πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών (νομός Γρεβενών), στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 12.293 κατοίκους.
Γεωγραφικά τοιχεία: Η πόλη είναι κτισμένη σε υψόμετρο 535 μέτρων (κεντρική πλατεία). Απέχει 432 χιλιόμετρα από την Αθήνα (μέσω Τρικάλων), 164 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη (μέσω Βέροιας) και 98 χιλιόμετρα από τα Ιωάννινα.
Η πρόσβαση στα Γρεβενά από όλη τη Βόρεια Ελλάδα είναι δυνατή μέσω της Εγνατίας Οδού, ενώ για τις περιοχές νότια της Θεσσαλίας η πρόσβαση γίνεται μέσω Τρικάλων ή Λάρισας. Το 2026 όταν ολοκληρωθεί ο Αυτοκινητόδρομος Κεντρικής Ελλάδας θα ενώνεται η πόλη απευθείας με την Αθήνα καθώς και με όλη την κεντρική και δυτική Θεσσαλία.
Ιστορία: Η πόλη των Γρεβενών χτίστηκε ακριβώς δίπλα στις θέσεις δυο αρχαίων Ρωμαϊκών οικισμών, από τους οποίους ο ένας βρισκόταν δυτικά (στο ύψωμα «Μπούσιου μύλος») και ο άλλος ανατολικά (στη ράχη «Άγιος Αθανάσιος») από τα τελευταία σπίτια της σημερινής πόλης. Επίσης, λείψανα ενός άλλου αρχαίου οικισμού, με διάρκεια ζωής από τα προϊστορικά ως τα Ρωμαϊκά χρόνια, επισημάνθηκαν στο ύψωμα «Τούμπα», που βρίσκεται σε απόσταση μόλις τριών χιλιομέτρων βόρεια από τα Γρεβενά. Κομμάτι της αρχαίας Ελιμείας, κοιτίδα των Δωριέων και τμήμα της αρχαίας Μακεδονίας, τα Γρεβενά διαθέτουν μακραίωνη ιστορία και δέχθηκαν την επιρροή του Θεσσαλικού, Ηπειρωτικού και Μακεδονικού χώρου, ενώ η περιοχή διέγραψε δημιουργική πορεία έντονης πολιτιστικής, κοινωνικής και ιστορικής ζωής. 
Τα Γρεβενά αναφέρονται για πρώτη φορά σε κείμενο την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με το όνομα Γριβάνα από τον Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο (905 – 953). Το όνομα συναντιέται σε γραπτές και προφορικές πηγές με τις παραλλαγές «Γραιβινό», «Γρεβενός», «Γρεβυνόν», «Γκρεμπενίτζ», «Γρεβαινά», «Γρεβαινό» κλπ.. Μία εκδοχή για την τοπωνυμία είναι οι λέξεις grovinum και grovina που σημαίνει κοίτη συμβολής ποταμών με αμμοχάλικο και λάσπη και προέρχεται από τη γλώσσα των Βλάχων, που ίσως είναι και πιο κοντά στην πραγματικότητα από άλλες εκδοχές. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, υπήρξε αρματολίκι και αναφέρεται το 1537, ως ένα από τα πέντε στα οποία χωριζόταν η Μακεδονία κάτω από τον Αξιό ποταμό.
Πολιτισμός: Διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις γίνονται το καλοκαίρι στα Γρεβενά, ενώ λαμβάνουν χώρα και διάφορα τοπικά έθιμα όπως τα “Ανακατωσάρια” και η “Γκαμήλα” την Κυριακή της Αποκριάς. Το Νοέμβριο του 2007 ανακηρύχθηκε επίσημα η «Πόλη των Μανιταριών».
Στην πόλη λειτουργεί «Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη» (ιδρ. 1988), αρχικά με δωρεές βιβλίων από τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο των Γρεβενών (3.000 τόμοι) και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Οι συλλογές της περιλαμβάνουν σήμερα 28.000 τόμους βιβλίων και μεγάλο αριθμό οπτικοακουστικού υλικού, με έμφαση στην τοπική ιστορία.
Υποδομές και αξιοθέατα: Στα Γρεβενά υπάρχουν δύο κεντρικές πλατείες, η πλατεία Αιμιλιανού με τα κανόνια και η πλατεία του Ρολογιού, ενωμένες με έναν πεζόδρομο. Πρωταγωνιστής τα μανιτάρια, που έβαλε στη ζωή των Γρεβενών ο πρωτοπόρος ερευνητής Γιώργος Κωνσταντινίδης, το δείχνουν και τα μανιταροαγάλματα σε όλη την πόλη, και ένα εστιατόριο αφιερωμένο στα μανιτάρια και η εξοικείωση των κατοίκων με το σπορ της μανιταροσυλλογής και τα μαγαζιά που πουλούν πολύ καλά προϊόντα μανιταριών αποξηραμένα και διάφορα σκευάσματα –σάλτσες, ζυμαρικά, ακόμα και λικέρ και γλυκά του κουταλιού.
Αθλητικοί Σύλλογοι: Ο Πυρσός Γρεβενών στο ποδόσφαιρο, ο Πρωτέας στο μπάσκετ και ο Γυμναστικός στο βόλεϊ και στίβο, έχουν προσφέρει τις μεγαλύτερες επιτυχίες σε Εθνικές Κατηγορίες για το νομό Γρεβενών. Αλλοι Σύλλογοι είναι η Γυμναστική Ένωση Γρεβενών (στίβος), Αθλητικός Σύλλογος Γρεβενών ΕΛΙΜΕΙΑ (κολύμβηση), ο Μοτοσυκλετιστικός Όμιλος Γρεβενών (Μ.Ο.Γ.) – Grevena Moto Club, και ακόμη 10-15 σύλλογοι που αγωνίζονται στα τοπικά πρωταθλήματα ποδοσφαίρου της ΕΠΣ Γρεβενών. Επίσης στο Δήμο Δεσκάτης δραστηριοποιούνται οι: Ποδοσφαιρικός Όμιλος Καμβουνιακός Δεσκάτης (ποδόσφαιρο), Γυμναστικός Σύλλογος Δεσκάτης (βόλεϊ και στίβος), Σειρήνες Γρεβενών (ποδόσφαιρο γυναικών).

ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ Η ΠΙΝΔΟΣ
Ο Εκπολιστιστικός Σύλλογος Γρεβενών Πίνδος ιδρύθηκε το 1992, έχει έδρα τα Γρεβενά της Δυτικής Μακεδονίας και διατηρεί τέσσερα τμήματα παραδοσιακών χορών. Συμμετείχε κατά το παρελθόν και συνεχίζει να συνμμετέχει σε πολλές εκδηλώσεις, τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΑΛΙΑΔΟΥΡΗΣ
Το 1922 μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στην περιοχή των Γρεβενών Μικρασιάτες και Θρακιώτες πρόσφυγες. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Κωνσταντίνος Ταλιαδούρης Θρακιώτης, από τον Σκοπό Ανατολικής Θράκης, ο οποίος αργότερα ως υπουργός Βορείου Ελλάδος της Κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου το 1964 ενήργησε ώστε να επιτευχθεί η ίδρυση αυτοτελούς Νομού Γρεβενών με νόμο τον Οκτώβριο του 1964.

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ
Στα κρίσιμα χρόνια μετά τον Μακεδονικό Αγώνα σημαντικό ρόλο για τον Ελληνισμό διαδραμάτισε ο Μικρασιάτης Μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός Λαζαρίδης, ο οποίος μαρτύρησε σε ηλικία 34 ετών στις 30 Σεπτεμβρίου 1911 από κομιτατζήδες και ρουμανίζοντες.
Ο Αιμιλιανός Λαζαρίδης γεννήθηκε το 1877 στα Πέρματα της επαρχίας Ικονίου της Μικράς Ασίας. Οι γονείς του ήταν Μικρασιάτες Έλληνες Ορθόδοξοι Τουρκόφωνοι (Καραμανλήδες), όπως και όλοι οι Έλληνες της περιοχής.
Η δράση στην Κωνσταντινούπολη: Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Υπηρέτησε ως Αρχιδιάκονος στις Μητροπόλεις Κυζίκου και Θεσσαλονίκης (από τον Νοέμβριο του 1903). Στις 10 Οκτωβρίου 1904 έλαβε το οφίκιο του Αρχιμανδρίτη και τοποθετήθηκε Πρωτοσύγκελλος της Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης.
Η δράση του στη Θεσσαλονίκη και τον Μακεδονικό αγώνα: Στη Θεσσαλονίκη ο Αιμιλιανός προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στον Μακεδονικό Αγώνα, συνεργαζόμενος με τον Πρόξενο της Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη Λάμπρο Κορομηλά και τον Μακεδονομάχο Αθανάσιο Σουλιώτη. Το 1906 εντάχθηκε στην αντιστασιακή «Οργάνωση Θεσσαλονίκης» του Αθανασίου Σουλιώτη που συντόνιζε τη δράση των Ελλήνων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα.
Στη συνέχεια κλήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη και τοποθετήθηκε ως εφημέριος και ιεροκήρυκας στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδας στο Πέραν, στη συνοικία Σταυροδρομίου, όπου διακρίθηκε για την καλοσύνη και την ευσέβειά του.
Η δράση του στο μοναστήρι και την Καβάλα: Στο Μοναστήρι υπηρέτησε ως καθηγητής των Θρησκευτικών του εκεί ελληνικού Γυμνασίου. Χειροτονήθηκε επίσης βοηθός επίσκοπος του Μητροπολίτη Πελαγονίας Ιωακείμ Φοροπούλου (με έδρα το Μοναστήρι της Άνω Μακεδονίας), υπό τον τίτλο του επισκόπου Πέτρας. Ως βοηθός του μητροπολίτη Πελαγονίας ανέπτυξε πλούσια δράση σε εθνικό και θρησκευτικό επίπεδο, σε μια δύσκολη περίοδο για τη Μακεδονία. Για την περίοδο αυτή η Βρετανική Κυανή Βίβλος μαρτυρεί: Η δολοφονία είναι το κυριώτερον όπλον των βουλγαρικών Κομιτάτων. Προ ουδενός υποχωρούσιν. Οι Έλληνες είναι κυρίως τα θύματά των. Κατά χιλιάδας εφονεύθησαν οι Έλληνες κατά τα τελευταία πέντε ή έξ έτη…. αθώων και αόπλων εκβιάσεις, ληστείαι, δολοφονίαι, ανδρών και γυναικών, ανελεήμονα βασανιστήρια ιερέων, ιατρών, διδασκάλων κατακρεουργήσεις, ναών εμπρησμοί… καταστροφή χριστιανών Ορθοδόξων… γενική τρομοκρατία, πλημμύρα αίματος. Το 1909 τοποθετήθηκε Βοηθός Επίσκοπος της Μητροπόλεως Ξάνθης για το τμήμα Καβάλας. Στις 16 Μαρτίου 1910 εξελέγη Μητροπολίτης Γρεβενών
Η δράση του στα Γρεβενά: Ο Μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός αποτέλεσε στυλοβάτη του Μακεδονικού Ελληνισμού, προασπίζοντας την ταυτότητα των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής των Γρεβενών. Ενίσχυε ουσιαστικά την προσπάθεια υποστήριξης και διαφύλαξης των Ελλήνων Ορθοδόξων που ήταν απαραίτητη παρά την τυπική λήξη του Μακεδονικού Αγώνα. Στην προσπάθειά του να στηρίξει το ποίμνιό του πραγματοποιούσε περιοδείες σε όλα τα χωριά της περιοχής, κηρύττοντας το Ευαγγέλιο και ενθαρρύνοντας τους χριστιανούς. Φρόντισε για την ίδρυση και τη συντήρηση Ελληνικών σχολείων και ορθόδοξων ναών. Μέριμνά του στο θέμα της παιδείας ήταν και ο εναρμονισμός της διδακτέας ύλης μεταξύ των σχολείων της πόλης και αυτών της επαρχίας, η επιλογή και η διάθεση βιβλίων στους μαθητές, η πρόσληψη και η αμοιβή δασκάλου για την Αστική Σχολή των Γρεβενών. Λόγω της πολυεπίπεδης εθνικής και θρησκευτικής του δράσης τέθηκε στο στόχαστρο των Νεότουρκων αλλά και των συμμάχων τους, που ήταν οι Βούλγαροι κομιτατζήδες και οι ρουμανίζοντες βλαχόφωνοι που δρούσαν στην περιοχή.

Η ΑΝΑΔΡΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΥ
Στις 30 Σεπτεμβρίου 1911, κατά τη μετάβασή του στην εκκλησία του χωριού Γκριντάδες, όπου θα λειτουργούσε, δολοφονήθηκε μαζί με το διάκονο Δημήτριο και τον συνοδό-αγωγιάτη Αθανάσιο, από κομιτατζήδες και ρουμανίζοντες Βλαχόφωνους. Καθώς η δολοφονία έγινε με τρόπο άναδρο, σε δάσος και κρυφά, ο Αιμιλιανός και η συνοδεία του θεωρούνταν ως «εξαφανισμένοι» από τους κατοίκους. Αγωνία για την τύχη του μητροπολίτη Αιμιλιανού, στις 3 Οκτωβρίου του 1911, εξέφρασε δημοσίως η δημογεροντία Γρεβενών, και μια μέρα αργότερα ανακοινώνει ότι ανακάλυψε προσωπικά του αντικείμενα. Μετά από έρευνες των κατοίκων βρέθηκε το σώμα του Αιμιλιανού σε γειτονικό δάσος στις 6 Οκτωβρίου 1911 μαζί με αυτά των δυο συνοδοιπόρων του. Κηδεύτηκε την Κυριακή 8 Οκτωβρίου 1911 στα Γρεβενά.
Τιμή της μνήμης του: Προς τιμήν του στήθηκε η προτομή του στην μετονομασθείσα Πλατεία Εθνομάρτυρα Αιμιλιανού στα Γρεβενά. Προς τιμήν του επίσης το χωριό Γκριντάδες όπου δολοφονήθηκε μετονομάσθηκε σε Αιμιλιανός και το Σχίνοβο σε Δεσπότης καθώς μεταξύ αυτών είναι το δάσος όπου δολοφονήθηκε.
Στο ακριβές σημείο όπου δολοφονήθηκε κατασκευάστηκε ναός και κενοτάφιο, όπου τελείται θεία Λειτουργία και Τρισάγιο το πρώτο Σάββατο του Οκτωβρίου κάθε έτους. Επίσης, το κοντινό χωριό Λιμπίνοβο μετονομάστηκε σε Διάκος στη μνήμη του διακόνου Δημητρίου που μαρτύρησε μαζί με τον Μητροπολίτη Αιμιλιανό. Οι κάτοικοι των Γρεβενών αλλά και οι Έλληνες μικρασιατικής καταγωγής (καθώς ο Αιμιλιανός ήταν Μικρασιάτης), τον τιμούν ως ιεροεθνομάρτυρα.
Προς τιμήν του Αιμιλιανού Γρεβενών, οδοί που φέρουν το όνομά του βρίσκονται στη Νέα Σμύρνη και τη Νέα Ιωνία, στη Θεσσαλονίκη, τη Σταυρούπολη, τη Μενεμένη, την Καλαμαριά, το Πανόραμα, την Κομοτηνή, την Κοζάνη και την Καστοριά. Προτομή του εκτός από τα Γρεβενά στην κεντρική πλατεία Αιμιλιανού, στήθηκε και στην οδό Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης η οποία ανεγέρθηκε από Μικρασιάτες συμπατριώτες του. Ακόμη, ανδριάντας του ανεγέρθηκε και στο Επισκοπείο Γρεβενών.
Ποίημα στη μνήμη του: Ο ποιητής Γεώργιος Σουρής αποτυπώνει το πνεύμα της εποχής αφιερώνοντας ποίημά του στον μαρτυρικό ιεράρχη.
Επιστολές και συλλυπητήρια τηλεγραφήματα: Mέσα από τα αρχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αποκαλύπτουν τη θλίψη του λαού και του κλήρου της εποχής για τον μαρτυρικό θάνατο του μητροπολίτη Αιμιλιανού. Οι επιστολές αυτές δόθηκαν για πρώτη φορά στη δημοσιότητα και αναγνώσθηκαν από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο κατά την επίσκεψή του στα Γρεβενά κατά το έτος 2011.
Επιμνημόσυνοι λόγοι: Από τους πολλούς επιμνημόσυνους λόγους που εκφωνήθηκαν ξεχωρίζει ο λόγος του Χρυσοστόμου Σμύρνης: «Όταν αρχιερείς καίωσιν εαυτούς ως λαμπάδας ενώπιον του ειδώλου της πατρίδος, ο δε μαρτυρικός θάνατός των γίνεται ζωής και δόξης υπόθεσις και θεμέλιον αγιωτέρου βίου, το μνημόσυνόν των δεν εναρμονίζεται με δάκρυα και θλίψιν, αλλά με υπερηφάνειαν και αγαλλίασιν. Ημίν εξ όλων εχαρίσθη όχι μόνον το εις Χριστόν ορθώς πιστεύειν, αλλά και το υπέρ Αυτού αγογγύστως πάσχειν, γενναίως μαρτυρείν και ενδόξως θνήσκειν». Ο Χρυσόστομος Σμύρνης θα μαρτυρήσει λίγα χρόνια αργότερα από τους Τούρκους, το 1922 στη Σμύρνη.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ
Από τα Γρεβενά κατάγονται σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων, των τεχνών και του αθλητισμού:
• Θεόδωρος Ζιάκας, αγωνιστής του 1821 και του 1854 ((βλ. αφιέρ. Δημοτική Ενότητα Θεόδωρου Ζιάκα)
• Κωνσταντίνος Δημίδης, αγωνιστής του 1821, οπλοποιός του αγώνα και τυπογράφος
• Χαρίσιος Τζιόγας, οπλαρχηγός του 1821, χιλίαρχος
• Νικόλαος Τσολάκης, οπλαρχηγός, Μακεδονομάχος
• Νικόλαος Ζαμκίνος, ηγέτης του Μακεδονικού Αγώνα με το ψευδώνυμο “Κυνηγός”
• Γεώργιος Μπούσιος (1875 – 1929), ηγέτης του Μακεδονικού Αγώνα, υπουργός Εσωτερικών (1922)
• Μίλτος Τεντόγλου (1998), Χρυσός Ολυμπιονίκης του άλματος εις μήκος στους Ολυμπιακούς Αγώνες 2020 (Τόκιο) και στους Ολυμπιακούς Αγώνες 2024 (Παρίσι)

Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΗΣ ΚΑΙ ΧΡΥΣΟΣ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΗΣ ΜΙΛΤΟΣ ΤΕΝΤΟΓΛΟΥ
Ο Μίλτος Τεντόγλου με καταγωγή από τα Γρεβενά, είναι Έλληνας πρωταθλητής του στίβου στο άλμα εις μήκος, και παγκόσμιος πρωταθλητής και χρυσός ολυμπιονίκης το 2020 και 2024. Θεωρείται ως ένας από τους καλύτερους άλτες μήκους όλων των εποχών, έχοντας κερδίσει συνολικά 11 χρυσά μετάλλια και στις πέντε μεγάλες παγκόσμιες και Ευρωπαϊκές διοργανώσεις στίβου.
Φωτογραφία: Άλμα εις μήκος ανδρών στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Στίβου κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Μόναχο 2022 (Βικιπαίδεια).

Ο ΔΟΞΑΡΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Δοξαράς είναι ορεινό χωριό της Δημοτικής Κοινότητας Γρεβενών της ομώνυμης Δημοτικής Ενότητας του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 190 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται εντυπωσιακά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Ο Δοξαράς βρίσκεται σε υψόμετρο 585 μέτρα, νοτιοδυτικά της πόλης των Γρεβενών, σε απόσταση 4 χλμ. από το κέντρο της. Μέσα από το χωριό περνάει ο Δοξανίτης που καταλήγει στον Γρεβενιώτη ποταμό μέσα στην πόλη. Μέσα από το χωριό περνάει η Εθνική Οδός Γρεβενών – Καστοριάς και δυτικά η Εγνατία Οδός.
Ιστορία: Την περίοδο της Τουρκοκρατίας αναφέρεται ως “Πούρα” και στον Κώδικα της Ζάβορδας καταγράφονται κάτοικοί του, ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β΄Γραφή). Το 1918 αναφέρεται ως Μπούρα να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Γρεβενών. Μετονομάστηκε σε Δοξαράς το 1927. Ο Δοξαράς σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τα Γρεβενά και το Καλαμίτσι,αποτελούν τη Δημοτική Κοινότητα Γρεβενών.

ΤΟ ΚΑΛΑΜΙΤΣΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Καλαμίτσι (επίσημα Καλαμίτσιον) είναι ορεινό χωριό της Δημοτικής Κοινότητας Γρεβενών της ομώνυμης Δημοτικής Ενότητας του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 190 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται εντυπωσιακά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το Καλαμίτσι βρίσκεται σε υψόμετρο 600 μέτρων, 5 χλμ. ανατολικά από τα Γρεβενά. Δυτικά του χωριού και πριν τα Γρεβενά περνάει η Εγνατία Οδός. Το 1902 κατά τη διάρκεια εκσκαφής νέων θεμελίων στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, βρέθηκε ακέφαλο γυναικείο μαρμάρινο άγαλμα σε ημικυκλική βάση της Ρωμαϊκής εποχής. Λόγω της επιγραφής “(Βά)βιλος Αραβαίου τήν (Θ)υγατέρα Μέλι(σσ)αν ηρω(ίδα)” που υπήρχε πιθανολογείται ότι πρόκειται για χώρο Ηρώου. Πριν την απελευθέρωση και την ανταλλαγή πληθυσμού κατοικούσαν μουσουλμάνοι Βαλαάδες και χριστιανοί Κουπατσαραίοι, γι’ αυτό και συγκαταλεγόταν στα Βλαχοχώρια των Γρεβενών. Αναφέρεται επίσημα ως οικισμός το 1918 να προσαρτάται στην τότε κοινότητας Γρεβενών. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης μαζί με τα Γρεβενά και τον Δοξαρά αποτελούν τη Δημοτική Κοινότητα Γρεβενών.
Φωτογραφία: Από Γρεβενά Βόρεια Πίνδος Moundain Pindos) / Fb Page.

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΘΕΟΔΩΡΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Οι Αγιοι Θεόδωροι είναι χωριό και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 160 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά, λόγω και της προσέλευσης κατοίκων της διασποράς. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τον Αιμιλιανό, την Ανθρακιά και το Δεσπότι, αποτελούν τη τοπική κοινότητα Αγίων Θεοδώρων που ανήκει στην δημοτική ενότητα Γρεβενών του Δήμου Γρεβενών.
Η Tοπική Kοινότητα Αγίων Θεοδώρων είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός πεδινός οικισμός, με έκταση 152,638 τ.χλμ..
Γεωγραφικά στοιχεία: Οι Άγιοι Θεόδωροι είναι κτισμένοι σε υψόμετρο 810 μέτρα, προς τα νοτιοανατολικά των Γρεβενών σε απόσταση 20 χλμ. από την πόλη. Από την Καλαμπάκα Τρικάλων απέχουν 46 χλμ.. Το χωριό βρίσκεται επάνω στην εθνική οδό Καλαμπάκας – Γρεβενών (ΕΟ15) σε δασώδη περιοχή και τα σπίτια του είναι αραιοκατοικημένα. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία.
Ιστορία: Οι Άγιοι Θεόδωροι δημιουργήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ’70 από κατοίκους των πρώην οικισμών Διάκος, Γεωργίτσα, Μελίσσι και από οικογένειες που μετοίκησαν από τα χωριά Αιμιλιανός και Δεσπότης. Ως κοινότητα συστάθηκε το 1973 με ταυτόχρονη απόσπαση των Αγίων Θεοδώρων από την κοινότητα Αιμιλιανού και τον ορισμό τους ως έδρα της.
Πολιτισμός-Σύλλογοι: Στους Αγίους Θεοδώρους δραστηριοποιούνται οι Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός – Μορφωτικός Σύλλογος Αγίων Θεοδώρων Γρεβενών «Η Εργάνη» • Εκπολιτιστικός Σύλλογος Απανταχού Αγιοθεοδωριτών Γρεβενών «Οι Άγιοι Θεόδωροι» • Α. Σ. «ΑΕΤΟΣ» Αγίων Θεοδώρων • Δασικός Αναγκαστικός Συνεταιρισμός Νομής Δάσους Αγροκτήματος Γεωργίτσας.
Αξιοθέατα: Η πλατεία του χωριού • Το παλιό κτίριο του Σχολείου που λειτουργεί ως πνευματικό Κέντρο – δανειστική βιβλιοθήκη λαογραφικό μουσείο και αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και πολιτιστικών εκδηλώσεων • Το γαιόφραγμα / λίμνη Πλαίσια στην περιοχή του παλιού οικισμού Μελίσσι • Ο ενοριακός ναός των Αγίων Θεοδώρων • Το εξωκλήσι του Αιμιλιανού, όπου μαρτύρησαν στις 30 Σεπτεμβρίου 1911 ο Μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός Λαζαρίδης, ο διάκονος Δημήτριος Αναγνώστου από το Λεμπίνοβο (Διάκο) Γρεβενών και ο αγωγιάτης Αθανάσιος Φασούλας από το Σνίχοβο (Δεσπότη) Γρεβενών • Ο άγιος Νικόλαος στον οικισμό Μελισσίου.

Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Αιμιλιανός είναι ορεινό χωριό της Τοπικής Κοινότητας Αγίων Θεοδώρων, της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 30 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά, λόγω και της προσέλευσης κατοίκων της διασποράς.
Γεωγραφικά στοιχεία: Βρίσκεται σε υψόμετρο 830 μέτρα, στα βόρεια των Γρεβενών σε απόσταση 23 χλμ. από αυτά. Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Γκριντάδες και μετονομάστηκε σε Αιμιλιανός το 1927 προς τιμή του Μητροπολίτη Γρεβενών, Αιμιλιανού Λαζαρίδη, που μαρτύρησε στην περιοχή στις 30 Σεπτεμβρίου 1911. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τους Αγίους Θεοδώρους, την Ανθρακιά και τον Δεσπότη, αποτελούν τη Τοπική Κοινότητα Αγίων Θεοδώρων, που ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών.

Η ΑΝΘΡΑΚΙΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Ανθρακιά είναι χωριό της Τοπικής Κοινότητας Αγίων Θεοδώρων της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.
Ο πληθυσμός του χωριού είναι 51 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Η Ανθρακιά βρίσκεται σε υψόμετρο 670 μέτρα, στα νότια όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων σε απόσταση 29 χλμ. νοτιοδυτικά από τα Γρεβενά. Το όνομά της οφείλεται στον άνθρακα που υπήρχε στην περιοχή. Το χωριό αναφέρεται το 1962 σε γραπτά κείμενα της Ιεράς Μονής Ζάβορδας ως Μάνεσι. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία.
Αρχαιολογικά ευρήματα: Στην τοποθεσία “Παλιόκαστρο” περίπου τρία χιλιόμετρα Βορειοανατολικά του χωριού και σε απόσταση περίπου 3 χλμ. έχουν εντοπιστεί ερείπια τείχους από ντόπιες πέτρες (ξερολιθιά) που χρονολογούνται στην Εληνιστική και Ρωμαϊκή εποχή.
Ονομασία-Διοικητικές μεταβολές: Το χωριό αναφέρεται επίσημα ως Μάνες το 1918 να προσαρτάται στην τότε Κοινότητα Γκριντάδων. Μετονομάστηκε σε Ανθρακιά το 1927. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τους Αγίους Θεοδώρους, τον Δεσπότη και τον Αιμιλιανό, αποτελούν τη τοπική κοινότητα Αγίων Θεοδώρων, που ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Γρεβενών του Δήμου Γρεβενών.

Ο ΔΕΣΠΟΤΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Δεσπότης είναι ορεινό χωριό της Τοπικής Κοινότητας Αγίων Θεοδώρων της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 13 κατοίκους. Ο πληθυσμός του χωριού κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά, λόγω της προσέλευσης επισκεπτών.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 670 μέτρων στα δυτικά του Βενέτικου ποταμού και σε απόσταση 17 χλμ. νότια από τα Γρεβενά.
Διοικητικά στοιχεία: Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Σινίχοβον και αναφέρεται επίσημα το 1918 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Διορθώθηκε το 1919 σε Σνίχοβο και το 1927 μετονομάζεται σε Δεσπότης, προς τιμή του Μητροπολίτη Γρεβενών Αιμιλιανού Λαζαρίδη, ο οποίος μαρτύρησε στις 30 Σεπτεμβρίου 1911, στο δάσος μεταξύ του χωριού και του γειτονικού Αιμιλιανού. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τους Αγίους Θεοδώρους, την Ανθρακιά και τον Αιμιλιανό, αποτελούν τη τοπική κοινότητα Αγίων Θεοδώρων.

ΟΙ ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Οι Αμυγδαλιές (επίσημα Αμυγδαλέαι), είναι χωριό της Τοπικής Κοινότητας Αμυγδαλεών, της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 307 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά, λόγω των κατοίκων της διασποράς.
Γεωγραφικά στοιχεία: Οι Αμυγδαλιές βρίσκονται σε υψόμετρο 850 μέτρα, προς τα βόρεια του νομού, σε απόσταση 12 χλμ. βορειοδυτικά από τα Γρεβενά. Είναι κτισμένες στις πλαγιές λοφοσειράς σε περιοχή κατάφυτη από βελανιδιές, κερασιές, αμυγδαλιές και άλλα οπωροφόρα δέντρα. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με τη δεντροκαλλιέργεια, παλιότερα της αμυγδαλιάς – απ’ όπου προέρχεται η ονομασία του χωριού και τα τελευταία χρόνια της κερασιάς, για τα οποία φημίζεται.
Αξιοθέατα: Σημαντικό αξιοθέατο είναι ο νεόδμητος ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου, ο οποίος κτίστηκε στη θέση παλαιότερου (με χρονολογία κτήσης το 1735) που το 1930 είχε κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο, αλλά καταστράφηκε από πυρκαγιά. Διασώθηκαν μόνο οι αξιολογότατες τοιχογραφίες οι οποίες έπαθαν μικροζημίες (αλλοίωση χρωμάτων).
Φύση και περιβάλλον: Βορειοδυτικά είναι η κορυφή Κουτσόραχος (υψόμετρο 992 μέτρα) με θέα τον Όλυμπο, τον Άσκιο (Σινιάτσικο), τον Βούρινο, την οροσειρά της Πίνδου, τα Χάσια, το Βόϊο.
Ονομασία: H παλιά ονομασία του χωριού είναι Πρεβενίτσα και έτσι αναφέρεται μετά την απελευθέρωση το 1918 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Το 1919 μετονομάστηκε σε Πικριβενίτσα και το 1927σε Αμυγδαλιές, ενώ το 1940 διορθώθηκε σε Αμυγδαλέαι. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης μαζί με την Αγία Τριάδα και τη Λόγχμη αποτελούν την τοπική κοινότητα Αμυγδαλεών, που υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Γρεβενών του Δήμου Γρεβενών. Η κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 28,652 τ.χλμ..
Την περίοδο της κατοχής, στις 7 Ιουλίου 1944, οι Γερμανοί εκτέλεσαν οχτώ άμαχους του χωριού.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΜΥΓΔΑΛΕΩΝ
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αμυγδαλεών Γρεβενών είναι ένας ιδιαίτερα δραστήριος Πολιτιστικός Σύλλογος με τριάντα και πλέον χρόνια συνεχούς προσφοράς στον τόπο. Εχει διοργανώσει και έχει λάβει μέρος σε πλήθος εκδηλώσεων εντός και εκτός Νομού. Μεταξύ των γιορτών που διοργανώνει είναι και η γιορτή κερασιού που πραγματοποιεί με μεγάλη επιτυχία κάθε χρόνο και η οποία συνοδεύεται με τραγούδια και χορό. Πρόεδρος του Συλλόγου είναι ο κ. Αργύρης Καραλιόλιος.

Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Αγία Τριάδα είναι ορεινό χωριό της Τοπικής Κοινότητας Αμυγδαλεών, της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 31 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά, λόγω των κατοίκων της διασποράς.
Γεωγραφικά στοιχεία: Βρίσκεται σε υψόμετρο 810 μέτρων στο βορειοκεμτρικό τμήμα του νομού Γρεβενών, βορειοανατολικά του χωριού Αμυγδαλιές. Απέχει 12 χλμ. περίπου από την πόλη των Γρεβενών.
Διοικητικά στοιχεία: Ο οικισμός αναγνωρίστηκε το 1971 και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Αμυγδαλεών. Το 1997 αποσπάστηκε από την κοινότητα Αμυγδαλεών και προσαρτήθηκε στον Δήμο Γρεβενών.

Η ΛΟΧΜΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Λόχμη είναι οικισμός της Τοπικής Κοινότητας Αμυγδαλεών, της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 20 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά, λόγω των κατοίκων της διασποράς.
Γεωγραφικά στοιχεία: Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Δήμου Γρεβενών, σε υψόμετρο 670 μέτρα και σε απόσταση 17 χλμ. βορειοδυτικά από την πόλη των Γρεβενών.
Ονομασία: Το αρχικό όνομα του χωριού ήταν Βίτσι. Αναφορές στο χωριό και τους κατοίκους του Βίτσίου (ή Βίτσας) γίνονται από το 1692 (στα αρχεία της Ιεράς Μονής Ζάβορδα. Από το 1918, αποτέλεσε τμήμα της Κοινότητας Αμυγδαλέων (πρώην Πρεβενίτσης). Το 1927 μετονομάστηκε σε Λόχμη. Η πρώτη απογραφή μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας το 1913, αναφέρει τον οικισμό με 62 κατοίκους.
Αξιοθέατα: Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία των Παμμέγιστων Ταξιαρχών η οποία κατασκευάστηκε το 1848, με τις τοιχογραφίες της και την παράδοση για μια θαυματουργή εικόνα. Το ίδιο ισχύει και για τον Άγιο Νικόλαο (1742), ένα ναό με παλιές αγιογραφίες.
Εκπαίδευση: Στον οικισμό από το 1929 μέχρι και το 1969 λειτούργησε Δημοτικό Σχολείο.

Ο ΒΑΤΟΛΑΚΚΟΣ
Ο Βατόλακκος είναι οικισμός και Τοπική Κοινότητα, της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 262 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά, λόγω των κατοίκων της διασποράς.
Γεωγραφικά στοιχεία: Βρίσκεται σε υψόμετρο 580 μέτρα προς τα βόρεια του Περιφερειακής Ενότητας προς τα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, δυτικά του ποταμού Αλιάκμονα. Απέχει 11 χλμ. βορειοανατολικά από τα Γρεβενά και 23 χλμ. νοτιοδυτικά από τη Σιάτιστα και είναι ανάμεσα στα χωριά Μυρσίνα νότια, Ελεύθερο Προσφύγων δυτικά, Μηλιά βόρεια και Ασπρόκαμπος ανατολικά. Μέσα από το χωριό περνάει η ΕΟ Γρεβενών – Καστοριάς και δυτικά η Εγνατία Οδός.
Ονομασία: Η παλιά ονομασία του χωριού, από την εποχή της Τουρκοκρατίας, ήταν Νταβράτοβον και με το όνομα αυτό αναφέρεται επίσημα το 1918 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Διορθώθηκε σε Ντοβράτοβον το 1919 και μετονομάστηκε σε Βατόλακκος το 1927.

Ο ΕΛΑΤΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Ελατος είναι οικισμός και Τοπική Κοινότητα, της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 153 κάτοικοι. Στην Κοινότητα υπάγεται και ο οικισμός Κάστρο, με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 164 κατοίκους.
Ο Ελατος είναι κτισμένος σε υψόμετρο 741 μέτρα, 7 χιλιόμετρα δυτικά των Γρεβενών.

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Κάστρο είναι οικισμός της Κοινότητας Ελάτου, της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 11 κάτοικοι. Βρίσκεται σε υψόμετρο 840 μέτρων και μαζί με τον Ελατο αποτελούν την Κοινότητα Ελάτου.

ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ή ΕΛΕΥΘΕΡΟ Α’ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Ελεύθερο (ή Ελεύθερο Α΄) είναι οικισμός της Κοινότητας Ελευθέρου, της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 35 κάτοικοι. Ονομάζεται Ελεύθερο Α’ για να ξεχωρίζει από τον άλλο μεγαλύτερο οικισμό Ελεύθερο Β’ ή Ελεύθερο Προσφύγων. Οι δύο οικισμοί απέχουν μεταξύτους περίπου 800 μέτρα.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το Ελεύθερο A’ βρίσκεται σε υψόμετρο 670 μέτρα, στα βόρεια του νομού προς τα όρια με το νομό Κοζάνης. Απέχει 14 χλμ. βόρεια από τα Γρεβενά και 47 χλμ. νοτιοδυτικά από την Κοζάνη. Το χωριό είναι κτισμένο σε τοποθεσία κατάφυτη από από βελανιδιές και οι κάτοικοί του ασχολούνται με την κτηνοτροφία (εκτρέφουν κατσίκες, πρόβατα κ.α.) καθώς και με τη γεωργία. Καλλιεργούν μαλακό σιτάρι, κριθάρι και ξερικά αμπέλια.
Ιστορία: Το χωριό δημιουργήθηκε από τη συνένωση μικρότερων γειτονικών οικισμών και η παλιά ονομασία του, ήταν Κουτσικιότι και με το όνομα αυτό αναφέρεται το 1918 να προσαρτάται στην τότε Κοινότητα Τσουρχλίου. Μετονομάστηκε σε Ελεύθερον το 1927.
Η Κοινότητα: Το χωριό Ελεύθερον ή Ελεύθερον Α’ σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με το χωριό Ελεύθερο Προσφύγων ή Ελεύθερο Β’, αποτελούν τη Τοπική Κοινότητα Ελευθέρου του Δήμου Γρεβενών, με συνολικό πληθυσμό 169 κατοίκους. Φωτογραφία: Thomas Biziouras.

ΤΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ή ΕΛΕΥΘΕΡΟ Β’ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Ελεύθερο Προσφύγων (ή Ελεύθερο Β΄) είναι οικισμός της Κοινότητας Ελευθέρου, της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 134 κάτοικοι.
Ονομάζεται Ελεύθερο Β’ για να ξεχωρίζει από τον άλλο μικρότερο οικισμό Ελεύθερο Α’, από τον οποίο απέχει περίπου 800 μέτρα ανατολικά. .
Γεωγραφικά στοιχεία: Το Ελεύθερο Προσφύγων βρίσκεται σε υψόμετρο 670 μέτρα, στα βόρεια του νομού προς τα όρια με το νομό Κοζάνης, σε απόσταση περίπου 800 μ.ετρων από το Ελεύθερο Α’, μεταξύ των χωριών αμυγδαλιές και βατόλακκος. Είναι κτισμένο δυτικά της ΕΟ Γρεβενών – Καστοριάς και σε απόσταση περίπου 800 μέτρων. Απέχει 13 χλμ. περίπου βόρεια από τα Γρεβενά και 46 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από την Κοζάνη. Το πανέμορφο χωριό βρίσκεται σε τοποθεσία κατάφυτη από από βελανιδιές.
Ασχολίες κατοίκων: Οι κάτοικοί του ασχολούνται με καλλιέργειες μαλακού σιταριού, κριθαριού και ξερικών αμπελιών, καθώς και με την κτηνοτροφία.
Ιστορία:-Διοικητικές μεταβολές Το χωριό Ελεύθερο Προσφύγων ως οικισμός αναφέρεται για πρώτη φορά το 1961 να προσαρτάται στην τότε Κοινότητα Ελευθέρου που ανήκε στο νομό Κοζάνης και το 1964 αποσπάστηκε στο νομό Γρεβενών. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με το χωριό Ελεύθερο ή Ελεύθερο Α’, αποτελούν τη Τοπική Κοινότητα Ελευθέρου του Δήμου Γρεβενών, με συνολικό πληθυσμό 169 κατοίκους. Φωτογραφία: Thomas Biziouras.

ΤΟ ΚΑΛΟΧΙ
Το Καλόχι είναι χωριό και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 32 κατοίκους. Στην Κοινότητα Καλοχίου υπάγονται εκτός από το Καλόχι και οι οικισμοί Αγάπη και Μεσόλακκος, με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 81 κατοίκους.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το Καλόχι βρίσκεται σε υψόμετρο 570 μέτρα δυτικά του Αλιάκμονα, βόρεια του Βενέτικου και σε απόσταση 12 χιλιομέτρων ανατολικά-νοτιοανατολικά από τα Γρεβενά.
Ιστορία: Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό δεν μετακινήθηκε ποτέ από την θέση του και την περίοδο Tης τουρκοκρατίας υπήρξε κεφαλοχώρι. Πολιτισμικά συγκαταλεγόταν στα Bλαχοχώρια των Γρεβενών και εκτός των μουσουλμάνων κατοίκων είχε και βλαχόφωνους Κουτσαπαραίους.
Ασχολίες κατοίκων: Οι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία (σιτηρά) και την κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα, βοοειδή).
Αξιοθέατα: Στη νοτιονατολική άκρη του χωριού βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου που έχει κηρυχθεί από το 1996 ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για μονόχωρο μεταβυζαντινό ναό του 18ου αιώνα, με νάρθηκα του 19ου αιώνα και αξιόλογες τοιχογραφίες

Η ΑΓΑΠΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Αγάπη είναι ορεινό χωριό της Κοινότητας Καλοχίου της Δημοτικής Ενότητας Γρεβενών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 19 κατοίκους. Στην Κοινότητα Καλοχίου υπάγεται εκτός από το Καλόχι και ο οικισμός Μεσόλακκος.
Γεωγραφικά στοιχεία: Βρίσκεται σε υψόμετρο 500 μέτρα στις δυτικές απολήξεις του όρους Βούρινος και στην ανατολική όχθη του Αλιάκμονα -πολύ κοντά στη συμβολή του με τον Βενέτικο-, πάνω στον δρόμο προς το Καλόχι. Απέχει περίπου 18 χιλιόμετρα νοιτιοανατολικά των Γρεβενών.
Πολιτισμός: Στον οικισμό δραστηριοποιείται ο Πολιτιστικός Σύλλογος «ΓΑΛΙΑΝΑ». Ενα έθιμο του χωριού αναβιώνει κάθε Δευτέρα του Πάσχα, που οι γυναίκες ετοιμάζουν τα «τσιριχτά», τα οποία μαζί με γλυκά και κόκκινα αυγά τα πηγαίνουν στην εκκλησία όπου ο παπάς διαβάζει τα ονόματα των νεκρών-σαν μνημόσυνο, και κατόπιν όλοι μαζί βγαίνουν στο προάυλιο της εκκλησίας και τα τρώνε με γιαούρτι «μαντζίρα». Ακολουθεί χορός με οργανοπαίχτες παιδιά του χωριού. Το έθιμο αυτό, θεωρείται κατάλοιπο των Βυζαντινών τραπεζιών της αγάπης και σπανίζει πλέον.
Επίσης ανήμερα του Αγίου Γεωργίου γιοράζεται το «μουχαπέτ», όπου οι άντρες και οι γυναίκες του χωριού επισκέπτονται τα σπίτια που γιορτάζουν και με λύρα και νταούλι εύχονται στους εορτάζοντες.
Αξιοθέατα: Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου στο βόρειο τμήμα του οικισμού • Η περιοχή με την ονομασία «Σμίξη», όπου ο Βενέτικος ποταμός, συμβάλλει με τον Αλιάκμονα, υψηλής αισθητικής αξίας.

Ο ΜΕΣΟΛΑΚΚΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Μεσόλακκος είναι ορεινό χωριό της Κοινότητας Καλοχίου του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 30 κατοίκους. Στην Κοινότητα Καλοχίου υπάγεται εκτός από τον Μεσόλακκο και ο οικισμός Αγάπη.
Γεωγραφικά στοιχεία: To το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 600 μέτρων, δυτικά του Αλιάκμονα, βόρεια του Βενέτικου και σε απόσταση 12 χλμ. δυτικά από τα Γρεβενά. Είναι κτισμένο δυτικά της Εγνατίας Οδού και σε απόσταση περίπου 8 χλμ. από τον κόμβο Γρεβενά Δυτικά/Καλαμπάκα.
Φωτογραφία: Fb Group / Γρεβενά – Βόρεια Πίνδος (Mountain Pindos) / Thanos Stoupas

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΒΔΕΛΛΑΣ

Η ΑΒΔΕΛΛΑ
Η Αβδέλλα είναι χωριό και Τοπική Κοινότητα καθώς και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Αβδέλλας του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.
Ο πληθυσμός του χωριού είναι 73 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Η Αβδέλλα είναι χωριό μεγάλου υψομέτρου (1300μ.) στο δυτικό άκρο του νομού Γρεβενών. Βρίσκεται κοντά στα όρια με το νομό Ιωαννίνων και στις ανατολικές κλιτύς της Βόρειας Πίνδου, σε κατάφυτη περιοχή στα όρια του εθνικού δρυμού Βάλια Κάλντα. Απέχει 43 χλμ. περίπου νοτιοδυτικά των Γρεβενών. Η Τοπική Κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 43,295 τ,χλμ.. 
Διοικητικά στοιχεία: Ο οικισμός εμφανίζεται το 1918 ως Αβδέλα και ορίζεται έδρα της κοινότητας Αβδέλλας του νομού Κοζάνης. Το 1928 η ονομασία του διορθώθηκε σε Αβδέλλα και το 1964 αποσπάστηκε στον νομό Γρεβενών. Το ίδιο έτος ο οικισμός αποσπάται από την κοινότητα Αβδέλλας και προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών.
Ιστορία: Πριν το 1800, το χωριό βρισκόταν στη θέση «Φαντίνες», αλλά οι κάτοικοι, κυρίως μεγάλες οικογένειες Βλάχων κτηνοτρόφων, μετακινήθηκαν στη σημερινή θέση λόγω καλύτερου κλίματος. Μετά την υποταγή του χωριού στους Οθωμανούς, δόθηκε αυτονομία και άλλα προνόμια, τα οποία χάθηκαν κατά την εποχή του Αλή Πασά. Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821 οι Αβδελλιώτες ξεσηκώθηκαν και προσέφεραν στον αγώνα. Σημαντικότερος αγωνιστής του ’21 ήταν ο Μάρτος Ράμμος, πρωτοπαλίκαρο του Οδυσσέα Ανδρούτσου, καθώς επίσης και οι Μπρέσιος και Μπέζας.
Οι Αβδελλιώτες συμμετείχαν στο Μακεδονικό αγώνα με κυριότερους Μακεδονομάχους, τούς Ζήση Βέρρο και Ιωάννη Χατζηγιάννη.
Η Αβδέλλα είναι η ιδιαίτερη πατρίδα των αδελφών Μανάκη, Μίλτου και Γιάννη, οι οποίοι ήταν οι πρώτοι Έλληνες κινηματογραφιστές και προτομές τους βρίσκονται στην κεντρική πλατεία του χωριού, του βλαχόφωνου Μακεδονομάχου Βέρρου Ζήση και του ξυλογλύπτη Δημήτρη Αγοράστη.
Προσωπικότητες: Ζήσης Βέρρος, Μακεδονομάχος οπλαρχηγός και Αδελφοί Μανάκη (Ιωάννης και Μιλτιάδης), πρωτοπόροι κινηματογραφιστές.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ

Ο ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Αγιος Κοσμάς είναι ορεινός οικισμός, τοπική Κοινότητα και Δημοτική Ενότητα του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 35 κατοίκους. Κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός του χωριού αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Βρίσκεται στα βόρεια του νομού και στα όρια με το νομό Κοζάνης, σε απόσταση 21 χλμ. βορειοδυτικά από τα Γρεβενά. Είναι κτισμένος μέσα σε δάσος από βελανιδιές και χωρίζεται από τον γειτονικό οικισμό Εκκλησία νοτιοανατολικά με ένα χείμαρρο. Η γέφυρα “Παπατάκη” ανάμεσα στο χωριό και το Κυπαρίσσι νοτοδυτικά, έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Ιστορία: Χρονολογείται στον 19ο αιώνα και από το αρχικό κτίσμα σώζεται μόνο ένα τόξο. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση από το χωριό πέρασε και φιλοξενήθηκε στα 1777 ο Κοσμάς ο Αιτωλός κατά την Γ΄ περιοδεία του. Εδώ φυλάσσεται ένας από τους τέσσερις αυθεντικούς σιδερένιους σταυρούς του Αγίου Κοσμά που διασώθηκαν.
Διοικητικά στοιχεία: Η παλιά ονομασία από την εποχή της Τουρκοκρατίας είναι Τσιράχι και έτσι αναφέρεται επίσημα το 1918 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Το 1919 διορθώνεται σε Τσιράκι και το 1927 μετονομάζεται σε Άγιος Κοσμάς. Μαζί με την Εκκλησιά και την Άνω Εκκλησιά, αποτελούν τη τοπική Κοινότητα Αγίου Κοσμά, που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Αγίου Κοσμά, του Δήμου Γρεβενών.
Η τοπική Κοινότητα του Αγίου Κοσμά του νομού Γρεβενών, είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 9,393 τ.χλμ..

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΩ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ
Η Εκκλησία και η Ανω Εκκλησιά είναι ορεινοί οικισμοί της τοπικής Κοινότητας και Δημοτικής Ενότητας Αγίου Κοσμά του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 19 κατοίκων.
Γεωγραφικά στοιχεία: Βρίσκονται σε υψόμετρο 990 μέτρα (Ανω Εκκλησιά), προς τα βόρεια του νομού και τα όρια με το νομό Κοζάνης, σε απόσταση 32 χλμ. βορειοδυτικά από τα Γρεβενά. Οι οικισμοί είναι κτισμένοι μέσα σε δάσος από βελανιδιές, δίπλα στον οικισμό Άγιο Κοσμά.
Ιστορία: Τα χωριά δημιουργήθηκαν, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, από τους κατοίκους παλιότερου οικισμού που υπήρχε στην τοποθεσία “Παλαιοχώρι” και οι οποίοι για να προφυλαχθούν από τις επιθέσεις Τουρκαλβανών, μετακινήθηκαν σε νέα τοποθεσία.
Διοικητικά στοιχεία: Μαζί με τον Άγιο Κοσμά η Εκκλησιά και η Ανω Εκκλησιά αποτελούν τη τοπική Κοινότητα Αγίου Κοσμά, που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Αγίου Κοσμά, του Δήμου Γρεβενών.

ΤΟ ΔΑΣΥΛΛΙΟ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Δασύλλιο είναι ορεινός οικισμός και τοπική Κοινότητα της Δημοτικής ενότητας Αγίου Κοσμά του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 20 κατοίκους. Κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός του χωριού αυξάνεται.
Γεωγραφικά στοιχεία: Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.000 μέτρων στις πλαγιές του Σμόλικα. Η παλιά ονομασία του χωριού μέχρι το 1927 ήταν Μαγέρη.
Ενα γραφικό χωριό: Το Δασύλλιο (Μαγέρη) είναι από τα γραφικά και όμορφα χωριά που έχει η Ελληνική ύπαιθρος. Ένα χωριό που συνδυάζει την ατέλειωτη ομορφιά του βουνίσιου. Τα σπίτια του χωριού, σπίτια διώροφα και τριώροφα καλοχτισμένα από τους ίδιους, με τέχνη και μαστοριά. Οι δρόμοι του χωριού, με ανηφόρες και κατηφόρες, καθαροί και τσιμεντόστρωτοι. Δεξιά και αριστερά των δρόμων και στις πλαγιές, πλήθος από λυγαριές, φλαμουριές, γιαννάκια, αγριομολόχες και άλλα αγριολούλουδα σκορπούν τη λεπτή και μυρωμένη ανάσα τους και αρωματίζουν την ατμόσφαιρα.
Φύση και περιβάλλον: Είναι αλήθεια πως αξίζει κανείς να επισκεφθεί το Δασύλλιο. Έχει μια εντελώς ξεχωριστή βουνίσια ομορφιά, με μια ιστορία που πλανιέται στις ρεματιές και στα δάση, στις πλαγιές και τα διάσελα. Εκεί η ψυχή βρίσκει την ηρεμία της, μέσα στη φωτεινή και γαληνεμένη ατμόσφαιρα.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΒΕΝΤΖΙΟΥ

Ο ΕΞΑΡΧΟΣ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Εξαρχος είναι ορεινό χωριό και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 37 κατοίκοι, ο οποίος κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Ο Έξαρχος βρίσκεται σε υψόμετρο 730 μέτρων προς στα βορειοανατολικά όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης. Είναι κτισμένος στις νοτιοδυτικές πλαγιές του όρους Βούρινου, σε περιοχή με πολλές πηγές και νερά. Νότια και δίπλα στο χωριό ξεκινάει ο χείμαρρος Μαυρόλακος, ενώ βορειοδυτικά και μακρύτερα ο Ξερόλακος. Απέχει περίπου 35 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από τα Γρεβενά (μέσω Κνίδης) και 22 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από τη Σιάτιστα.
Ιστορία: Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, αρχικά ο οικισμός βρισκόταν 600 μέτρα δυτικότερα, επειδή όμως ένας χείμαρρος χώριζε το χωριό στα δύο, μετακινήθηκε στην τωρινή του θέση. Σε πεζοπορική απόσταση 2 – 2,5 ωρών ανατολικά-βορειοανατολικά και σε υψόμετρο 1.863 μέτρα, είναι η κορυφή του Βούρινου, με θέα το οροπέδιο των Γρεβενών.
Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β΄Γραφή).
Διοικητικά στοιχεία: Αναφέρεται επίσημα το 1918 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το 1964 αποσπάστηκε στο νομό Γρεβενών. Το χωριό σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τον Βάρη, αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Εξάρχου, που ανήκει στη Δημοτική ενότητα Βεντζίου του Δήμου Γρεβενών, με συνολικό πληθυσμό 74 κατοίκους.

Ο ΒΑΡΗΣ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Βάρης είναι ορεινό χωριό της Τοπικής Κοινότητας Εξάρχου, της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 37 κατοίκοι.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 740 μέτρων προς στα βορειοανατολικά όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης. Είναι κτισμένος βόρεια του όρους Κίσσαβου και νότια του Βούρινου, σε απόσταση 29 χλμ. ανατολικά – βορειοανατολικά από τα Γρεβενά και 30 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από τη Σιάτιστα.
Οικονομία: Η περιοχή δυτικά του χωριού και μέχρι τον οικισμό Χρώμιο, είναι γνωστή από την εποχή της Τουρκοκρατίας για τα μεταλλεύματα χρωμίτη. Το 1990 εγκαινιάστηκε εργοστάσιο εκμετάλλευσης και εμπλουτισμού του στη θέση “Αγριάντζες” στα σύνορα Χρωμίου – Βάρης.
Ιστορία: Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοι του χωριού ως αφιερωτές  της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας, τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β΄Γραφή). Την περίοδο της κατοχής, στις 7 Ιουνίου 1944, οι Γερμανοί πυρπόλησαν το σχολείο και σχεδόν όλες τις οικίες του χωριού.
Διοικητικές μεταβολές: Η παλιά του ονομασία είναι Βάρτσα και έτσι αναφέρεται επίσημα το 1918 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Εξάρχου, που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Μετονομάστηκε σε Βάρης το 1927. Το 1964 αποσπάστηκε στο νομό Γρεβενών. Το χωριό σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τον Έξαρχο, αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Εξάρχου, που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Βεντζίου του Δήμου Γρεβενών, με τον συνολικό πληθυσμό της Κοινότητας να ανέρχεται σε 74 κατοίκους, ο οποίος κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά.

ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Κέντρο (παλαιά ονομασία Βέντζι), είναι ορεινό χωριό και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 68 κατοίκους. Στην Κοινότητα εκτός από το Κέντρο υπάγονται και οι οικισμοί Αγαλαίοι και Νησί, με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 161 κατοίκους.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 654 μέτρων και απέχει από τα Γρεβενά 29 χλμ..
Ιστορία: Οι κάτοικοι του χωριού είναι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Πολιτισμός: Στo χωριό δραστηροποιείται ο Ποντιακός Πολιτιστικός Σύλλογος Κέντρου Γρεβενών «Βέντζι», ο οποίος μέσα από διάφορες δραστηριότητες διευκολύνει και ομορφαίνει τη ζωή των κατοίκων της Κοινότητας. Ανάμεσα στα έργα που έχουν πραγματοποιηθεί με τη συνδρομή του Συλλόγου είναι η δημιουργία του χώρου αναψυχής Ζείδωρο (δώρο ζωής), με γήπεδα, παιδική χαρά, κιόσκι και το ξωκλήσι του Αγίου Παϊσίου που πανηγυρίζει στις 11 Ιουλίου, η συλλογή παραδοσιακών αντικειμένων και εργαλείων, καθώς και δενδροφύτευση.
Φωτογραφία: Αθλητικό Πάρκο Κέντρου Γρεβενών | Thomas Biziouras

ΟΙ ΑΓΑΛΑΙΟΙ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Οι Αγαλαίοι είναι ορεινός οικισμός της Τοπικής Κοινότητας Κέντρου, της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 38 κατοίκους. Οι Αγαλαίοι μαζί με τους οικισμούς Κέντρο και Νησί, αποτελούν την τοπική Κοινότητα Κέντρου, με συνολικό πληθυσμό 161 κατοίκους.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό βρίσκεται στις δυτικές απολήξεις του όρους Βούρινος, σε υψόμετρο 720 μέτρων, ανατολικά από τον Αλιάκμονα και λίγο βορειότερα του χωριού Κέντρου. Ο οικισμός απέχει περίπου 33 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλης των Γρεβενών.
Αξιοθέατα: Ο ναός του Αγίου Δημητρίου στο νοτιοανατολικό τμήμα του οικισμού. Στον περίβολό του βρέθηκε μαρμάρινη αετωματική επιτύμβια στήλη, με την επιγραφή «Κλεοπάτρα Αντιγόνου μνήμης χάριν» του 2ου μ.Χ αιώνα.

ΤΟ ΝΗΣΙ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Νησί είναι οικισμός της Τοπικής Κοινότητας Κέντρου, της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 55 κατοίκους. Μαζί με τους οικισμούς Κέντρο και Αγαλαίοι αποτελούν την τοπική Κοινότητα Κέντρου, με συνολικό πληθυσμό 161 κατοίκους.
Γεωγραφικά στοιχεία: Ο οικισμός βρίσκεται κοντά στον ποταμό Αλιάκμονα σε υψόμετρο 615 μέτρα, ενώ απέχει περίπου 32 χιλιόμετρα ανατολικά-νοτιοανατολικά από τα Γρεβενά και μόλις 2 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το Κέντρο.
Διοικητικά στοιχεία: Η παλιά του ονομασία είναι Νασινίκος και έτσι αναφέρεται το 1918 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Βέντσιας (παλιά ονομασία Κέντρου). Το 1928 το χωριό μετονομάστηκε σε Νησί. Φωτογραφία: Thomas Biziouras.

Η ΚΝΙΔΗ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Κνίδη είναι ορεινό χωριό και τοπική Κοινότητα και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 180 κατοίκοι. Στην Κοινότητα υπάγονται και οι οικισμοί Ιτέα, Μικροκλεισούρα, Πιστικό και Πόρος, με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 331 κατοίκους. Κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός της Κοινότητας αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Η Κνίδη βρίσκεται σε υψόμετρο 690 μέτρων προς τα βορειοανατολικά όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, ανατολικά του Αλιάκμονα, σε απόσταση 18 χλμ. ανατολικά από τα Γρεβενά. Το χωριό είναι κτισμένο στις νοτιοανατολικές πλαγιές του όρους Προφήτης Ηλίας.
Ιστορία: Σε περιοχή με πλούσιο φυσικό περιβάλλον Βορειοδυτικά του χωριού, σε απόσταση 3,5 χλμ. και στον δρόμο προς τη Μικροκλεισούρα, στη τοποθεσία “Κρεμαστός” έχουν βρεθεί ευρήματα τα οποία χρονολογούνται στην Αρχαία Νεολιθική περίοδο στην 7η χιλιετία π.Χ..
Διοικητικές μεταβολές: Η παλιά ονομασία του χωριού είναι Κοπρίβα και έτσι αναφέρεται το 1918 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης Κοινότητας και να ανήκει στο νομό Κοζάνης. Το 1927 μετονομάζεται σε Κνίδη. Το 1964 αποσπάται στο νομό Γρεβενών.
Αξιοθέατα: Στο χωριό μπορείτε να επισκεφτείτε το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου η οποία κτίστηκε το 1885 και διακοσμείται από αξιόλογο τέμπλο και από το 1962 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Αλλο αξιοθέατο είναι τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή Κρεμαστός.
Τοπικά προϊόντα: Στα χωριά της περιοχής θα βρείτε σε αφθονία φρέσκα και αποξηραμένα μανιτάρια, σπιτικές μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού από φρέσκα φρούτα, εκλεκτά κρεατικά και χειροποίητα ζυμαρικά.

Η ΙΤΕΑ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Ιτέα είναι ορεινό χωριό της τοπικής Κοινότητας Κνίδης της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 99 κατοίκοι.
Γεωγραφικά στιχεία: Το χωριό βρίσκεται σε υψ. 630 μέτρων προς τα βορειοανατολικά όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, σε απόσταση 23 χλμ. από τα Γρεβενά. Το χωριό είναι κτισμένο ανατολικά του Αλιάκμονα, στις ανατολικές πλαγιές του όρους Κορακόπετρα και σε περιοχή με πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Βόρεια του χωριού περνάει ο χείμαρρος Ποταμιά που καταλήγει στον Αλιάκμονα και πολύ κοντά του βρίσκεται μια μικρή λιμνούλα που προσφέρεται για βόλτα, πικ-νικ και ψάρεμα. 
Ιστορία-Ονομασία: Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β΄Γραφή). Η παλιά ονομασία του χωριού είναι Βούρμποβο και έτσι αναφέρεται το 1918 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Κοπρίβης (Κνίδης) που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το 1927 μετονομάζεται σε Ιτιές και το 1940 διορθώνεται σε Ιτέα. Το 1964 αποσπάται στο νομό Γρεβενών. Μαζί με την Κνίδη, την Μικροκλεισούρα, το Πιστικό και τον Πόρο, αποτελούν τη τοπική Κοινότητα Κνίδης, που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών.

Η ΜΙΚΡΟΚΛΕΙΣΟΥΡΑ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Μικροκλεισούρα είναι ορεινό χωριό της τοπικής Κοινότητας Κνίδης, της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 24 κατοίκοι.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 940 μέτρων προς τα βορειοανατολικά του νομού και τα όρια με το νομό Κοζάνης, σε απόσταση 18,5 χλμ. βορειοανατολικά από τα Γρεβενά. Είναι κτισμένο δίπλα και ανατολικά του Αλιάκμονα, στις βόρειες πλαγιές του όρους Παπαγάρος.
Ιστορία_Ονομασία: Μετά την απελευθέρωση τον Μάιο του 1925 το χωριό κατοικήθηκε από πρόσφυγες της περιφέρειας Εβτζή (από την ίδια περιφέρεια ανήκουν οι πρόσφυγες Δαφνερού, Κέντρου, Παλιοκνίδης). Ως Σαδοβίτσα αναφέρεται το 1927 να μετονομάζεται σε Μικροκλεισούρα και να ανήκει στο νομό Κοζάνης. Το 1964 αποσπάται στο νομό Γρεβενών. Μαζί με την Κνίδη, την Ιτέα, το Πιστικό και τον Πόρο, αποτελούν τη τοπική Κοινότητα Κνίδης, που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Βεντζίου του Δήμου Γρεβενών.
Φωτογραφία: Thomas Biziouras

ΤΟ ΠΙΣΤΙΚΟ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Πιστικό είναι ορεινό χωριό της τοπικής Κοινότητας Κνίδης, της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 29 κατοίκοι.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 620 μέτρων σε απόσταση 17 χλμ. δυτικά των Γρεβενών και 41 χλμ. νότια της Σιάτιστα. Ο οικισμός διαθέτει μικρές πλατείες με ξύλινα παγκάκια και κιόσκια, πανύψηλα δέντρα και όμορφους κήπους με αμυγδαλιές και κάθε λογής λουλούδια.. Το παλιό όνομα ήταν Πισκό και ανήκε στη κοινότητα Κοπρίβης του νομού Κοζάνης. Μετονομάστηκε σε Πιστικό το 1927. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης μαζί με την Κνίδη, την Μικροκλεισούρα, την Ιτέα και τον Πόρο, αποτελούν τη τοπική Κοινότητα Κνίδης, που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Βεντζίου του Δήμου Γρεβενών.
Εκδηλώσεις: Κάθε Δεκέμβριο ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος του χωριού αναβιώνει το έθιμο της «γουρνοχαράς» και της “τσιγαρίδας”.

Ο ΠΟΡΟΣ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Πόρος είναι ορεινό χωριό της τοπικής Κοινότητας Κνίδης, της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 79 κάτοικοι.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό Πόρος βρίσκεται δίπλα και ανατολικά του ποταμού Αλιάκμονα, στις νοτιοδυτικές πλαγιές του όρους Λυκοπήγαδο (υψομετρο 843 μέτρα) σε απόσταση 11 χιλιόμετρα ανατολικά-βορειοανατολικά από τα Γρεβενά. Το χωριό αποτελεί την είσοδο των Γρεβενών προς την περιοχή των Βεντζίων.
Ασχολίες κατοίκων: Οι κάτοικοί του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία και στα χωράφια τους δίπλα στον Αλιάκμονα καλλιεργούν κυρίως καλαμπόκι, τριφύλλι, καπνά. Παλιότερα παρήγαγαν μεγάλες ποσότητες ξυλοκάρβουνου από τα γειτονικά δάση βελανιδιάς του Λυκοπήγαδου και Μότσιαλη. Αξιοθέατα: H τοποθεσία “Αμπδίστρα” με τις ηφαιστειογενείς, βραχώδεις όχθες στον Αλιάκμονα και οι εκκλησίες του των Αγίων Ταξιαρχών (στο δρόμο προς τη Μικροκλεισούρα), της Αγίας Τριάδας (κοιμητηριακός ναός) και του Αγίου Αθανασίου (του 1794).
Διοικητικά στοιχεία: Το παλιό όνομα του χωριού είναι Γκουστάμ και έτσι αναφέρεται το 1918 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Κοπρίβης (Κνίδης). Το 1927 μετονομάστηκε σε Πόρο. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με την Κνίδη, τη Μικροκλεισούρα, την Ιτέα και το Πιστικό, αποτελούν την τοπική Κοινότητα Κνίδης, που ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών.

ΤΥΡΟΚΟΜΕΙΟ “ΤΟ ΚΑΛΟ” ΤΖΑΛΟΝΙΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΟΝ ΠΟΡΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η οικογένεια Τζαλονίκου κατάγεται από τα Γρεβενά και ασχολείται με την κτηνοτροφία από πάππου προς πάππον, έχοντας παράλληλα και το δικό τους τυροκομείο. Το τυροκομείο βρίσκεται στον Πόρο Γρεβενών. Ο γιος του Γιώργου, ο Τριαντάφυλλος μαζί με τις αδελφές του Δώρα και Αντιγόνη, συνεχίζει την παράδοση της οικογένειας με την παραγωγή αγαπημένων γεύσεων με μεγάλη επιτυχία, στη σύγχρονη τυροκομική μονάδα, γνωστή σε όλα τα Γρεβενά.
Στην οδό Κ. Ταλιαδούρη 43 στην πόλη των Γρεβενών, λειτουργεί και κατάστημα λιανικής πώλησης των τυροκομικών προϊόντων και γνήσιων τυριών της παραγωγής τους: Καπνιστό τυρί, Προβολόνε, Ξινόγαλο, Ανθότυρο, Ανεβατό, Φέτα, Γραβιέρες, Γιαούρτια, Ρυζόγαλα κ.λ.π. όλα στις πιο προσιτές τιμές.
Χονδρική πώληση στο φημισμένο Καπνιστό τυρί & Προβολόνε σε όλη την Ελλάδα.
Στόχος τους είναι να συνδυάζουν πάντα, τις υψηλές απαιτήσεις του κόσμου για υγιεινή διατροφή με πιστοποιημένα προϊόντα, που φτάνουν στον καταναλωτή στη σωστή συσκευασία και στη σωστή τιμή.
Γρήγορη και φιλική εξυπηρέτηση.

ΤΟ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Παλαιοχώρι είναι ορεινό χωριό και τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 188 κάτοικοι.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το Παλαιοχώρι βρίσκεται σε υψόμετρο 800 μέτρων στην περιοχή των Βεντζίων του νομού Γρεβενών, σε απόσταση 34 χλμ. ανατολικά από την πόλη των Γρεβενών και 45 χλμ. περίπου νότια-νοτιοδυτικά από την πόλη της Κοζάνης. Πρόκειται για ένα πολύ παλιό χωριό που επί επί Τουρκοκρατίας διετέλεσε κεφαλοχώρι. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται πολλοί κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β΄Γραφή).
Ασχολίες κατοίκων: Οι κάτοικοί του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την γεωργία. Παλαιότερα αρκετοί εργάζονταν και στα μεταλλεία Ξερολιβάδου, τα οποία απέχουν 7 χιλιόμετρα από το κέντρο του χωριού.
Αξιοθέατα: Στην πλατεία του χωριού στέκει επιβλητικά ο ιερός ναός της Αγίας Παρασκευής, κτίσμα του 1873, με ανεξάρτητο κωδωνοστάσιο του 1897, ο οποίος από το 1995 έχει χαρακτηριστεί “ως μνημείο χρήζον ειδικής κρατικής προστασίας. Πρόκειται για τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με στοά στη δυτική και σε τμήματα της νότιας πλευράς, που κτίστηκε το 1873. Το μνημείο είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 1874”.
Αξίζει επίσης να επισκεφθεί κανείς το “Χάβο”, μια περιοχή φυσικού κάλλους με απότομα βράχια, μικρή λίμνη και καταρράκτη, το εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία με το υπαίθριο θέατρο, την κορυφή Ανάληψη (1.125μ.), την κορυφή Φακιόλι (1.110μ.) και την περιοχή του Μελιάτσκο.
Πολιτισμός: Στο υπαίθριο θέατρο του Παλαιοχωρίου έχουν φιλοξενηθεί κατά καιρούς αξιόλογοι καλλιτέχνες.

Η ΠΟΝΤΙΝΗ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Ποντινή είναι ορεινό χωριό και τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με πληθυσμό 166 κατοίκους. Κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός του χωριού διπλασιάζεται.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 830 μέτρων στο δρόμο από τα Γρεβενά προς τα Βέντζια, 5 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά των Πυλωρών. Το Σιουμποτό και το Παλιοπύλωρο, είναι παραπόταμοι του Αλιάκμονα, που περνάνε βόρεια και νότια της Ποντινής, ώσπου συναντώνται και χύνονται στον Αλιάκμονα. 5 χλμ. ανατολικά του χωριού βρίσκεται η κορυφή Φακιόλα (1.116 μ.), απ’ όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει ένα ιδιαίτερης ομορφιάς τοπίο.
Ιστορία: Σύμφωνα με την ιστορία, οι κάτοικοι της Ποντινής κατάγονται από Μικρασιάτες πρόσφυγες που ήρθαν το 1923 από τα παράλια του Πόντου, την περιοχή της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης και πήραν τη θέση των “βαλαάδων” (Ελληνόφωνοι Μουσουλμάνοι), οι οποίοι έφυγαν για την Τουρκία με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Τόριστα, μέχρι το 1927, οπότε μετονομάστηκε σε Ποντηνή και ανήκε στο Νομό Κοζάνης. Το 1940 το όνομά της διορθώθηκε στο σημερινό Ποντινή και το 1964 αποσπάστηκε στο Νομό Γρεβενών.
Ασχολίες κατοίκων: Οι κάτοικοί του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την γεωργία.
Πολιτισμός-Το ετήσιο πανηγύρι: Πολύ σημαντικό είναι το ετήσιο πανηγύρι της Ποντινής, στις 26 Ιουλίου, ημέρα της Αγίας Παρασκευής. Το προηγούμενο βράδυ, στις 25 κάθε Ιούλη, εμφανίζονται σπουδαίοι πόντιοι καλλιτέχνες στην πλατεία του χωριού, μπροστά σε χιλιάδες κόσμου.
Φωτογραφία: Θάνος Στούπας

ΟΙ ΠΥΛΩΡΟΙ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Οι Πυλωροί είναι ορεινό χωριό και τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με πληθυσμό 52 κατοίκους. Κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός του χωριού αυξάνεται.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 730 μέτρων, προς τα βορειοανατολικά όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης, σε απόσταση 25 χιλιόμετρα περίπου ανατολικά από τα Γρεβενά. Είναι κτισμένο στις νότιες πλαγιές του όρους Κίσσαβος (με υψόμετρο 1904 μ.) που έχει πανοραμική θέα προς τη Πίνδο, τα Χάσια και το Σινιάτσικο (Ασκιό). Νότια του χωριού περνάει ο χείμαρρος Ποταμιά, που καταλήγει δυτικά στον Αλιάκμονα.
Διοικητικά στοιχεία: Ως οικισμός αναφέρεται το 1918 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Κοπρίβης (Κνίδης). Σήμερα σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης αποτελεί τη Τοπική Κοινότητα Πυλωρών.
Αξιοθέατα: Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, μαζί με αυτή του Αγίου Αθανασίου στο Δοτσικό, έχουν χαρακτηριστεί από το 1987 ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία, γιατί αποτελούν αξιόλογα μνημεία εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής του 18ου αιώνα.
Ασχολίες κατοίκων: Οι κάτοικοί του χωριού ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την γεωργία.

Η ΣΑΡΑΚΗΝΑ ΒΕΝΤΖΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Σαρακήνα είναι ορεινό χωριό και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Βεντζίου, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με πληθυσμό 165 κατοίκους. Στην Κοινότητα υπάγονται και οι οικισμοί Δίπορο και Νεοχώρι, με τον συνολικό πληθυσμό της να ανέρχεται σε 318 κατοίκους.
Γεωγραφικά στοιχεία: Η Σαρακήνα βρίσκεται σε υψόμετρο 750 μέτρων, προς στα ανατολικά όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης και στην περιοχή των Βεντζίων. Απέχει 29 χλμ. ανατολικά-νοτιοανατολικά από τα Γρεβενά και 29 χλμ. περίπου βορειοδυτικά από τη Δεσκάτη. Νότια του χωριού περνάει ο χείμαρρος Γκιώνης, που καταλήγει νοτιότερα στον ποταμό Αλιάκμονα.
Διοικητικά στοιχεία: Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό βρισκόταν πάντα στην ίδια τοποθεσία και είχε το ίδιο όνομα. Αναφέρεται επίσημα το 1918 με το όνομα Σαρακίνα να ορίζεται έδρα τη ομώνυμης Κοινότητας που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το όνομα διορθώνεται σε Σαρακήνα το 1940 και το 1964 αποσπάται στο νομό Γρεβενών.
Ιστορία: Την περίοδο της Τουρκοκρατίας το χωριό ήταν ήταν κεφαλοχώρι, είχε στενή σχέση με την Ιερά Μονή Ζαβόρδας, από την οποία απέχει 25 χλμ. βορειοδυτικά και σε αυτό έμεινε για μεγάλο διάστημα ο Όσιος Νικάνορας. Πολλοί κάτοικοί του δούλεψαν για λογαριασμό της Μονής Ζάβορδας, όπου και προστατεύονταν από τους Τούρκους. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται πολλοί κάτοικοί της ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή), όσο και 1692 και μετά (Β΄ Γραφή).
Αξιοθέατα: Η τρίκλιτη θολωτή βασιλική εκκλησία του Αγίου Νικολάου έχει χαρακτηριστεί από το 1995 ως “μνημείο χρήζον ειδικής κρατικής προστασίας. Πρόκειται για ενοριακό ναό μεγάλων διαστάσεων, στον τύπο της θολωτής βασιλικής, που κτίστηκε το 1858. Eσωτερικά το μνημείο είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα”.
Προσωπικότητες: Η Σαρακήνα είναι ο τόπος καταγωγής του δάσκαλου – λαογράφου Κώστα Καραπατάκη (1906 – 2000).

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΓΟΡΓΙΑΝΗΣ

Η ΚΑΛΛΙΘΕΑ ΓΟΡΓΙΑΝΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Καλλιθέα είναι οικισμός και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Γόργιανης, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 19 κατοίκους. Κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός του χωριού αυξάνεται σημαντικά.
Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.010 μέτρων, στις βόρειες πλαγιές του όρους Χάσια. Ιδρύθηκε περίπου το 1770 από οικογένειες Βλάχικης καταγωγής. Μέχρι το 1927 είχε την ονομασία Μπάλτινο και μέχρι το 1971 λεγόταν Καταφύγι.
Το χωριό συμμετείχε κατά την Τουρκοκρατία στον αγώνα κατά των Τούρκων και στην Επανάσταση του 1821 και μετά, καθώς βρισκόταν κοντά στα σύνορα του Ελληνικού κράτους από το 1881, χρονιά προσάρτησης της Θεσσαλίας, μέχρι το 1912, όταν και η Μακεδονία ενώθηκε με την Ελλάδα.

ΤΑ ΠΡΙΟΝΙΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Τα Πριόνια (Αρομανικά: Bozovo) είναι οικισμός της Τοπικής Κοινότητας Καλλιθέας στη Δημοτική Ενότητα Γόργιανης του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 63 κατοίκους.
Ονομασία: Κατά την Οθωμανική περίοδο και έως το 1928, ο οικισμός ήταν γνωστός ως Μποζόβο. Η ονομασία «Πριόνια» προέκυψε αργότερα, αποδίδοντας με ακρίβεια την κύρια δραστηριότητα των κατοίκων: την υλοτομία, δηλαδή την κοπή και την κατεργασία ξυλείας. Η παρουσία πυκνών δασών και η αξιοποίηση των φυσικών πόρων οδήγησαν στην ανάπτυξη πριονιστηρίων και στην εμπορία ξύλου, επάγγελμα διαδεδομένο στην περιοχή.
Εθνολογική σύνθεση: Οι κάτοικοι κατάγονταν κυρίως από Αρομάνους (Βλάχους) και Ηπειρώτες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή σταδιακά από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, κατά κύριο λόγο αναζητώντας ασφαλέστερες περιοχές και νέες βοσκήσιμες εκτάσεις, λόγω αναστατώσεων και πολέμων στις πατρίδες τους. Οι Αρομάνοι της Πίνδου, όπως και στα Πριόνια, ακολουθούσαν έναν ημινομαδικό τρόπο ζωής, μετακινούμενοι εποχικά με τα κοπάδια τους, και ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, την κατεργασία και εμπορία ξυλείας, την παραγωγή γαλακτοκομικών, αλλά και το εμπόριο, συχνά δημιουργώντας δίκτυα με άλλα βλαχοχώρια.
Η συμβολή τους στην οικονομική ζωή της περιοχής ήταν καθοριστική, καθώς ανέπτυξαν τεχνικές ξυλείας και δημιούργησαν πριονιστήρια ή υλοτομικές μονάδες μικρής κλίμακας, αξιοποιώντας το φυσικό δασικό πλούτο της Πίνδου. Επιπλέον, διατήρησαν έντονο πολιτιστικό στοιχείο, με δική τους μουσική, γλωσσικές ιδιαιτερότητες και έθιμα που επιβιώνουν έως σήμερα, ιδιαίτερα μέσα από τοπικές γιορτές και μαρτυρίες ηλικιωμένων. Αν και η βλάχικη (αρομανική) γλώσσα έχει υποχωρήσει τις τελευταίες δεκαετίες, παραμένει ζωντανή σε τοπωνύμια, παροιμίες, λαϊκά τραγούδια και ορισμένες καθημερινές φράσεις.
Αλεξανδρινοί χρόνοι: Το χωριό επί Βασιλέως της Μακεδονίας Μεγάλου Αλεξάνδρου ονομαζόταν Καλπούς και ανήκε διοικητικά στην επαρχεία Ελημίας. Ήταν κτισμένο στην περιοχή του Αγίου Νικολάου και Παναγίας, έφθανε μέχρι την περιοχή του Καταφυγίου ή Πέτρα.
Βυζαντινοί χρόνοι: Το Καλπούς κατά του Βυζαντινούς χρόνους αριθμούσε περίπου χίλια σπίτια όπως μαρτυρούν τα ερείπια που υπάρχουν μέχρι σήμερα. Η γεωγραφική του θέση βοήθησε στην ανάπτυξη του εμπορίου και στο αποκορύφωμα του χριστιανισμού απαριθμούσε τουλάχιστον δώδεκα εκκλησίες, από τις οποίες κάποιες σώζονται μέχρι και σήμερα.
Ελληνιστικά χρόνια: Η ιστορική παρουσία του οικισμού ανάγεται στην Ελληνιστική εποχή, όπου φέρεται να υπήρχε ένας οικισμός με την ονομασία «Καλπούς». Κατά τη Bυζαντινή περίοδο, η περιοχή γνώρισε μεγάλη ακμή, με αναφορές για πάνω από 1.000 κατοικίες και τουλάχιστον δώδεκα εκκλησίες.

ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΛΠΟΥΣ ΠΟΥ ΣΩΖΟΝΤΑΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ
• Ιερός ναός Αγίας Τριάδος (νέα κατασκευή στην περιοχή της Καλλιθέας)
• Ιερός ναός Προφήτη Ηλία (Αναστηλωμένος Ναός)
• Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Αναστηλωμένος Ναός)
• Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου (Πολιούχος του οικισμού Πριόνια) ξαναχτίστηκε το 1710 και διατηρείτε έως σήμερα σε άριστη κατάσταση.
Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης, το Καλπούς περιήλθε στην κατοχή των Τούρκων και οι κάτοικοί του διασκορπίστηκαν στις γύρω περιοχές και μερικοί από αυτούς εγκατασταθήκαν περί το 1710 στη θέση που σήμερα είναι κτισμένο το χωριό Πριόνια.
Φωτογραφία: Ο Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου στα Πριόνια.

ΠΡΙΟΝΙΑ | ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΑ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Τα Πριόνια βρίσκονται σε άμεση επαφή με τον Εθνικό Δρυμό Πίνδου (Βάλια Κάλντα), έναν από τους σημαντικότερους και πιο παρθένους οικολογικούς θύλακες της Ελλάδας, που έχει ανακηρυχθεί περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και περιλαμβάνεται στο δίκτυο Natura 2000. Σε πολύ μικρή απόσταση από το χωριό ξεκινούν δασικοί δρόμοι και σηματοδοτημένα μονοπάτια που οδηγούν σε περιοχές εξαιρετικού ενδιαφέροντος, όπως οι αλπικές λίμνες Φλέγγα, οι δασώδεις τοποθεσίες Μπάλτσες, το ρέμα Αρκουδόρεμα, καθώς και σε πέτρινα παραδοσιακά κρεμαστά γεφύρια που ενώνουν ρεματιές και χαράδρες. Το φυσικό τοπίο περιβάλλεται από πυκνά δάση μαυρόπευκου, ρόμπολου και οξιάς, ενώ φιλοξενεί πλούσια πανίδα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν η καφέ αρκούδα, ο λύκος, ο αγριόγατος, αλλά και σπάνια αρπακτικά πτηνά όπως ο χρυσαετός και ο φιδαετός. Η περιοχή προσφέρεται για πεζοπορικές διαδρομές, παρατήρηση άγριας ζωής, φωτογράφηση τοπίων και φυσιολατρικές εξερευνήσεις, καθιστώντας τα Πριόνια ιδανικό ορμητήριο για εξερεύνηση του βόρειου πυρήνα της Πίνδου.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Τα τελευταία χρόνια, προωθούνται ήπιες μορφές τουρισμού, με έμφαση στον οικοτουρισμό και την πεζοπορία. Η διοργάνωση του Karpenos Trail, ενός αγώνα μονοπατιού, είναι ένα παράδειγμα προσέγγισης που συνδυάζει αθλητισμό και την ανάδειξη του φυσικού τοπίου. Ο Δήμος Γρεβενών περιλαμβάνει στα σχέδιά του την ανάδειξη τέτοιων διαδρομών και την ενίσχυση της τοπικής ταυτότητας.

KARPENOS TRAIL 2025
Ο Αθλητικός Ορειβατικός Πολιτιστικός Σύλλογος Πριονίων Γρεβενών «ΚΑΛΠΟΥΣ» διοργανώνει για τρίτη συνεχή χρονιά με την υποστήριξη της ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ και του ΔΗΜΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ στις 28/09/2025 την σειρά αγωνων «KARPENOS TRAIL». Για αναλυτικές πληροφορίες καθώς δηλώσεις συμμετοχής επισκεφθείτε την ιστοσελίδα GREVENA MOUNTAIN AND RACE ACTIVITIES.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΟΤΣΙΚΟΥ

ΤΟ ΔΟΤΣΙΚΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Δοτσικό είναι ορεινός οικισμός, Τοπική Κοινότητα και Δημοτική Ενότητα του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 39 κατοίκους.
Το Δοτσικό βρίσκεται προς τα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Ιωαννίνων, στις ανατολικές πλαγιές της Σκούρτζας, κορυφής της βόρειας Πίνδου, σε υψόμετρο 1.060 μέτρων. Απέχει περίπου 32 χλμ. βορειοδυτικά. της πόλης των Γρεβενών. Χαρακτηριστικό αξιοθέατο του Δοτσικού είναι το τοξωτό πέτρινο γεφύρι που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού.
Τα περισσότερα γυρίσματα της κινηματογραφικής ταινίας του Θεόδωρου Αγγελόπουλου με τίτλο Μεγαλέξαντρος, έγιναν στο χωριό Δοτσικό.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΗΡΑΚΛΕΩΤΩΝ

ΤΑ ΑΗΔΟΝΙΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Τα Αηδόνια είναι ορεινό χωριό και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Ηρακλεωτών, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 46 κάτοικοι. Στην Κοινότητα υπάγεται και ο οικισμός Δασάκι, με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 57 κατοίκους.
Ονομασία: Το χωριό το 1918 αναφέρεται με το όνομα Στηξάχιο να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το 1919 το όνομά του διορθώθηκε σε Στηζάχιο και το 1927 μετονομάστηκε σε Αηδόνια, από τα πολλά αηδόνια που υπήρχαν γύρω από το χωριό.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Τα Αηδόνια βρίσκονται στα βόρεια όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης σε απόσταση 22 χλμ. ΒΔ. από τα Γρεβενά και 29 χλμ. Δ.-ΝΔ. από τη Σιάτιστα.
Ιστορία: Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας πριν την περίοδο 1692, με το παλιό τους όνομα Στεχάζι ή Στηζάχι. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό ιδρύθηκε από κατοίκους του οικισμού “Σόρμπα” της “Χώρας” και η ονομασία προήλθε από τον Αρβανίτη Μπέη Αληαγά. Η λέξη Στη-ζάχη προέρχεται από τη λέξη “ζάχη” η οποία σημαίνει μεγάλος πάγκος, πάνω στον οποίο γινόταν η επεξεργασία του ξύλου της καρυδιάς, που αφθονούσε στην περιοχή. Πολιτισμικά τα Αηδόνια ανήκουν στα ανατολικά Μαστοροχώρια των Γρεβενών.
Μακεδονικός Αγώνας: Στο χωριό έζησε ο οπλαρχηγός και Μακεδονομάχος Αθανάσιος Μπρούφας που μαζί με τα αδέλφια του είχε οργανώσει δικό του σώμα.
Αγροτικός Ορεινός Οικισμός: Η τοπική Κοινότητα Αηδονίων είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 14,590 τ.χλμ..

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΖΙΑΚΑ

Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΙΑΚΑΣ
Ο Θεόδωρος Ζιάκας (Ζιάκας Γρεβενών 1806 – Αταλάντη 1882), ήταν οπλαρχηγός από παλιά οικογένεια κλεφτών και αρματολών, που πολέμησε στην Ελληνική επανάσταση του 1821 και στις επαναστάσεις της Μακεδονίας του 1854 και του 1878. Πατέρας του ήταν ο γερο-Ζιάκας (Γεώργιος Ζιάκας) (1730 – 1810), πρωτοπαλίκαρο κατά το 1750 του λήσταρχου και αρματολού Ντελή – Δήμου της επαρχίας των Γρεβενών επί Κουρτ Πασά.
Ο Θεόδωρος Ζιάκας οργάνωσε κατά το 1854 την εξέγερση της Δυτικής Μακεδονίας κατά των Τούρκων. Στη μάχη του Σπηλαίου Γρεβενών, αμέσως μετά τη μάχη στο σημερινό Καρπερό Γρεβενών, το Μάιο του 1854, ο Θεόδωρος Ζιάκας αντιμετώπισε κατά τις μέρες 28 Μαΐου-1 Ιουνίου του 1854 με 300 άνδρες, 12.000 Τουρκαλβανούς με επικεφαλής τον Αβδή Πασά.

Η ΑΛΑΤΟΠΕΤΡΑ
Η Αλατόπετρα είναι ορεινό χωριό και Τοπική Κοινότητα, της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας,
Ο πληθυσμός του οικισμού είναι 48 κάτοικοι ο οποίος κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Η Αλατόπετρα βρίσκεται απέναντι από τις πλαγιές του όρους Όρλιακας, στα βορειοανατολικά όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Είναι κτισμένο μέσα σε δάσος βελανιδιάς και σπάνιων ειδών χλωρίδας, γι΄αυτό και η γύρω του περιοχή έχει χαρακτηριστεί ως Άλλος Βιότοπος. Το χωριό απέχει περίπου 29 χλμ. δυτικά από τα Γρεβενά και βρίσκεται σε απόσταση 22 χλμ. ανατολικά από το χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσας με αποτέλεσμα να έχει εξελιχθεί σε οργανωμένο χειμερινό θέρετρο με ταβέρνα και ξενοδοχειακά καταλύματα. Δίπλα του περνάνε το “Σμιξιώτικο” ρέμα (με κατεύθυνση από δυτικά προς νότια) και ο χείμαρρος “Βελονιάς” (με κατεύθυνση από βόρεια προς νότια) που καταλήγουν στον Βενέτικο. Χαρακτηριστικό του χωριού είναι η ύπαρξη αρκετών νερών και πηγών. Βορειοδυτικά προς την Αετιά και πάνω στο “Σμιξιώτικο” υπάρχει ΜΥΗΣ (Μικρός Υδροηλεκτρικός Σταθμός) ισχύος 2,43 MW που αξιοποιεί ενεργειακά την παροχή του ρέματος.
Ιστορία: Η παλιότερη γραπτή αναφορά για το χωριό γίνεται το 1692 στον Κώδικα της Ζάβορδας όπου καταγράφονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας την περίοδο 1534 έως 1692. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα “Κουπατσιοχώρια των Γρεβενών” και στα βλάχικα αναφερόταν ως “Τούζι”.
Διοικητικά στοιχεία: Το χωριό αναφέρεται το 1918 ως Τούζι  να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Βοδεντσικού (Πολυνερίου) που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το 1927 μετονομάζεται σε Αλατόπετρα και το 1964 αποσπάται από το νομό Κοζάνης και υπάγεται στο νομό Γρεβενών. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, αποτελεί την Τοπική Κοινότητα Αλατόπετρας που ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Θεόδωρου Ζιάκα του Δήμου Γρεβενών. Η τοπική κοινότητα Αλατόπετρας είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός, με έκταση 8,308 τ.χλμ..
Αξιοθέατα: Δυτικά του χωριού στην τοποθεσία “Καστρί”, σε υψόμετρο 1.200 μέτρα, έχει ανασκαφεί ακρόπολη της χώρας των Τυμφαίων, με Μακεδονικό ναό του 4ου αιώνα π.Χ. και προπύλαια με μαρμάρινους κίονες δωρικού ρυθμού. Καταστράφηκε από πυρκαγιά ύστερα από πολιορκία πιθανώς των Ρωμαίων, περί το 150 π.Χ. • Στην περιοχή υπάρχουν αιωνόβιες βελανιδιές και το εξωκλήσι των Αγίων Θεοδώρων (του 1914) – που έχει κτιστεί πάνω στο αρχαίο τείχος, με θέα τις κορυφές της Βασιλίτσας • Βόρεια του χωριού, σε απόσταση περίπου 1,5 χλμ., πάνω στον Βελονιά, λίγο πριν συναντηθεί με το Σμιξιώτικο βρίσκεται το “Πέτρινο γεφύρι” ή “γεφύρι του Νιδρούζι” ή “γεφύρι του Γκαβού”. Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα γεφύρια των Γρεβενών, κτισμένο πριν το 1900, διαφορετικής νοοτροπίας από τα άλλα του νομού και με επίπεδο δάπεδο. Χαρακτηριστικό του είναι οι σταλακτοειδείς σχηματισμοί, μήκους 20 – 30 εκ. που υπάρχουν κάτω από το τόξο της ανοίγματος 12 και πλάτους 3,45 μέτρων. Από το 1995 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο • Μέσα από την Αλατόπετρα ξεκινά πεζοπορικό μονοπάτι με κατεύθυνση προς Αετιά βορειοδυτικά που καταλήγει στην τοποθεσία “Στόμιο” όπου δημιουργείται καταρράκτης 35 μέτρων.

ΤΑ ΑΝΑΒΡΥΤΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Τα Αναβρυτά είναι χωριό και Τοπική Κοινότητα του της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενοτητας Γρεβενών στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.
Ο πληθυσμος του χωριού είναι 18 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες με τους κατοίκους της διασποράς, αυξάνεται εντυπωσιακά.
Βρίσκεται σε υψόμετρο 860 μέτρων, βορειοδυτικά από το χωριό Μαυραναίοι, σε απόσταση 17 χλμ. δυτικά των Γρεβενών. Ο ποταμός Βενέτικος που περνά κοντά στα Αναβρυτά, σε συνδυασμό με το ωραίο κοινοτικό δάσος από δρύες, καθιστούν το τοπίο ιδιαίτερα μαγευτικό. Στην αρχή του χωριού βρίσκουμε μια πέτρινη βρύση με το όνομα «Καλό Νερό». Σ’ αυτήν σταματούσαν τα καραβάνια των βλάχων που μετακινούνταν λόγω των εποχών, αλλά και οι γιατροί του τόπου απ’ αυτή έπαιρναν νερό, εμπιστευόμενοι τις θεραπευτικές του ιδιότητες.
Οι σημερινοί κάτοικοι των Αναβρυτών είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι.

ΑΝΑΒΡΥΤΑ ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΘΕΣ
Το φορτηγο-επιβατικό που εκτελούσε την διανομαρχιακή θερινή συγκοινωνία μεταξύ του Διστράτου Ηπείρου και των Γρεβενών Μακεδονίας απο το 1962 εως το 1980. Ιδιοκτήτης ήταν ο Αθανάσιος Βαταλάχος απο το Σπήλαιο Γρεβενών. Η διαδρομή ήταν Δίστρατο-Μπότσια -Βασιλίτσα-Σμίξη-Αναβρυτά-Μαυραναίοι-Γρεβενά, μήκους 62 χιλιομέτρων και διάρκειας 6 ωρών!
Φωτογραφία: από ΠΑΛΙΑ ΓΡΕΒΕΝΑ/Fb Page.

Ο ΖΙΑΚΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Ζιάκας ή Ζάκας είναι ορεινό χωριό, και Τοπική Κοινότητα, της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 120 κάτοικοι. Ως Κοινότητα Ζιάκα περιλαμβάνει και το χωριό Περιβολάκι, με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 240 κατυοίκους, Κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός της Κοινότυητας αυξάνεται εντυπωσιακά λόγω και των κατοίκων της διασποράς που επισκέπτονται τον τόπο τους.
Ονομασία: H παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν «Τίστα», πιθανόν από τη σλαβική (αρουμανική) λέξη τίσα (ή τίζα) που σημαίνει πεύκη. Μετονομάστηκε σε Ζιάκας την 1η Φεβρουαρίου 1927, προς τιμήν του θρυλικού οπλαρχηγού Θεόδωρου Ζιάκα.
Γεωγραφικά στοιχεία: Ο Ζιάκας είναι χτισμένος σε υψόμετρο 900 μέτρων με φόντο το όρος Όρλιακας (βλ. αφιέρωμα για τιν Ορλιακα παρακάτω). Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κοινοτικό δάσος του Ζιάκα. Η απόστασή του από τα Γρεβενά είναι 19 χιλιόμετρα. Είναι ευρύτερα γνωστός ως η γενέτειρα του θρυλικού οπλαρχηγού Θόδωρου Ζιάκα.
Στο όρος Όρλιακας (υψόμετρο 1.433 μ.), που δεσπόζει πάνω από το χωριό, υπάρχουν σπήλαια, όπου κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κρύβονταν οι κάτοικοι για να γλιτώσουν από τους Γερμανούς. Φύση και περιβάλλον: Στο βουνό φωλιάζουν αρκετά είδη αρπακτικών όπως αετοί, γεράκια κ.ά., ενώ υπάρχει επίσης σπάνια βλάστηση όπως: βαλανιδιές, τη μαύρη πεύκη και την οξιά, σε πιο χαμηλά υψομετρικά μέρη φλαμουριές, κρανιές, πυξάρια, φτελιές, λεύκες, αγριαχλαδιές ή όπως λέγονται τοπικά “γκορτσιές”, κέδρα, αγριοκερασιές, φράξους, σφενδάμια και πουρνάρια.

ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΖΙΑΚΑ
Σε απόσταση 3 χλμ. από το χωριό Ζιάκας, εκεί όπου περνάει ο ποταμό Βελονιάς, βρίσκεται το περίφημο πέτρινο γεφύρι του Ζιάκα, ένα από τα πιο φωτογραφημένα γεφύρια των Γρεβενών. Xτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, επί Τουρκοκρατίας. Το γεφύρι έλαβε το όνομά του από την οικογένεια των οπλαρχηγών. Ο ποταμός Βελονιάς, παραπόταμος του ποταμού Βενέτικου, πηγάζει από τις περιοχές του Δοτσικού, Προσβόρου και της Αλατόπετρας, ενώ κοντά στο χωριό υπάρχουν κσι τα ερείπια δύο νερόμυλων. Ο δρόμος που περνούσε πάνω από το γεφύρι ονομαζόταν αλλιώς Βασιλική Στράτα, καθώς ήταν πολυσύχναστος δρόμος στην Τουρκοκρατία, αφού από εκεί διέρχονταν τα βλάχικα εμπορικά καραβάνια προς τη Θεσσαλία.
Σύμφωνα με ιστορικές παραδόσεις στην περιοχή που βρίσκεται το γεφύρι έγινε η μάχη μεταξύ του Γιαννούλα Ζιάκα, αδερφού του οπλαρχηγού Θεόδωρου Ζιάκα, και των Τούρκων. Η παράδοση λέει ότι ο Γιαννούλας έγραψε στο ίδιο σημείο ένα ποίημα. Στο παρελθόν κοντά στο γεφύρι βρέθηκαν τάφοι, οι οποίοι όμως δεν σώζονται σήμερα.

ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΟΡΛΙΑΚΑΣ ΣΤΟΝ ΖΙΑΚΑ
Το πιο ενδιαφέρον και το σπουδαιότερο αξιοθέατο του Ζιάκα είναι το βουνό Όρλιακας, στου οποίου τους πρόποδες έχει χτισθεί. Η περιοχή έχει ιδιαίτερο φυσικό κάλλος, καθώς στην κορυφή του Όρλιακα υπάρχουν απόκρημνα βράχια, όπου φωλιάζουν σπάνια είδη αρπακτικών πουλιών.
Η βλάστηση παρουσιάζει ποικιλία, με δέντρα όπως ίταμος, έλατο, μαύρη πεύκη, σφένδαμος, καθώς και πολλά είδη μανιταριών. Η πανίδα περιλαμβάνει ζώα όπως λαγός, αλεπού, ζαρκάδι και αρκούδα.
Ο Όρλιακας είναι ένα βουνό της Πίνδου, με υψόμετρο 1.453 μέτρα, που βρίσκεται στο νομό Γρεβενών. Η ετυμολογία του ονόματος προέρχεται από το Όρλυγξ-Όρλυγκας που πιθανώς πηγάζει από τις λέξεις «όρος» και «λύγκας», καθώς κατά την αρχαιότητα το βουνό ήταν γεμάτο από αγριόγατες, τους λύγκες. Αργότερα, αυτά τα υπέροχα ζώα, μη επιθυμώντας επαφή με τον άνθρωπο, αποσύρθηκαν στα δύσβατα και πιο άγρια μέρη των Γρεβενών (Βάλια Κάλντα) και την θέση των λύγκων κατέλαβαν οι λύκοι. Το δάσος του Όρλιακα, είναι ένα από τα πιο σημαντικά οικοσυστήματα της Ελλάδας. Εκτείνεται στις πλαγιές του βουνού και φιλοξενεί μια πλούσια χλωρίδα και πανίδα.
Στην περιοχή Μόργιαννη, νότια του Όρλιακα υπάρχουν δύο μεγάλες σπηλιές, στις οποίες όπως λέγεται κρύβονταν οι Ζιακώτες για να ξεφύγουν από τους Γερμανούς, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μία ακόμη σπηλιά βρίσκεται κοντά στην Κρύα Βρύση. Σ’ αυτή κρυβόντουσαν οι αντάρτες μαζί με τον οπλισμό τους.

ΤΟ ΚΟΣΜΑΤΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Κοσμάτι είναι ορεινό χωριό και Τοπική Κοινότητα, της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας,
Ο πληθυσμός του οικισμού είναι 91 κάτοικοι, αλλά κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός της Κοινότητας αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας, δίπλα στα ανατολικά όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, σε απόσταση 17 χλμ. νοτιοδυτικά από τα Γρεβενά. Στα ανατολικά του χωριού περνάει ο ποταμός Βενέτικος και η Εγνατία Οδός. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και κτηνοτροφία.
Ιστορία: Το χωριό αναφέρεται επίσημα το 1918 να ορίζεται έδρα της Κοινότητας Κοσματίου, που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το 1964 αποσπάται από το νομό Κοζάνης και υπάγεται στο νομό Γρεβενών. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα “Κουπατσιοχώρια των Γρεβενών” και στα Βλάχικα αναφερόταν ως “Κουσμάτσλι”. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας, τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β΄Γραφή).
Προσωπικότητες: Το χωριό είναι η πατρίδα του Μακεδονομάχου Στέργιου Τελιόπαλου ή Ζαπάρα, που γεννήθηκε το 1882 και πολέμησε σε ανταρτικά σώματα την περίοδο 1904 – 1908 οπότε το Τούρκικο σύνταγμα με υπογραφή του επέτρεψε να επιστρέψει στο Κοσμάτι.
Την περίοδο της κατοχής, στις 9 Ιουλίου του 1944, οι Γερμανοί εκτέλεσαν στο χωριό 29 άτομα.
Αξιοθέατα: Η “γέφυρα του Σπανού” πάνω στο Bενέτικο ποταμό στο δρόμο προς Κηπουρειό και Πηγαδίτσα, που κτίστηκε τον 19ο αιώνα στα ερείπια παλαιότερου και έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Συνέδεε την Ήπειρο με τη Μακεδονία και θεωρείται το μεγαλύτερο σωζόμενο πέτρινο γεφύρι της Μακεδονίας • Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου από το 1969 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Ράφτινγκ και Καγιάκ: Ο Βενέτικος ποταμός αποτελεί ιδανικό προορισμό για δραστηριότητες ράφτινγκ και καγιάκ. Η διαδρομή του από τη “γέφυρα του Μοναχιτίου” μέχρι τη “γέφυρα του Σπανού” θεωρείται δύσκολη και για πιο έμπειρους.

Ο ΛΑΒΔΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Λάβδας είναι ορεινό χωριό και Τοπική Κοινότητα, της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας,
Ο πληθυσμός του οικισμού είναι 27 κάτοικοι, ο οποίος κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά.
Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 1.040 μέτρων, στις πλαγιές της Βόρειας Πίνδου. Απέχει 35 χλμ. από τα Γρεβενά. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία, ενώ κάποιοι είναι επίσης χτίστες ή λιανέμποροι. Ο οικισμός διαθέτει Λαογραφική Συλλογή. Στις 6 Νοεβρίου 2011 έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του πρώτου μουσείου στην Ελλάδα με σημείο αναφοράς στην γεύση και στη γαστρονομία, του Μουσείου Μανιταριών. (βλ. αφιέρωμα παρακάτω).

ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΝΙΤΑΡΙΩΝ “Η ΛΑΒΔΑ”
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λαβδανιωτών «Η ΛΑΒΔΑ» με στόχο να συμβάλλει στην ανάπτυξη και ανάδειξη της περιοχής, δημιούργησε με μεράκι και φαντασία, σε ένα πέτρινο παραδοσιακό κτίριο, στη Λάβδα Γρεβενών, το “ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΝΙΤΑΡΙΩΝ”, ένα όμορφο και ζεστό χώρο στον οποίο εκτίθενται όλα τα μανιτάρια της περιοχής και παρουσιάζονται στο φυσικό τους περιβάλλον.
Άγρια φυσικά μανιτάρια, αποξηραμένα, αλλά και γλυπτά ενσωματώθηκαν μέσα σε προθήκες οι οποίες είναι και μικρογραφία της φύσης. Δίνονται πληροφορίες για τα μανιτάρια με πλούσια βιβλιογραφία και οπτικοακουστικό υλικό, παρέχεται επίσης η δυνατότητα για μικροσκοπική εξέταση.
Ο χώρος με τα οπτικοακουστικά μέσα που διαθέτει είναι κατάλληλος για σεμινάρια – ημερίδες και μετατρέπεται σε αίθουσα παρουσιάσεων με εκπαιδευτικό και ενημερωτικό περιεχόμενο. Δίνει έτσι την δυνατότητα σε σχολεία και ομάδες να επισκέπτονται τον χώρο και να ικανοποιούν τις μαθησιακές τους αναζητήσεις, ως προς την φύση και το περιβάλλον.
Η Λάβδα με το Μουσείο της βρίσκεται σε ένα μαγευτικό τοπίο που απέχει μόλις 12 χλμ. από την Βασιλίτσα, 15 χλμ. από την Βάλια Κάλντα και 35 χλμ. από την πόλη των Γρεβενών. Έχει την τύχη μέσα στα γεωγραφικά της όρια να απλώνεται ο Όρλιακας, που έχει χαρακτηριστεί ως «περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους» και υψηλής αισθητικής ομορφιάς με τα πολλά ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ, την πλούσια χλωρίδα και πανίδα της.

ΟΙ ΜΑΥΡΑΝΑΙΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Οι Μαυραναίοι είναι ορεινό χωριό και Τοπική Κοινότητα, της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας,
Ο πληθυσμός του οικισμού είναι 106 κάτοικοι. Στην Κοινότητα υπάγονται και οι οικισμοί Μαυρονόρος και Σταυρός, με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 223 κατοίκους. Κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός της Κοινότητας αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Οι Μαυραναίοι βρίσκονται αε υψόμετρο 770μ. στις πλαγιές του όρους Όρλιακας, στα ανατολικά όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου και απέχουν περίπου 10 χλμ. από τα Γρεβενά. Στα ανατολικά του χωριού περνάει η Εγνατία Οδός, δυτικά ο ποταμός Βελονιάς (παραπόταμος του Βενέτικου) και νοτιοανατολικά ο Βενέτικος. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692, όσο και 1692 και μετά.
Ιστορία: Οι Μαυραναίοι είναι ο τόπος καταγωγής του κλεφταρματωλού Παπαγιώργη ή Δελή (Ντελή) Παπά, που ήταν συγγενής των Ζιακαίων και πολέμησε τους Τούρκους στο Μέτσοβο, στην ευρύτερη περιοχή του Σμόλικα γύρω στα 1834-1854. Η γεωγραφική θέση των Μαυραναίων, ανάμεσα σε Μακεδονία και Ήπειρο, σε συνδυασμό με τον Αλιάκμονα και τους παραποτάμους του, που σχηματίζουν ένα πολυδαίδαλο ποτάμιο δίκτυο, επέβαλε το χάραγμα σημαντικών δρόμων όπως “η Βασιλική στράτα” στον άξονα Μαυραναίοι – Ζιάκα – Περιβόλι – Βοβούσα και την ζεύξη των ποταμών με πέτρινα γεφύρια τα οποία διασώζονται μέχρι σήμερα και πολλά από αυτά έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία.
Διοικητικά Στοιχεία: O οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1918 να ορίζεται έδρα της Κοινότητας Μαυραναίων που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το 1964 αποσπάται από το νομό Κοζάνης και υπάγεται στο νομό Γρεβενών. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τον Σταυρό και το Μαυρονόρος, αποτελούν την Κοινότητα Μαυραναίων της Δημοτικής Ενότητας Θ. Ζιάκα του Δήμου Γρεβενών.
Αξιοθέατα: Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου (φωτογραφία) από το 1969 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, που στη δυτική της πλευρά υπήρχε υπερυψωμένος γυναικωνίτης. Οι τοιχογραφίες που σώζονται στο ιερό, κυρίως στη βορειοανατολική και νοτιοανατολική του πλευρά χρονολογούνται τον 19ο αιώνα • Νοτιοανατολικά του χωριού μετά από γεώφραγμα που κατασκευάστηκε έχει σχηματιστεί μια όμορφη μικρή λίμνη, βάθους περίπου 15 μέτρων • Ωραίες πεζοπορικές διαδρομές γύρω από τους Μαυραναίους και μέσα σε παρθένα φύση είναι αυτές που οδηγούν στις πηγές “Νικ πηγάδι”, “Τσέλκος”, “Πηγαδούλια”, “Ζίβη”, ““Παναγία-Προσοκήπια”, “Αγία Τριάδα” υπέροχης ομορφιάς παρθένα φύση • Οι γειτονικές κορυφές “Ταμπούρι-Γλυκομελί”, μεταξύ Μαυραναίων – Σταυρού, σε υψόμετρο 920 μ. και η “Έμορφή Ράχη” νότια του χωριού με υψόμετρο 850 μ., έχουν πανοραμική θέα της περιοχής.
Εθνικός Δρυμός Πίνδου (Βάλια Κάλντα): Στους Μαυραναίους της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, λειτουργεί ένα από τα τρία κέντρα πληροφόρησης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου με εκθεσιακό χώρο, όπου παρουσιάζεται το βορειοανατολικό τμήμα του πάρκου, με κεντρικό θεματικό άξονα τον Εθνικό Δρυμό Πίνδου (Βάλια Κάλντα).
Προσωπικότητες: Από τους Μαυραναίους κατάγεται η Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου.

ΤΟ ΜΑΥΡΟΝΟΡΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Μαυρονόρος είναι ορεινός οικισμός της Κοινότητας Μαυραναίων, της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του οικισμού είναι 83 κάτοικοι.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 760 μέτρα, πίσω από το χωριό Μαυραναίοι, από το οποίο απέχει 2 χλμ. περίπου. Η απόστασή του από την πόλη των Γρεβενών είναι 13 χλμ., ενώ από τον πλησιέστερο κόμβο της Εγνατίας Οδού 2,5 χλμ.. Το χωριό βρίσκεται στις παρυφές του ορεινού όγκου της Πίνδου και κατά τη διάρκεια της διαδρομής μπορεί να δει κανείς πολλά είδη της σπάνιας πανίδας και χλωρίδας που υπάρχουν στην κατάφυτη περιοχή.
Ιστορία: Το Μαυρονόρος Γρεβενών είναι ιστορικό χωριό και αποτελεί γενέτειρα του αρματολού Γεώργιου Ζιάκα (γερο-Ζιάκα), πατέρα του οπλαρχηγού Θεοδώρου Ζιάκα. Είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στις παρυφές ενός λόφου. Στα αξιοθέατά του ανήκουν η πέτρινη και επιβλητική εκκλησία του Αγίου Θεόδωρου του Στρατηλάτη, από τον 18ο αιώνα, καθώς και τα ξωκλήσια του Αϊ-Γιώργη και της Αγίας Κυριακής. Ακόμη, τα δάση της βελανιδιάς, καθώς και τα εκκλησάκια της Αγίας Τριάδας και της Αγίας Παρασκευής. Τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι σύγχρονα και κτισμένα με πέτρα, σε αρμονία με το περιβάλλον και την παράδοση.
Αρχαιολογικά ευρύματα: Από επιφανειακά ευρήματα εικάζεται η ύπαρξη αρχαίου οικισμού στη ράχη Γκαντούσια, που βρίσκεται περίπου 1.000 μ. βορειοδυτικά από το σημερινό χωριό.
Στο Μαυρονόρος και στα σύνορά του με τα χωριά Αναβρυτά και Κάστρο, βρέθηκαν μέσα σε χωράφι χάλκινες αιχμές βελών, λέβητας, ξίφη, πόρπες και πολλά αγγεία, που παραδόθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βέροιας.
Η τοποθεσία Περδίκα: Μεταξύ του Μαυρονόρους και των Μαυραναίων βρίσκεται η δασωμένη τοποθεσία Περδίκα, που σύμφωνα με την παράδοση, οφείλει το όνομά της στον στρατηγό του Φιλίππου Περδίκα. Οι δασωμένες κορυφές της περιοχής Ταμπούρι – Γλυκομελί (920 μ.) μεταξύ Μαυραναίων – Σταυρού, Όμορφη Ράχη (850 μ.) 3,5 χλμ. νότια και Αντάν (850 μ.) 2,5 χλμ. νότια του Μαυρονόρους, προσφέρονται για πεζοπορία, αλλά και αναψυχή.
Πολιτισμός-Εκδηλώσεις: Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η εμποροπανήγυρις του Μαυρονόρους, διαρκούσε δεκαπέντε ημέρες. Άρχιζε Δευτέρα και τελείωνε το μεθεπόμενο Σάββατοστο. Η προετοιμασία άρχιζε πολλές ημέρες πριν. Το μικρό Μαυρονόρος, στις δεκαπέντε αυτές ημέρες, μεταμορφωνόταν σε μια πολύχρωμη, πολυάνθρωπη και πολυθόρυβη παράξενη πολιτεία, γεμάτη πρόχειρες παράγκες και τσαντήρια, «τσαρδάκια» από κλαδιά και πάγκους. Τα λίγα χάνια του χωριού βογγούσαν από τον πολύ κόσμο, σπαχήδες, αγιάννηδες, μπέηδες, αγάδες, ενώ οι καπεταναίοι αρματολοί, οι οποίοι πάνοπλοι έρχονταν στο πανηγύρι, προτιμούσαν τη φιλοξενία των κατοίκων, που όλοι ήσαν Χριστιανοί.
Σήμερα το πανηγύρι του χωριού κρατά τρεις μέρες και αρχίζει με τη γιορτή του Αγίου Πνεύματος, οπότε και πανηγυρίζει το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας.
Ηθη και Εθιμα: Οι κάτοικοι του Μαυρονόρους Γρεβενών, σεβόμενοι το σπουδαίο ιστορικό τους παρελθόν και τις πλούσιες παραδόσεις τους, τηρούν ή αναβιώνουν ευλαβικά πολλά ήθη και έθιμα, που τους κληροδοτήθηκαν από τις προηγούμενες γενιές. Στα ήθη και έθιμα του χωριού τους συγκαταλέγονται αυτά της Αποκριάς, της Καθαράς Δευτέρας, των Βαΐων, του Λαζάρου, του Πάσχα και των Χριστουγέννων.
Ασχολίες κατοίκων: Οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και η γεωργία, ενώ είναι αναπτυγμένη και η βιολογική γεωργία. Στην περιοχή γύρω από το χωριό υπάρχουν γαλακτοκομικές μονάδες βλ. παρακάτω).

ΜΟΝΑΔΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
Στο Μαυρονόρος παράγονται γαλακτοκομικά προϊόντα και λειτουργεί μία μονάδα παραγωγής τυροκομικών προϊόντων (φέτα κλπ), καθώς και μία μονάδα κάθετης παραγωγής φέτας.Στη φωτογραφία η Μονάδα παραγωγής τυροκομικών στο Μαυρονόρος.

ΞΩΚΛΗΣΙΑ-ΜΝΗΜΕΙΑ-ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα των Μαυρονοριτών Γρεβενών εκφράζεται με την επιβλητική παρουσία της πέτρινης και πολύ παλιάς εκκλησίας του χωριού (Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης), που η θεμελίωση και η ανέγερσή της, κατά το 1806, έγινε με πρωτοβουλία του ίδιου του γερο-Ζιάκα, καθώς και των τεσσάρων ξωκλησιών που είναι διάσπαρτα γύρω από το χωριό, αλλά και μέσα σ’αυτό.
Αυτά είναι το εκκλησάκι του Αϊ Γιώργη, στην κορυφή του λόφου, πάνω στον οποίο είναι χτισμένο το χωριό. Ακόμη το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής, μέσα στο χωριό, που είναι και ο αρχαιότερος ενορίακος ναός της Μακεδονίας και οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα. Επίσης μέσα στο χωριό και στον “Κάτω Μαχαλά” βρίσκεται και το όμορφο ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Μέσα στο πυκνόφυτο δάσος, κοντά στους Μαυραναίους, βρίσκεται το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας, στη θέση του οποίου παλιά υπήρχε μοναστήρι, όπως φαίνεται και από τα ερείπια που υπάρχουν δίπλα. Από το σημείο αυτό το χωριό φαίνεται πανοραμικά, καθώς απλώνεται αμφιθεατρικά πάνω στον λόφο.

Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Σταυρός είναι ορεινό χωριό της Κοινότητας Μαυραναίων, της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του οικισμού είναι 34 κάτοικοι, ο οποίος κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Βρίσκεται σε υψομετρο 760 μέτρα, στις πλαγιές του όρους Όρλιακας και στα ανατολικά όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Απέχει 15 χλμ. νοτιοδυτικά από τα Γρεβενά. Στα ανατολικά του χωριού περνάει η Εγνατία Οδός και δυτικά ο ποταμός Βελονιάς, παραπόταμος του Βενέτικου.
Ιστορία: Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα “Βλαχοχώρια των Γρεβενών”. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 όσο και 1692 και μετά.
Αξιοθέατα: Το πέτρινο “γεφύρι της Λιάτισσας” που βρίσκεται νοτιοδυτικά του χωριού πάνω στον Βελονιά που το ενώνει με το Σπήλαιο και από το 1995 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο • Δυτικά βρίσκεται το μονότοξο πέτρινο “γεφύρι του Κατσογιάννη” ή “γεφύρι του Μύλου”, που εξυπηρετούσε τη μετακίνηση των κατοίκων του Σπήλαιου με το χωριό και τους Μαυραναίους.

ΤΟ ΜΟΝΑΧΙΤΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Μοναχίτι είναι ορεινός οικισμός και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας.
Ο πληθυσμός της Κοινότητας είναι 73 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το Μοναχίτι βρίσκεται στις βόρειες πλαγιές πλαγιές του όρους Τσούκα Καραλή της Βόρειας Πίνδου σε υψόμετρο 1.010 μέτρων, 29 χλμ. νοτιοδυτικά της πόλης των Γρεβενών, ανάμεσα στο Μικρολίβαδο νοτιοδυτικά και το Τρίκωμο βορειοδυτικά.
Φύση και περιβάλλον: Το χωριό περιβάλλεται από τις κορυφές Λυκότρυπα (1.259 μ.), Τσούκα Καραλή (1.231 μ.), Τσούμα (1.067 μ.), Κούλια (1.143 μ.) και Μεγάλη Πέτρα (1.143 μ.). Νοτιοδυτικά του χωριού υψώνεται το βουνό της Κυρά Καλής με τις κορυφές Τρυπημένη (1.285 μ.), Αντάρτης (1.702 μ.) και Πυροστιά (1.967 μ.), που είναι το ψηλότερο σημείο της έκτασης του χωριού στα όρια του Εθνικού Δρυμού της Βάλια Κάλντα. Στην περιοχή κυλά ο ποταμός Βενέτικος και οι παραποταμοί του Μηλεοπόταμος και Ασπροπόταμος Περιβολίου καθώς και τα ρέματα Κυρά Καλής και Τρυπημένης. Στην ευρύτερη περιοχή βλέπει κανείς δάση από μαύρη πεύκη, ρόμπολα, έλατα, οξιές και βελανιδιές.

ΤΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Πανόραμα είναι ορεινό χωριό και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτική Μακεδονίας.
Ο πληθυσμός της Κοινότητας είναι 31 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες, ο πληθυσμός της Κοινότητας, αυξάνεται σημαντικά.
Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.070 μέτρων στις πλαγιές της βόρειας Πίνδου και απέχει 15 χλμ. από το Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας, 36 χλμ. από τα Γρεβενά, 210 χλμ. από την Θεσσαλονίκη και 520 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Μέχρι το 1927, το χωριό ήταν γνωστό με την ονομασία Σαργκαναίοι.

ΤΟ ΠΟΛΥΝΕΡΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Πολυνέρι είναι ορεινός οικισμός και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός της Κοινότητας είναι 58 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός της Κοινότητας, αυξάνεται σημαντικά.
Το Πολυνέρι βρίσκεται δυτικά από τα Γρεβενά σε απόσταση 29 χλμ. Χαρακτηριστικό του χωριού είναι η ύπαρξη αρκετών νερών και πηγών. Στα βόρεια του χωριού, προς τα όρια με τους Φιλιππαίους, περνάει ο ποταμός Βενέτικος καθώς και ο χείμαρρος “Ποταμούλι” που ενώνεται κοντά στο χωριό Ζιάκας με τον Βενέτικο. Προς τα δυτικά και σε απόσταση 4 χλμ. είναι η πηγή “Βαρκά Μήτσιαλου” και 3 χλμ. βόρεια το “Πηγάδι της Κρανιάς”.
Στην ευρύτερη περιοχή σώζονται αρκετά ερείπια νερόμυλων, οι οποίοι λειτουργούσαν μέχρι το 1950. Οι κάτοικοi του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία, ενώ τα τελευταία χρόνια, λόγω της γειτονίας του χωριού με το χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσας, ασχολούνται και με τα ξενοδοχειακά καταλύματα, τους ξενώνες και τις ταβέρνες της περιοχής.
Ιστορία: Η παλιότερη γραπτή αναφορά για το χωριό γίνεται το 1692 και υπάρχει σε παλιά έγγραφα της Ιεράς Μονής Ζάβορδας. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση ιδρύθηκε ακόμα παλιότερα, στη τοποθεσία “Μποντζά” 600 μέτρα ανατολικότερα της σημερινής, από Σουλιώτες που μετοίκησαν εκεί. Το παλιό όνομα του χωριού είναι Βοδεντσικό. Μετονομάστηκε σε Πολυνέρι το 1927 και οφείλεται στην ύπαρξη των πολλών νερών που το κατακλύζουν.
Αξιοθέατα-Το Καστρί: Το πιο σημαντικό αξιοθέατο της περιοχής είναι η ακρόπολη στην τοποθεσία Καστρί, που βρίσκεται βορειοανατολικά του Πολυνερίου στο δρόμο προς την Αλατόπετρα. Τα ευρήματα που υπάρχουν φανερώνουν οχυρωμένη πόλη της αρχαίας χώρας των Τυμφαίων, αρχαίο ναό με δωρική στοά και άλλα μνημειώδη κτίρια, χτισμένα με τέτοιο τρόπο που αποδεικνύουν ότι επρόκειτο για οργανωμένη πόλη. Χρονολογούνται στα τέλη 4ου με αρχές 3ου αιώνα π.Χ., ενώ η καταστροφή τους υπολογίζεται πως πραγματοποιήθηκε γύρω στο 150 π.Χ.. Η χώρα των Τυμφαίων αποτελούσε τα δυτικά σύνορα του Μακεδονικού Βασιλείου και ήταν ο τόπος καταγωγής του Πολυπέρχονα, αξιωματικού του Μεγάλου Αλέξανδρου.

ΤΟ ΠΡΟΣΒΟΡΡΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Πρόσβορρο είναι ορεινός οικισμός και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ο πληθυσμός του οικισμού είναι 50 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός της Κοινότητας, αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Βρίσκεται σε υψόμετρο 980 μέτρα προς τα βορειοδυτικά όρια με τις Περιφερειακές Ενότητες Καστοριάς και Κοζάνης. Είναι κτισμένο στις βόρειες πλαγιές του όρους Τσούργιακας, ανάμεσα σε πυκνά δάση δρυών (βελανιδιάς) και απέχει 33 χλμ. δυτικά από τα Γρεβενά. Βόρεια του χωριού περνάει ο ποταμός Βενέτικος, ενώ στα νοτιοανατολικά ο χείμαρρος Σμιξιώτικο.
Ιστορία: Η παλιότερη γραπτή αναφορά για το χωριό γίνεται στον Κώδικα της Ζάβορδας που καταγράφει την ύπαρξη οικισμού μετά την ίδρυση της Ιεράς Μονή Ζάβορδας (1534), γι΄ αυτό και η δημιουργία του τοποθετείται αρχές του 1600. Τα παλιό όνομα του χωριού είναι Δέλνο, το οποίο σύμφωνα με τους κατοίκους του, προέρχεται από παράφραση της λέξης δειλινό (απόγευμα), ενώ το Πρόσβορρο από την τοποθεσία του και από την έκθεσή του προς βορρά.
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπάγονταν στον καζά των Γρεβενών και στο αρματολίκι Βλάχ κόλι, όπως όλα τα Κουπατσιαροχώρια της περιοχής και στα οποία ανήκε το Δέλνο. Οι κάτοικοί του ονομάζονταν Κουπατσιαραίοι, μιλούσαν μόνο Ελληνικά και σύμφωνα με την τοπική παράδοση στο χωριό δεν πήγε ποτέ Τούρκος φοροεισπράκτορας. Η λέξη κουπάτσι είναι βλάχικη, σημαίνει βελανιδιά (δρυς) και καθώς τα Κουπατσιαροχώρια βρίσκονται μέσα ή στα όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, χαρακτηρίζονται από την πυκνή βλάστηση της βελανιδιάς.
Διοικητικά στοιχεία: Αναφέρεται επίσημα ως Δέλνο το 1918, έτος κατά το οποίο ορίζεται έδρα της Κοινότητας Δέλνο, που ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το 1927 μετονομάζεται σε Πρόσβορο και το 1940 το όνομα του οικισμού διορθώνεται σε Πρόσβορρον. Το 1964 αποσπάται από το νομό Κοζάνης και υπάγεται στο νομό Γρεβενών.

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Σπήλαιο είναι ορεινός οικισμός και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτική Μακεδονίας.
Ο πληθυσμός της Κοινότητας είναι 194 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό Σπήλαιο βρίσκεται 25 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης των Γρεβενών, στον ορεινό όγκο της βορειοανατολικής Πίνδου. ‍Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 960 μέτρων στο νοτιότερο υψίπεδο του όρους Όρλιακα. Από τα δυτικά περνάει ο ποταμός Περιβολιώτικος και από τα ανατολικά ο Σμιξιώτικος, οι οποίοι ενώνονται και δημιουργούν τον Βενέτικο, τον κυριότερο παραπόταμο του ποταμού Αλιάκμονα. Στο παρελθόν περιβάλλονταν από Ρωμαϊκά και Βυζαντινά υψηλά τείχη, αποτρέποντας οποιονδήποτε επίδοξο εισβολέα.
Από το χωριό προς τα ανατολικά είναι τα Πιέρια-Καμβούνια-Όλυμπος-Ζυγός, ενώ προς τα δυτικά ο εθνικός δρυμός Πίνδου με τη Βάλια Κάλντα. Η αριστερή μεριά του δρόμου που οδηγεί προς το χωριό είναι σκεπασμένη από τεράστιους βράχους.
Ασχολίες κατοίκων: Οι μόνιμοι κάτοικοι του Σπηλαίου ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια της γης. Από τα πιο φημισμένα προϊόντα είναι τα φασόλια, η κατσικίσια φέτα και το τσίπουρο.
Επανάσταση 1821: Οι κάτοικοι του Σπηλαίου συμμετείχαν στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, με γνωστότερο αγωνιστή τον Γεώργιο Σπηλαιώτη, που πήρε μέρος σε πολλές μάχες στη νότιο Ελλάδα και υπηρέτησε ως ταγματάρχης στον πρώτο τακτικό στρατό επί Ιωάννη Καποδίστρια. 
Μακεδονικός Αγώνας: Από το Σπήλαιο ήταν ο Μακεδονομάχος οπλαρχηγός Αδαμάντιος Μάνος (καπετάν Κόκκινος).
Δεκαπενταύγουστος: Φημισμένο είναι το πανηγύρι του Σπηλαίου τον Δεκαπενταύγουστο προς τιμήν του μοναστηριού της Παναγίας. Το πανηγύρι κρατάει τρεις ημέρες, από τις 14 μέχρι και τις 16 Αυγούστου. Η μάζωξη γίνεται στην κεντρική πλατεία του χωριού, όπου παίζουν τοπικά συγκροτήματα και ο κόσμος χορεύει παραδοσιακούς χορούς.
Αθλητικές δραστηριότητες: Στο Σπήλαιο Γρεβενών συρρέουν μέλη πολλών Oρειβατικών Sυλλόγων καθώς και λάτρεις επικίνδυνων σπορ για να κάνουν ορειβασία, canyoning ή κανόε-καγιάκ.
Αξιοθέατα: Από τα αξιοθέατά του, το πολύ παλιό και καλά διατηρημένο μοναστήρι, η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, χτισμένη αρχές του 1800, το δημοτικό σχολείο, που είναι κτίριο του 1930, το φαράγγι του Σπηλαίου με το γεφύρι της Πορτίτσας, το γεφύρι του Κατσουγιάννη και της Λιάτισσας.

Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Αξιοθέατο με εξαιρετικό ενδιαφέρον που αξίζει να επισκεφτεί κανείς στο χωριό Σπήλαιο, είναι η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
Το ιστορικό μοναστήρι βρίσκεται στην βορειοανατολική είσοδο του χωριού. Το καθολικό της μονής είναι ο συνήθης αγιορείτικος τύπος ναού. Το τέμπλο, η δυτική θύρα και τα φράγματα των παραθύρων αποτελούν πολύ σημαντικά δείγματα της ξυλογλυπτικής του 17ου αιώνα. Τα παράθυρα που διατρυπούν τους πλάγιους τοίχους είναι μικρά, στενά και αψιδωτά και διευρύνονται ως πολεμίστρες, αντανακλώντας την ανασφάλεια και τους κινδύνους της εποχής.
Στο εσωτερικό ο ναός είναι διακοσμημένος από αγιογραφίες. Το καθολικό και το ανακατασκευασμένο τμήμα του ισογείου της βόρειας πτέρυγας είναι τα μόνα που έχουν απομείνει από την άλλοτε άνθουσα μονή. Το καθολικό αφιερωμένο στην Παναγία, ιδρύθηκε το 1633 επί αρχιεπισκόπου Γαβριήλ, από τη Μηλιά Μετσόβου. Η διακόσμησή της έγινε από τους ζωγράφους Νικόλαο και Ιωάννη σε δύο φάσεις. Τα ανώτερα τμήματα και οι χώροι κοσμήθηκαν στα 1649-1650, ενώ από τους χώρους έως τον δυτικό τοίχο του κυρίως ναού το 1650-1651.
Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας η μονή λειτούργησε ως κρυφό σχολειό και ως νοσοκομείο για τους τραυματίες και σύμφωνα με την προφορική παράδοση το επισκέφθηκε δύο φορές ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Στις αρχές του 20ού αιώνα τα πλούσια κειμήλιά της μεταφέρθηκαν στο μοναστήρι της Ζάβορδας, με το οποίο η μονή συγχωνεύτηκε το 1935.

ΤΟ ΤΡΙΚΩΜΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Τρίκωμο είναι ορεινός οικισμός, Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτική Μακεδονίας στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός της Κοινότητας είναι 56 κάτοικοι. Στην Κοινότητα υπάγεται και ο οικισμός Παρόρειο με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 63 κατοίκους, ενώ κατά τα καλοκαίρια ο πληθυσμός της Κοινότητας, αυξάνεται σημαντικά.
Το χωριό Τρίκωμο βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας και νότια του βουνού Μεγάλη Ράχη σε υψόμετρο 914 μέτρων. μέσα στο Εθνικό Πάρκο της Βόρειας Πίνδου. Απέχει 20 χλμ. νοτιοδυτικά από τα Γρεβενά. Στα ανατολικά του χωριού περνάει η Εγνατία Οδός και δυτικά, νότια, ανατολικά ο Βενέτικος ποταμός.
Οι κάτοικοί του χωριού ασχολούνται από παλιά με την καλλιέργεια αμπελιών, την παραγωγή κρασιού (ιδιαίτερα ξινόμαρου) καθώς και τσίπουρου, γι’ αυτό και κάθε Αύγουστο ο Φιλοπροοδευτικός Σύλλογος των Απανταχού Τρικωμιωτών “ο Άγιος Αθανάσιος”, διοργανώνει γιορτή κρασιού.

ΤΟ ΠΑΡΟΡΕΙΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Παρόρειο είναι ορεινός οικισμός της Δημοτικής Ενότητας Θεόδωρου Ζιάκα, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας,
Ο πληθυσμός του χωριού είναι 7 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Βρίσκεται σε υψόμετρο 810 μέτρων, στις πλαγιές του όρους Όρλιακας, μέσα στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, ανάμεσα στα χωριά Σπήλαιο, Σταυρός, Κοσμάτι και Τρίκωμο. Απέχει 18 χλμ. νοτιοδυτικά από τα Γρεβενά.
Ονομασία: Η παλιά του ονομασία ήταν Ριάχοβο και πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα χωριά των γηγενών Γρεβενιωτών, τους οποίους οι Βλάχοι των Γρεβενών αποκαλούν Κοπατσαραίους. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας την περίοδο 1692 και μετά. Ως Ριάχοβο αναφέρεται επίσημα το 1919 που προσαρτήθηκε στην τότε κοινότητα Ζαλόβου (Τρίκωμου). Το 1927 μετονομάσθηκε σε Παρόρειο. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με το Τρίκωμο αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Τρικώμου που ανήκει στην δημοτική ενότητα Θεόδωρου Ζιάκα του Δήμου Γρεβενών.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΕΣΟΛΟΥΡΙΟΥ

ΤΟ ΜΕΣΟΛΟΥΡΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Μεσολούρι είναι ορεινός οικισμός, Τοπική Κοινότητα και Δημοτική Ενότητα του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτική Μακεδονίας στην Ελλάδα.
Ο πληθυσμός της Κοινότητας είναι 24 κάτοικοι, ενώ κατά τα καλοκαίρια αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της οροσειράς της Πίνδου σε υψόμετρο 1.020 μέτρων. Συνορεύει βόρεια με την κοινότητα Δοτσικού, ανατολικά με τον Δήμο Αγίου Κοσμά, νότια με τον Δήμο Θεοδώρου Ζιάκα και δυτικά με την Τοπική Κοινότητα Φιλιππαίων. Απέχει από τα Γρεβενά 28 χλμ. βορειοδυτικά.
Ιστορία: Tο χωριό χτίστηκε την περίοδο που χτίστηκε και η Εκκλησία (1778) με την ονομασία Μεσοβούνι, όπως πληροφορούμαστε από επιγραφή της εκκλησίας, και επί Τουρκοκρατίας αποτελούσε τσιφλίκι του Αλή Πασά. Από το Μεσολούρι ήταν ο Μακεδονομάχος οπλαρχηγός Κωνσταντίνος Γκούτας και ο επίσης οπλαρχηγός υιός του Στέργιος Γκούτας
Φύση και περιβάλλον: Το χωριό περιβάλλεται από δασώδη έκταση 18 τ.χλμ, αποτελούμενη από πεύκα, έλατα, βελανιδιές και κέδρα. Η πανίδα της περιοχής αποτελείται από αρκούδες, λύκους, αλεπούδες, ζαρκάδια, σκίουρους. αρκετά είδη αετών, γερακιών και άλλων πουλιών. Επίσης στην τοποθεσία λίμνες βρίσκεται ένα είδος υδρόβιας χελώνας (στικτή νεροχελώνα) καθώς και σαλαμάνδρες.
Αξιοθέατα: Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου χτισμένη το 1778 και βρύση στην πλατεία. Σε απόσταση περίπου 1 χλμ. βορειοδυτικά υπάρχει ένα μικρό ποτάμι που σχηματίζει τρεις συνεχόμενους καταρράκτες ύψους έως και 5μ.. Βόρεια του χωριού βρίσκεται το ύψωμα Πέτρα (1326μ.) όπου βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Σε απόσταση 2 χλμ. νοτιοδυτικά του χωριού βρίσκονται η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και λίγο πιο πέρα η τοποθεσία Παλιόσπιτα, όπου βρίσκονται ερείπια παλιού οικισμού και η τοποθεσία «λίμνες» με δύο μικρές λίμνες επιφάνειας 150 τ.μ. και 50 τ.μ. Νότια του χωριού υπάρχουν τα ερείπια νερόμυλων που λειτουργούσαν μέχρι το 1940. Τέλος βορειοανατολικά του χωριού βρίσκονται τα ερείπια Ιταλικού κοιμητηρίου του 1940.
Πρoσωπικότητες: Ο Κωνσταντίνος Γκούτας, Μακεδονομάχος οπλαρχηγός και ο γιος του Στέργιος Γκούτας, Μακεδονομάχος οπλαρχηγός.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΒΟΛΙΟΥ

ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Περιβόλι είναι χωριό Τοπική Κοινότητα και Δημοτική Ενότητα του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός της Κοινότητας είναι 93 κάτοικοι, ενώ κατά τα καλοκαίρια αυξάνεται εντυπωσιακά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το χωριό βρίσκεται 45 χλμ. δυτικά της πόλης των Γρεβενών. Είναι χτισμένο στις πλαγιές της οροσειράς της Βόρειας Πίνδου, πιο συγκεκριμένα στο όρος Λύγκος με υψηλότερη κορυφή του το Αυγό, στα όρια Μακεδονίας – Ηπείρου, σε υψόμετρο 1.260-1.370 μέτρων και σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης αποτελεί την Δημοτική Ενότητα Περιβολίου, της οποίας είναι έδρα. Η διοικητική περιοχή της Κοινότητας καλύπτει 450.000 στρέμματα περίπου.
Ονομασία: Το χωριό αναφερόταν πάντα με το ίδιο όνομα και στον Κώδικα της Ζάβορδας καταγράφονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας την περίοδο 1534 έως 1692.
Φύση και περιβάλλον: Η περιοχή του Περιβολιού χαρακτηρίζεται από πλούσια βιοποικιλότητα και μεγάλα ύψη χιονιού τον χειμώνα, ενώ και το καλοκαίρι οι βροχές είναι συχνές με την θερμοκρασία ακόμη και την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου να μην ξεπερνάει τους 26-27 °C. Στα διοικητικά όρια της κοινότητας ανήκει ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου “Βάλια Κάλντα”.
Ασχολίες κατοίκων: Οι κάτοικοι είναι στο σύνολό τους Βλάχοι και ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Από το αιγοπρόβειο γάλα παράγονται παραδοσιακά τυροκομικά προϊόντα φέτα, κεφαλοτύρι, βούτυρο και μυζήθρα. Εξαιρετικής ποιότητας είναι και η ξυλεία της περιοχής. Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται στην περιοχή ο οικοτουρισμός. Από τα μέσα Μαΐου ως τα μέσα Οκτωβρίου επιστρέφει για τις θερινές διακοπές η Περιβολιώτικη Διασπορά και το χωριό μετατρέπεται σε μικρή πολιτεία (μέχρι και 5.000 παραθεριστές τον Αύγουστο).
Ελληνική Επανάσταση 1821: Στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 οι Περιβολιώτες ξεσηκώθηκαν με κυριότερο αγωνιστή τον Αθανάσιο (Νάσιο) Μάνταλο.
Μακεδονικός Αγώνας: Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, διακρίθηκε για την προσφορά του ο Περιβολιώτης Mακεδονομάχος οπλαρχηγός Ζήσης Βράκας, καθώς και ο οπλαρχηγός Γεώργιος Τσιουκαντάνας.
Πρoσωπικότητες: Αθανάσιος Μάνταλος αγωνιστής του 1821 και μέλος της Φιλικής Εταιρείας • Ζήσης Βράκας, Μακεδονομάχος οπλαρχηγός • Γεώργιος Τσιουκαντάνας, Μακεδονομάχος οπλαρχηγός.

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου στο Περιβόλι είναι μεταβυζαντινός και αποτελούσε καθολικό μονής. Ανοικοδομήθηκε το 1803 στην θέση παλαιότερου ενοριακού ναού. Στο εσωτερικό του ο ναός έχει ξυλόγλυπτο τέμπλο με συμβολικό φυτικό και ζωικό διάκοσμο, καθως και σκηνεέ απο το Δωδεκάορτο και τα Πάθη, μορφές Αγίων και Αγγέλων, ή λαικότροπα μοτίβα, οπως ανθοδοχεία και γοργόνες. Οι δεσποτικές εικόνες φιλοτεχνήθηκαν, σύμφωνα με το έτος της αφερωματικής επιγραφής σε μια από αυτές, γύρω στο 1806.
Φωτογραφία: Από Γρεβενά Fb Group Βόρεια Πίνδος (Mountain Pindos) / George Mastorakos

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΑΜΑΡΙΝΑΣ

Η ΣΑΜΑΡΙΝΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Σαμαρίνα είναι χωριό Τοπική Κοινότητα και Δημοτική Ενότητα του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτική Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός της Κοινότητας είναι 253 κάτοικοι, ενώ κατά τα καλοκαίρια αυξάνεται εντυπωσιακά.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Η Σαμαρίνα βρίσκεται στη βόρεια Πίνδο στις ανατολικές πλαγιές του Σμόλικα, σε υψόμετρο 1.420 μέτρων και είναι απο τα ψηλότερα χωριά της Ελλάδας, αλλά και των Βαλκανίων.
Αρχαιολογικά ευρήματα: Στα υψίπεδα γύρω από τη Σαμαρίνα, σε υψόμετρο μέχρι 2.100 μέτρων στους πρόποδες του Σμόλικα, έχει βρεθεί σημαντικός αριθμός παλαιολιθικών εργαλείων φτιαγμένων με την τεχνική Λεβαλλουά, εργαστηρίων και άλλων χώρων, που χρονολογούνται από την μουστιαία περίοδο. Επίσης έχουν βρεθεί αποθέματα καλής ποιότητας πυριτόλιθου κοντά στα οποία έχουν βρεθεί περιοχές αποφλοίωσης των πετρών. Τα ευρήματα δείχνουν ότι στην περιοχή εγκαταστάθηκαν Νεάντερταλ πριν περίπου 70.000 χρόνια, σε μια χρονική περίοδο με καλύτερο κλίμα. Επιπλέον έχουν βρεθεί εργαλεία της πρώιμης μεσολιθικής εποχής. Υπάρχουν ίχνη μονιμότερης κατοίκησης κατά την 6η χιλιετία π.Χ., στην ύστερη νεολιθική εποχή. Τα ίχνη κατοίκησης στα υψίπεδα της Σαμαρίνας φτάνουν μέχρι την εποχή του χαλκού, στην οποία χρονολογούνται λάκκοι, λίθινα εργαλεία και θραύσματα κεραμικής
Ασχολίες κατοίκων: Οι μόνιμοι κάτοικοί της, που τον χειμώνα παραχειμάζουν σε χαμηλότερους τόπους της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας, είναι στο μεγαλύτερό τους μέρος Βλάχοι. Κύρια απασχόλησή τους είναι η κτηνοτροφία, η υλοτομία και ο τουρισμός. Οι γυναίκες υφαίνουν χοντρά μάλλινα υφάσματα, κουβέρτες και χαλιά.
Η Σαμαρίνα σήμερα: η Σαμαρίνα είναι σήμερα ένα παραθεριστικό χωριό, ως επί το πλείστον, με ανοικτή πρόσβαση όλες τις εποχές του χρόνου. Συνδέεται με ασφαλτοστρωμένο δρόμο με τα Γρεβενά (52 χλμ) και με το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας (απέχει περίπου 15 χλμ). Στις 15 Αυγούστου κάθε έτους γίνεται 3ήμερο πανηγύρι της Παναγίας.
Αξιοθέατα: Η Μεγάλη Παναγία, ο μητροπολιτικός ναός της Σαμαρίνας, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου • Η Μικρή Παναγία, ενοριακός ναός στο βόρειο τμήμα του οικισμού, ο οποίος κτίστηκε το 1869 στη θέση προγενέστερου ναού. Είναι τρίκλιτη βασιλική με ξύλινη, σχεδόν τετράρριχτη στέγη και γυναικωνίτη • Ο ναός του Αγίου Αθανασίου ο οποίος κτίστηκε στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα και αποτελεί τον παλαιότερο σωζόμενο ναό της Σαμαρίνας • Ο ναός του Προφήτη Ηλία βρίσκεται δυτικά του οικισμού, πάνω σε λόφο. Ο ναός χρονολογείται από το 1800. Είναι τρίκλιτη βασιλική με γυναικωνίτη και νάρθηκα • Η Μονή Αγίας Παρασκευής βρίσκεται 4,5 χιλιόμετρα νότια της Σαμαρίνας. Η μονή δεν είναι γνωστό πότε ιδρύθηκε. Το καθολικό της μονής χρονολογείται από το 1713. Είναι τετρακίονος ναός με μεγάλους δύο τρούλους και τέσσερις μικρότερους στις γωνίες, αλλά η στέγη του ναού είναι δίρρικτη.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΜΙΞΗΣ

Η ΣΜΙΞΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Σμίξη είναι χωριό Τοπική Κοινότητα και Δημοτική Ενότητα του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτική Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός της Κοινότητας είναι 247 κάτοικοι, ενώ κατά τα καλοκαίρια αυξάνεται. Η Σμίξη προήλθε από τη «σμίξη» των οικισμών Πινακάδες και Μπίγκα, οι κάτοικοι των οποίων ήθελαν να γλιτώσουν από την ελονοσία. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.220 μέτρων στην πλαγιά του όρους Βασιλίτσα, του συμπλέγματος Πίνδος και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Λόγω του ότι γειτονεύει με το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας το έχει μετατρέψει σε σημαντικό χειμερινό θέρετρο της περιοχής. Απέχει 38 χιλιόμετρα από τα Γρεβενά.

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΙΛΙΠΠΑΙΩΝ

ΟΙ ΦΙΛΙΠΠΑΙΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Οι Φιλιππαίοι είναι ορεινό χωριό, Τοπική Κοινότητα και Δημοτική Ενότητα του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτική Μακεδονίας, στην Ελλάδα.
Ο πληθυσμός του οικισμού είναι είναι 33 κάτοικοι. Στην Κοινότητα υπάγονται και οι οικισμοί Αετιά και Κουρούνα (εποχιακά κατοικήσιμoς), με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται στους 33 κατοίκους. Κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός της Κοινότητας αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφικά στοιχεία: Οι Φιλιππαίοι είναι χτισμένοι σε υψόμετρο 1.220 μέτρων στις πλαγιές του Σμόλικα και αποτελούν έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Το χωριό σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης μαζί την Αετιά και την Κουρούνα αποτελούν την τοπική κοινότητα Φιλιππαίων που ανήκει στην Δημοτική ενότητα Φιλιππαίων της οποίας είναι έδρα.
Ονομασία: Η ονομασία του χωριού προέρχεται πιθανότατα από το Φίλιππο, βασιλιά της Μακεδονίας. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα “Κουπατσιοχώρια” των Γρεβενών και στα βλάχικα η ονομασία του ήταν Φιλκλί ή Φιρκλί.
Αρχαιολογικά ευρήματα: Περίπου τρία χιλιόμετρα δυτικά από το σημερινό χωριό έχουν διαπιστωθεί, από επιφανειακά αρχαιολογικά ευρήματα, λείψανα αρχαίου οικισμού, που ήταν χτισμένος σ’ έναν ψηλό και οχυρό από τη φύση λόφο («Καστρί»), που υψώνεται στην αριστερή όχθη ενός παραπόταμου του Βενέτικου.
Ασχολίες κατοίκων: Οι κάτοικοι του χωριού Φιλιπαίοι, ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και τον τουρισμό.

Η ΑΕΤΙΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Αετιά είναι ορεινό χωριό της Κοινότητας και Δημοτικής Ενότητας Φιλιππαίων, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα.
Ο πληθυσμός του οικισμού είναι είναι 6 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται σημαντικά. Μαζί με τον οικισμό Κουρούνα υπάγονται στην Τοπική Κοινότητα Φιλιππαίων της ομώνυμης Δημοτικής Ενότητας, του Δήμου Γρεβενών.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Η Αετιά είναι χτισμένη στις πλαγιές της βορειοανατολικής Πίνδου, σε υψόμετρο 1.100 μ. και σε απόσταση 31 χλμ. δυτικά της πόλης των Γρεβενών. Έχει θέα προς τους βράχους του Τσούργιακα και την κοιλάδα που διασχίζουν τα ρέματα Σμιξιώτικο και Φιλιππιός, τροφοδότες του ποταμού Βενέτικου.
Ονομασία: Η παλαιά ονομασία του χωριού ήταν Τσούργιακας, η οποία αργότερα χρησιμοποιήθηκε για τον γειτονικό πέτρινο όγκο και φαράγγι. Σύμφωνα με την παράδοση το χωριό λεγόταν μέχρι το 1927 Τσούργιακας, γιατί ήταν χτισμένο πάνω στα «τσουρόκια», μικρά μοναστηριακά κτήματα, ιδιοκτησίας ενός μικρού μοναστηριού, στη θέση «Βενετάδες» και που σήμερα δε σώζεται. Tη σημερινή ονομασία Αετιά την πήρε από το πλήθος των αετών που ζουν και φωλιάζουν στα απόκρημνα βράχια του πέτρινου όγκου Τσούργιακας (υψ. 1315 μ.), ανατολικά του χωριού. Η μετονομασία έγινε το 1927.
Ανήκει στα Κουπατσιαροχώρια: Η Αετιά είναι ένα από τα Κουπατσιαροχώρια του νομού Γρεβενών και ένας από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Οι Κουπατσιαραίοι, ημινομαδικός πληθυσμός, συνιστούν μια ανθρωπογεωγραφική ενότητα και χωροθετούνται δυτικά και γύρω του Βενέτικου ποταμού και ανατολικά του ορεινού συγκροτήματος της Βασιλίτσας. Έχουν πάρει την ονομασία τους από το δέντρο που κυριαρχεί στην οικολογική ζώνη που κατέχουν, τη βελανιδιά, και κυρίως τα πρεμνοφυή αναβλαστήματά της, που οι Τούρκοι τα έλεγαν «κουπάτς» και οι ίδιοι «σμάρια» ή «κοντοκλάδια».

Η ΚΟΥΡΟΥΝΑ ΦΙΛΙΠΠΑΙΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Κουρούνα είναι ορεινός, εποχιακά κατοικήσιμος οικισμός, της Κοινότητας και Δημοτικής Ενότητας Φιλιππαίων, του Δήμου Γρεβενών, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα.
Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.380 μέτρων περίπου 2 χλμ. βόρεια των Φιλιππαίων και απέχει 35 χλμ. δυτικά από τα Γρεβενά. Είναι κτισμένος μέσα στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου και είναι εποχιακά κατοικήσιμος. Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα για πρώτη φορά το 1971 να ανήκει στην τότε κοινότητα Φιλιππαίων. Μαζί με τους Φιλιππαίους και την Αετιά, αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Φιλιππαίων, που ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Φιλιππαίων, του Δήμου Γρεβενών.
Στην εικόνα η εκκλησία της Παναγίας στην Κουρούνα Φιλιππαίων, του Δήμου Γρεβενών.

Ο ΔΗΜΟΣ ΔΕΣΚΑΤΗΣ
Ο Δήμος Δεσκάτης έχει έκταση 431,64 τ.χλμ. και πληθυσμό 5.155 κατοίκους. Εδρα του Δήμου είναι η Δεσκάτη. Δήμαρχος του Δήμου Λεσκάτης, είναι ο κ. Δημήτριος Κώττας.
Ο Δήμος Δεσκάτης ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και διαιρείται στις εξής 2 Δημοτικές Ενότητες: Δεσκάτης με έδρα τη Δεσκάτη και Χασίων με έδρα το Καρπερό. Οι δύο Δημοτικές Ενότητες περιλαμβάνουν 1 Δημοτική Κοινότητα και 7 Τοπικές Κοινότητες. Αναλυτικά οι Δημοτικές Ενότητες, οι Κοινότητες και οι συστατικοί οικισμοί:
1. Δημοτική Ενότητα Δεσκάτης: Περιλαμβάνει τη Δημοτική Κοινότητα Δεσκάτης (Δεσκάτη, Αγιος Γεώργιος, Γήλοφος, Διασελλάκι) και τις Τοπικές Κοινότητες Δασοχωρίου (Δασοχώρι), Παλιουριάς (Παλιουριά), Παναγίας (Μονή Αγ. Νικάνορος, Παναγία), Παρασκευής (Παρασκευή).
2. Δημοτική Ενότητα Χασίων: Περιλαμβάνει την Τοπική Κοινότητα Καρπερού (Καρπερό, Δήμητρα), Κατάκαλης (Κατάκαλη), Τρικοκκιάς (Τρικοκκιά, Ανοιξη, Τριφύλλι).

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΣΚΑΤΗΣ

Η ΔΕΣΚΑΤΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Δεσκάτη είναι ορεινή κωμόπολη και Δημοτική Ενότητα και Κοινότητα καθώς και έδρα του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 3.123 κατοίκους. Ως Δημοτική Κοινότητα περιλαμβάνει και τα χωριά Αγιος Γεώργιος, Γήλοφος και Διασσελάκι με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 3.525 κατοίκους. Κατά τους θερινούς μήνες ο πληθυσμός ολόκληρης της περιοχής αυξάνεται σημαντικά.
Γεωγραφία: Η Δεσκάτη βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του νομού, σε υψόμετρο 860 μέτρων, εκεί όπου συναντούνται οι νομοί Κοζάνης, Λάρισας και Τρικάλων και είναι η νοτιότερη κωμόπολη της Μακεδονίας. Είναι κτισμένη σε μικρό οροπέδιο στις νότιες πλαγιές των Καμβουνίων Ορών, απέναντι από το ύψωμα του Τέρτιμου (1093μ.). Απέχει 60 χλμ. από την πρωτεύουσα του νομού τα Γρεβενά. Διαθέτει χαμηλή οικιστική δόμηση, άφθονο πράσινο και τα βουνά τριγύρω είναι κατάφυτα από βελανιδιές, πεύκα και έλατα. Το κλίμα της είναι ξηρό και δροσερό τους καλοκαιρινούς μήνες.
Ιστορία: Στο νομό Γρεβενών η Δεσκάτη υπήχθη το έτος 1964 (Ν.Δ 4398) αφού αποσπάστηκε από το νομό Λαρίσης, για να συμπληρωθούν οι προϋποθέσεις σύστασης του νέου τότε νομού. Ο πληθυσμός της Δεσκάτης είναι 4.647 κάτοικοι.
Οικονομία: Η οικονομία του κατοίκων της Δεσκάτης και των χωριών της περιοχής βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην γεωργία και την κτηνοτροφία. Στην περιοχή καλλιεργούνται σιτάρι, καλαμπόκι και καπνός, ενώ εκτρέφονται αιγοπρόβάτα και βοοειδή.
Ένα άλλο προσοδοφόρο επάγγελμα της περιοχής είναι η βιοτεχνία ειδών για το στρατό και την εκκλησία, ενώ υπάρχει και Συνεταιρισμός σιδήρου και μετάλλου.
Αξιοθέατα και Υποδομές: Στο κέντρο της πόλης η εκκλησία των πολιούχων Κωνσταντίνου και Ελένης αποτελεί σημείο αναφοράς και καμάρι των Δεσκατιωτών. Η όμορφη πεζοδρομημένη κεντρική πλατεία με τα παραδοσιακά και σύγχρονα εστιατόρια, τις ταβέρνες, τα καφενεία και καφέ, καθώς και τα διάσπαρτα ταβερνάκια στον κεντρικό δρόμο και τον πεζόδρομο και τις συνοικίες, καλύπτουν τις ανάγκες για διασκέδαση όλων των ηλικιών, μόνιμων κατοίκων και επισκεπτών.
Αξίζει κανείς να δοκιμάσει στη Δεσκάτη σπιτικές πίτες, κεμπάπ και γαρδούμπα σε μία πληθώρα ταβερνών και εστιατορίων, να ακούσει παραδοσιακούς ήχους από ντόπιους οργανοπαίχτες με μεράκι ή να διασκεδάσει σε πολλά μπαρ.
Εθιμα: Στη Δεσκάτη τηρείται το τοπικό έθιμο του “Ξεπροβοδίσματος της Πασχαλιάς” την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής μετά το Πάσχα, με το μοναδικό στην Ελλάδα τρίπατο χορό και την περίφημη “Αvδρουμάνα”, ενώ στις 21 Μαΐου πανηγυρίζει ο ναός των πολιούχων Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης, με τη διοργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων. Παράδοση αποτελεί και η “βόλτα” στον κεντρικό δρόμο, που υπήρξε κάποτε το κύριο χαρακτηριστικό της πόλης, σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Επίσης από 1 μέχρι 5 Ιουνίου πραγματοποιείται η ετήσια εμποροπανήγυρη. Πολιτιστικές εκδηλώσεις (θέατρο, μουσική, χορός) γίνονται κυρίως κατά τους θερινούς μήνες.
Πολιτισμός: Στη Δεσκάτη λειτουργούν Σχολή Βυζαντινής Μουσικής, Δημοτικό Ωδείο, Τμήμα Παραδοσιακών χορών, Πολυμελής Ορχήστρα και Χορωδία γηγενούς μουσικής παράδοσης. Συχνά οργανώνονται ημερίδες με ιατρικά και λαογραφικά θέματα. Ο Πολιτιστικός Φορέας Δεσκάτης εκδίδει εφημερίδα και τυπώνει βιβλία. Έντονη είναι και η παρουσία του Γυμναστικού Συλλόγου στο στίβο και το βόλεϋ, όπως και της ποδοσφαιρικής ομάδας στην κατηγορία της.

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΕΣΚΑΤΗΣ ΤΟΥ Ν. ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Αγιος Γεώργιος Δεσκάτης είναι χωριό της Δημοτικής Κοινότητας και Ενότητας Δεσκάτης του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 7 κατοίκους. Ο πληθυσμός του χωριού αυξάνεται σημαντικά κατά τους θερινούς μήνες.
Βρίσκεται στα νοτιοανατολικά όρια του νομού με το νομό Τρικάλων. Απέχει 10 χλμ. από τη Δεσκάτη και 57 χλμ. από τα Γρεβενά. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με τη Δεσκάτη, το Γήλοφο και το Διασελλάκι αποτελούν τη Δημοτική Κοινότητα Δεσκάτης που ανήκει στην Δημοτική Ενότητα Δεσκάτης, του Δήμου Δεσκάτης.

Ο ΓΗΛΟΦΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Γήλοφος είναι ορεινό χωριό της Δημοτικής Ενότητας και Κοινότητας Δεσκάτης του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 76 κατοίκους. Ο πληθυσμός του χωριού αυξάνεται σημαντικά κατά τους θερινούς μήνες.
Γεωγραφία: Το χωριό βρίσκεται στο νότιο άκρο του νομού, κοντά στα όρια με το νομό Τρικάλων και απέχει 13 χλμ. νότια από τη Δεσκάτη.
Ονομασία: Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Τσιούκα και με το όνομα “Αρβανίτικη Τσιούκα¨ αναφέρεται σε χειρόγραφα της μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων. Στο έγγραφο αυτό καταγράφεται ότι ο πληθυσμός του ήταν Αρβανίτες κτηνοτρόφοι, οι οποίοι και θεωρούνται οι ιδρυτές του χωριού τον 14ο αιώνα.
Διοικητικά στοιχεία: Μετά την απελευθέρωση, το 1918, προσαρτήθηκε ως Τσιούκα στην τότε κοινότητα Δεσκάτης και το 1927 μετονομάστηκε σε Γήλοφο.
Αξιοθέατα: O ναός του Αγίου Δημητρίου που κτίστηκε τον 18ο αιώνα. Οι αγιογραφίες είναι του αγιογράφου Β. Τσουρχλή από τον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών και σε μια απεικονίζεται με φουστανέλα ο Νεομάρτυρας Άγιος Γεώργιος ο εν Ιωαννίνοις.

ΤΟ ΔΙΑΣΕΛΛΑΚΙ
Το Διασελλάκι (επίσ. Διασελλάκιον), είναι μικρό ορεινό χωριό της Δημοτικής Ενότητας Δεσκάτης του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με πληθυσμό 2 κατοίκους. Ο πληθυσμός του χωριού αυξάνεται σημαντικά κατά τους θερινούς μήνες.
Γεωγραφία: Το Διασελλάκι βρίσκεται στα νότια του νομού Γρεβενών, κοντά στα όρια με το νομό Τρικάλων και απέχει 10 χιλιόμετρα από τη Δεσκάτη.
Διοικητικά στοιχεία: Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα από το 1918 με το όνομα Σέλισμα και προσαρτήθηκε στην τότε κοινότητα Δεσκάτης. Το 1927 μετονομάζεται σε Διασελλάκι.
Στη φωτογραφία η εκκλησία του Προφήτη Ηλία στο Διασελλάκι Δεσκάτης Γρεβενών.

ΤΟ ΔΑΣΟΧΩΡΙ ΔΕΣΚΑΤΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Δασοχώρι (επισ. Δασοχώριον) είναι ορεινό χωριό και τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Δεσκάτης του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας με πληθυσμό 156 κατοίκους.
Γεωγραφία: Το Δασοχώρι βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του νομού, πολύ κοντά στα όρια με τους νομούς Λαρίσης και Τρικάλων. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την γεωργία εξ΄αιτίας των νερών και εύφορων χωραφιών της περιοχής. Είναι κτισμένο στο οροπέδιο της Δεσκάτης και απέχει 7 χλμ. νότια από τη Δεσκάτη.
Ιστορία: Το χωριό αναφέρεται από το 15ο αιώνα με το όνομα Πιτσιούγκια και δεν μετακινήθηκε ποτέ από την τωρινή του θέση ενώ την περίοδο της Τουρκοκρατίας ήταν κεφαλοχώρι. Στην πρώτη γραφή (1534 – 1692) του κώδικα της Ιεράς Μονής του Όσιου Νικάνορα ή αλλιώς Μονή Ζάβορδας (αλλά και Ζάμπουρδας) καταγράφονται 24 ονόματα αφιερωτών της μονής από το Ποτζιούγγι. Με την παλιά του ονομασία αναφέρεται επίσημα το 1918 και ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας του νομού Κοζάνης. Το 1927 μετονομάζεται σε Δασοχώρι.
Αξιοθέατα: H πετρόκτιστη εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, που πανηγυρίζει 28 με 30 Ιουνίου και το μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, που σύμφωνα με την παράδοση κτίστηκε την περίοδο της Τουρκοκρατίας (πριν από το 1797) και την περίοδο της κατοχής εγκαταστάθηκε το αρχηγείο των Εγγλέζων. Μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα στο μοναστήρι υπήρχαν καλόγεροι. Στα νοτιοδυτικά του χωριού, σε απόσταση 1,5 χλμ. και στη τοποθεσία “Σουρβάλα” υπάρχει καταρράκτης ύψους 15 μέτρων, ενώ στα βόρεια βρίσκεται το καταφύγιο άγριας ζωής “Βρύσης Κούτρα” – Τρέτιμου έκτασης 9.000 στρεμμάτων.

Η ΠΑΛΙΟΥΡΙΑ
Η Παλιουριά (παλαιά ονομασία Ζημνιάτσι) είναι χωριό και τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Δεσκάτης, του Δήμου Δεσκάτης της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, με πληθυσμό 325 κατοίκους.
Η Παλιουριά απελευθερώθηκε από τους Τούρκους την 10η Οκτωβρίου 1912.
Γεωγραφία: Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 500 περίπου μέτρων, στο νοτιοανατολικό τμήμα του νομού Γρεβενών, στους πρόποδες της δυτικής απόληξης των Καμβουνίων ορέων και συγκεκριμένα της υψηλότερης κορυφής αυτών, η οποία είναι γνωστή με το όνομα Μπουνάσια ή Βουνάσσα. Το χωριό, στα δυτικά του οποίου ρέει ο Αλιάκμονας, είναι ένα από τα επτά χωριά που συναντάμε στην περιοχή της Φιλουρίας και τα οποία είναι η Κατάκαλη, το Τριφύλλι, η Τρικοκκιά, η Άνοιξη, το Καρπερό, η Δήμητρα και τέλος η Παλιουριά.. Απέχει από την πόλη των Γρεβενών περίπου 50 χλμ. και 15 χλμ. από την την Δεσκάτη.
Ιστορία: Η Παλιουριά κατοικείται από τα πολύ παλιά χρόνια, καθώς αποτελούσε σημαντικό εμπορικό πέρασμα, κατά τη Βυζαντινή περίοδο, αλλά και διασταύρωση των μεγάλων δρόμων Σερβίων-Γρεβενών και Ελασσόνας-Γρεβενών, κατά την Τουρκοκρατία. Πρόσφατα οι αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως, στη θέση Κεραμαριό, βορειοδυτικά του σημερινού οικισμού, αρχαίο οικισμό της Τυμφαίας, μίας από τις διοικητικές περιοχές του Μακεδονικού Βασιλείου, επιβεβαιώνοντας έτσι τη μακραίωνη ιστορία της περιοχής.
Το παλαιότερο όνομα του χωριού κατά μία εκδοχή ήταν ήταν Σμηάτσι και προέρχοταν από το αρχαιοελληνικό ρήμα σμήω που σημαίνει θεραπεία, καθότι, σύμφωνα με τις αντιλήψεις των κατοίκων, τα νερά μιας από τις δεξαμενές του χωριού, της Μπιτέρνας, είχαν θεραπευτικές ιδιότητες.
Το 1928 το χωριό μετονομάζεται σε Παλιουριά, από το θαμνώδες φυτό “Παλιούρι” που αφθονεί στη περιοχή. Το 1963 το χωριό αποσπάται από την Κοινότητα Καρπερού και γίνεται ανεξάρτητη Κοινότητα, μέχρι το 1998, οπότε προσαρτάται στο Δήμο Δεσκάτης. Η παράδοση αναφέρει ότι προ της συμπτύξεως των συνοικισμών (Εκκλησία-Χωριό) όπως Μεσοχώρι (Άγιος Νικόλαος) – Άγιος Κωνσταντίνος – Άγιος Αθανάσιος – Αγία Παρασκευή – Κοίμηση της Θεοτόκου (Παναγιά) – Αγία Τριάδα κ.ά., αποτελείτο από εννιά οικισμούς (εννιά ζμιάτσια) μέχρι που οι Τούρκοι κάψανε όλους τους οικισμούς με αποτέλεσμα, οι οικισμοί να ξαναχτιστούν στη σημερινή τοποθεσία του χωριού Παλιουριά. Εως το 1927 το χωριό κατοικούνταν από ντόπιους, ενώ μετά ήρθαν πρόσφυγες από τη Μ. Ασία και τον Πόντο.
Οικονομία: Οι κάτοικοι του χωριού είναι αγρότες και ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια της γης και ειδικότερα με την παραγωγή σιταριού, καλαμποκιού, τριφυλλιού και καπνού. Επίσης αρκετοί ασχολούνται με την κτηνοτροφία (αγελάδες, πρόβατα, κατσίκια) και έχουν δημιουργήσει σύγχρονες μονάδες, όπως και με το εμπόριο. Εκτιμάται ότι στην περιοχή περίπου 5.500 αιγοπρόβατα και 1.000 αγελάδες.
Εδώ είναι ο κάμπος του Δήμου Δεσκάτης και ο Αλιάκμονας μόλις 2 χλμ. βόρεια του χωριού. Εδώ θα βρείτε τους καλύτερους κολυμβητές, αλλά και τους πιο ικανούς ερασιτέχνες ψαράδες. Απολαύστε ψάρια από τον Αλιάκμονα αλλά και ποντιακές γεύσεις στα ταβερνάκια του χωριού.
Αξιοθέατα και τουρισμός: Η γέφυρα Παλιουριάς-Παναγιάς (μεγάλη, μεταλλική, στρατιωτική) η οποία αντικατέστησε το εναέριο βαγόνι (καρούλι) του Αλιάκμονα αξίζει την προσοχή σας. Από την κορυφή της Βουνάσας (1528 μ.) η θέα είναι απολαυστική. Εκεί βρίσκεται και το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας, ένα σπουδαίο μνημείο που χρονολογείται ανάμεσα στο 13ο και 15ο αιώνα. Διατηρείται σε καλή κατάσταση, διαθέτει μικρή βιβλιοθήκη και διασώζει ένα θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο και αγιογραφίες του 16ου και 17ου αιώνα. Όμορφες και παλιές εκκλησίες υπάρχουν γύρω από την Παλιουριά. Η Αγία Τριάδα 500 μ. βορειοανατολικά, ο Αγ. Γεώργιος 1 χλμ. νοτιοανατολικά, η Αγ. Παρασκευή στην ίδια θέση και η Αγία Κυριακή 1,5 χλμ. δυτικά, διασώζουν τοιχογραφίες και εικόνες. Μάλιστα η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής μέσα στην κοινότητα έχει χαρακτηρισθεί αρχαιολογικό μνημείο.
Η Παλιουριά θα μπορούσε να αποτελέσει κέντρο τουρισμού για το Νομό Γρεβενών, τόσο για τα αξιοθέατα που μπορεί να προσφέρει στον επισκέπτη (εξορμήσεις στο βουνό, περιπάτους δίπλα στο ποτάμι, επίσκεψη στα μοναστήρια της περιοχής) αλλά και για την διασκέδαση και την ψυχαγωγία. Η καφετέρια, το μπαρ και τα μικρά καφενεία και ψησταριές, μπορούν να προσφέρουν και στον πιο απαιτητικό επισκέπτη ότι καλύτερο ζητήσει σε ένα μικρό παραδοσιακό χωριό.
Φωτογραφία:Thomas Biziouras.

Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΔΕΣΚΑΤΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Παναγία είναι ημιορεινό χωριό και τοπική Κοινότητα, της Δημοτικής Ενότητας Δεσκάτης, του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 56 κάτοικοι. Στην Κοινότητα υπάγεται και η Μονή Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας, με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 58 κατοίκους.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Η Παναγία βρίσκεται σε υψ. 424 μ. στα νοτιοανατολικά του νομού, δίπλα στον Αλιάκμονα ποταμό. Απέχει 14,5 χλμ. από τη Δεσκάτη. 
Ιστορία: Η παλιά ονομασία του χωριού είναι Τούργιουκο και αναφέρεται επίσημα κατά το έτος 1918 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας του νομού Κοζάνης. Το 1919 μετονομάζεται σε Τουρνίκι και το 1955 σε Παναγία.
Αξιοθέατα: Η εκκλησία της Παναγίας και η Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας Βλ. αφιέρωμα παρακάτω).
Φωτογραφία από Fb Page, Παναγία Γρεβενών (ΔΗΜΟΣ ΔΕΣΚΑΤΗΣ).

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΔΕΣΚΑΤΗΣ
Η εκκλησία της Παναγίας στο χωριό Παναγία του Δήμου Δεσκάτης Γρεβενών.

Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΑΝΟΡΟΣ
Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακη Μονή Αγίου Νικάνορος ή Ιερά Μονή Ζάβορδας ή Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού, βρίσκεται στη Δυτική Μακεδονία, στα όρια Γρεβενών με την Κοζάνη. Είναι κτισμένη στην κορυφή του όρους Καλλίστρατο σε υψόμετρο 535 μέτρων, σε επιβλητική θέση πάνω από τον ποταμό Αλιάκμονα. Απέχει 24 χλμ. από την Δεσκάτη.
To Μοναστήρι της Ζάβορδας θεωρείτε το σημαντικότερο θρησκευτικό μνημείο της Δυτικής Μακεδονίας και ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα Μοναστήρια εκτός Αγίου Ορους.
Μεταξύ τών σωζομένων αρχαίων κωδίκων, βρίσκονται και μερικοί σπάνιοι καί ο μοναδικός τού «Λεξικού τού Πατριάρχου Φωτίου».

Η ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Η Παρασκευή είναι ορεινό χωριό και τοπική Κοινότητα, της Δημοτικής Ενότητας Δεσκάτης, του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 91 κάτοικοι.
Γεωγραφικά στοιχεία: Η Παρασκευή βρίσκεται σε υψ, 780 μέτρα, στο νοτιοανατολικό άκρο του νομού, στις νότιες πλαγιές του όρους Βουνάσα των Καμβουνίων. Στα νότια του χωριού περνάει η ΕΟ Ελασσόνας – Δεσκάτης και απέχει 5 χλμ. από τη Δεσκάτη. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Ιστορία: Η αρχική θέση του χωριού, τον 5ο αι. π.Χ., ήταν νοτιότερα της σημερινής, στη θέση “Κλίμα” και ονομαζόταν Καστρί. Την περίοδο του Βυζαντίου (πριν το 1393) ήταν στη θέση “Βαένι” ή “Παλαιοχώρι”, όπου σώζονται ακόμα ερείπια. Απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 7 Οκτωβρίου 1912. Γενικά, η ιστορία του χωριού, όπως και των υπόλοιπων χωριών της περιοχής, έχει συνδεθεί με τη Δεσκάτη.
Διοικητικά: Ως οικισμός η Παρασκευή αναφέρεται επίσημα το 1918 να ορίζεται έδρα της κοινότητας Παρασκευής, που τότε ανήκε στο νομό Κοζάνης. Το 1943 αποσπάται στο νομό Λαρίσης και το 1964 στο νομό Γρεβενών. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, αποτελεί την τοπική κοινότητα Παρασκευής που ανήκει στην δημοτική ενότητα Δεσκάτης του Δήμου Δεσκάτης.
Αξιοθέατα: Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου, η οποία είναι τρίκλιτη βασιλική και χρονολογείται στον 19ο αιώνα, από το 1992 έχει χαρακτηριστεί ως κτίριο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία.
Προσωπικότητες: Από την Παρασκευή κατάγεται ο δημοσιογράφος, εκδότης και επιχειρηματίας Ιωάννης Βελλίδης (αρχικό επώνυμο Βελλής).

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΑΣΙΩΝ

ΤΟ ΚΑΡΠΕΡΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Καρπερό, γνωστό ως Δημηνίτσα έως το 1927, είναι χωριό, Τοπική Κοινότητα καθώς και έδρα της Δημοτικής Ενότητας Χασίων, του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. στην Ελλάδα.
Ο πληθυσμός του χωριού είναι 457 κάτοικοι. Στην Κοινότητα υπάγεται και ο οικισμός Δήμητρα με τον συνολικό της πληθυσμό να ανέρχεται σε 774 κατοίκους.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Το Καρπερό βρίσκεται στο μέσο ενός ξέφωτου καρποφόρου κάμπου, έχοντας βόρεια την τοξοειδή κοίτη του Αλιάκμονα, νότια το μεγάλο ρέμα της Σιούτσας που με τα παρακλάδια του χύνεται στον Αλιάκμονα, αφού διαγράφει πρώτα ένα μεγάλο χαλικόστρωτο τόξο ανάμεσα σε αραιά δέντρα βελανιδιάς και λίγα πλατάνια. Σε κοντινή απόσταση από τον κάμπο του Καρπερού ανατολικά βρίσκεται η κορυφή Βουνάσα που με τα 1.615 μέτρα της, είναι η ψηλότερη του συγκροτήματος των Καμβουνίων ορέων. Το Καρπερό απέχει 35 χιλιόμετρα από τα Γρεβενά, 23 από τη Δεσκάτη και 40 από την Καλαμπάκα.
Ονομασία: Παλαιότερα το χωριό Καρπερό ονομαζόταν Δημηνίτσα. Σύμφωνα με μία εκδοχή, Δημηνίτσα σημαίνει “δεμένο χωριό”. Τα πρώτα χρόνια τα σπίτια ήταν χτισμένα μακριά το ένα από το άλλο, οι χωριανοί όμως αποφάσισαν για λόγους ασφαλείας να χτίσουν τα σπίτια τους το ένα κοντά στο άλλο. Αυτό αποτέλεσε την αρχική μορφή του σημερινού χωριού. Το χωριό μετονομάστηκε από Δημηνίτσα σε Καρπερό το 1927. Αυτό συνέβη διότι η κυβερνητική πολιτική είχε σκοπό να τονωθεί η εθνική συνείδηση των Ελλήνων.
Αρχαία χρόνια: Η ιστορία της ευρύτερης περιοχής του Καρπερού ξεκινάει αρκετές χιλιάδες χρονια π.χ. Στον Αη-Λιά εντοπίστηκαν ερείπια οικίων, κεραμίδες και προϊστορικά λίθινα εργαλεία. Στα σύνορα Καρπερού-Δήμητρας βρέθηκαν όστρακα γραπτών αγγείων, θραύσματα από προϊστορικούς λίθινους πέλεκεις ενώ μέσα στο σημερινό χωριό βρέθηκαν τάφοι με αρκετά κτερίσματα, χάλκινες πόρπες, περικάρπια, κυαθους, νομίσματα κ.α. Τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται περί το 4000π.Χ. Απομεινάρια αρχαίων τειχών δεν έχουν βρεθεί καθώς το πυκνό δάσος της ευρύτερης περιοχής παρείχε φυσική προστασία.
Το τραπεζοειδές ύψωμα «Άγιος Αθανάσιος», που βρίσκεται μέσα σε μια καμπύλη του Αλιάκμονα ποταμού και σε απόσταση μόλις 500 μ. βορειοανατολικά από το χωριό, έχει εντοπιστεί η θέση αρχαίου οικισμού. Επίσης, οι θέσεις δύο άλλων αρχαίων οικισμών έχουν εντοπιστεί σε μικρή απόσταση (2-3 χλμ.) ανατολικά και νότια από το χωριό, στις αντίστοιχες τοποθεσίες «Χάνι» και «Βακούφικος μύλος».
Μακεδονικός Αγώνας: Σημαντική ήταν και η βοήθεια των κατοίκων και ειδικά των ανταρτών στον Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908). Το Καρπερό ήταν από τα πρώτα χωριά που συνάντησε ο Παύλος Μελάς κατά την άνοδό του στη Μακεδονία και όπου βρήκε μεγάλη υποστήριξη.
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή: Μετά την τραγωδία της Μικράς Ασίας, με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης το 1924, πραγματοποιήθηκε ανταλλαγή των πληθυσμών και το χωριό κατοικήθηκε από 100 περίπου προσφυγικές οικογένειες που ήρθαν από τον Πόντο και συγκεκριμένα από το χωριό Çatma της Τουρκίας (300 χιλιόμετρα ανατολικά της Άγκυρας). Οι περισσότεροι ασχολήθηκαν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος: Την περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου και της κατοχής στο Καρπερό δοκιμάστηκε σκληρά. Οι κάτοικοί του, όσοι από αυτούς ήταν στρατεύσιμοι, έδωσαν παρόν, πολεμώντας στο ελληνοαλβανικό μέτωπο. Με την πτώση του μετώπου αρχίζουν και τα δεινά για το χωριό: εμπρησμός του οικισμού, βασανιστήρια, μαστιγώσεις των κατοίκων και φυλακίσεις τους.
Φύση και περιβάλλον: Ο ποταμός Αλιάκμονας περνά 1 χλμ βόρεια του Καρπερού, ενώ 2 χλμ. πιο πάνω υπάρχει τεχνητή λίμνη που σχηματίστηκε εξαιτίας του φράγματος που φτιάχτηκε εκεί για αρδευτικούς λόγους. Βόρεια του Καρπερού προς το Φελλί εκτείνεται δάσος βελανιδιάς, ενώ δίπλα στη Δήμητρα υπάρχει πάρκο αναψυχής (30 στρ.) διαμορφωμένο από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του οικισμού σε συνεργασία με το Δασαρχείο Γρεβενών. Επίσης, εξωραϊσμένος από το Δασαρχείο χώρος υπάρχει 2 χλμ. νότια της Δήμητρας, όπου οι κάτοικοι της περιοχής γιορτάζουν την Πρωτομαγιά.
Εκκλησίες: Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο αποτελεί η εκκλησία του Αγ. Αθανασίου, Παμμεγιστών Ταξιαρχών, Αγ. Τριάδας. Κάθε χρόνο στις 16-19/8 επίσης στο Καρπερό διεξάγεται εμποροπανήγυρη, όπου στήνονται παράγκες από μικροπωλητές και καταστηματάρχες.

Η ΔΗΜΗΤΡΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Δήμητρα είναι ημιορεινό χωριό της Τοπικής Κοινότητας Καρπερού στη Δημοτική Ενότητα Χασίων, του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 306 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται.
Γεωγραφικά στοιχεία: Η Δήμητρα βρίσκεται σε υψόμετρο 445 μ. στα νοτιοανατολικά του νομού κοντά στη συμβολή του χείμαρρου Σούτσα με τον Αλιάκμονα ποταμό, δηλαδή την τεχνητή λίμνη Ιλαρίωνα. Το χωριό είναι κτισμένο σε κάμπο με εύφορα εδάφη, ανάμεσα στους οικισμούς Καρπερό (δυτικά) και Παλιουριά (ανατολικά) και μέσα από αυτό περνάει η εθνική οδός Ελασσόνος – Δεσκάτης. Απέχει 18 χλμ. δυτικά από τη Δεσκάτη και 37 χλμ. νοτιοανατολικά από τα Γρεβενά.
Ονομασία: Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Αράπης και με την ονομασία αυτή αναφέρεται επίσημα το 1918 ως μέρος της τότε κοινότητας Δημηνίτσης του νομού Κοζάνης. Το 1961 μετονομάζεται σε Δήμητρα και το 1964 αποσπάσθηκε στο νομό Γρεβενών. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με το Καρπερό αποτελούν την τοπική κοινότητα Καρπερού.
Αρχαιολογικά ευρήματα: Τα ευρήματα από ανασκαφές που έχουν γίνει στην ευρύτερη περιοχή μαρτυρούν κατοίκησή της από την προϊστορική εποχή μέχρι τα Βυζαντινά χρόνια. Στην τοποθεσία “Άγιος Κωνσταντίνος” το 2008 – 2009 ανασκάφηκε τρίκλιτη βασιλική που χρονολογείται τον 11ο αιώνα, καθώς και εκτεταμένο νεκροταφείο. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, το χωριό υπήρξε τσιφλίκι Τούρκων αγάδων. Το 1924 κατοικήθηκε από πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο.

Η ΚΑΤΑΚΑΛΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Η Κατάκαλη είναι χωριό και Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Χασίων, του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα.
Ο πληθυσμός της Κοινότητας είναι 162 κάτοικοι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες αυξάνεται.
Ο δραστήριος Εκπολιστιστικός Σύλλογος Κατάκαλης διοργανώνει χορευτικές και άλλες δράσεις, που δίνουν πνοή στο χωριό.

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΚΑΛΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Ο Αγιος Γεώργιος ειναι ο προστάτης του χωριού Κατάκαλης Γρεβενών. Εδώ και αιώνες απο την εποχή του Βυζαντίου, προστατεύει την περιοχή απο κάθε λογής κινδύνους, όλοι έχουν να μιλήσουν με θαυμασμό για κάποιο θαύμα η κάποια σωτήρια επέμβαση του Αγίου. Η Εκκλησία έχει υποστεί πολλές μετατροπές, δυστυχώς δεν σωζεται στην αρχική της μορφή, αλλά αυτό δεν αλλοιώνει την ουσία. Μέχρι την δεκαετία του 1950 σωζότανε και ο τρούλος της, αλλά μετά από μια ισχυρή χιονοθύελα κατέρεευσε.

Η ΤΡΙΚΟΚΚΙΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Τρικοκκιά βρίσκεται στα νότια όρια του νομού με το νομό Τρικάλων. Είναι κτισμένο σε λόφο στους βορειοδυτικούς πρόποδες των ορέων Χάσια και νότια στον χείμαρρο Σούτσα που καταλήγει στον Αλιάκμονα ποταμό. Απέχει 26 χλμ. Δ.-ΝΔ. από τη Δεσκάτη και 42,5 χλμ. ΝΑ. από τα Γρεβενά. Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Τσαπουρνιά. και πιθανότατα προέρχεται από το θάμνο τσαπουρνιά (επίσημα Προύνος η ακανθώδης – Prunus spinosa). Ο οικισμός ιδρύθηκε το 1860 από κατοίκους κοντινών οικισμών της περιοχής των Χασίων (Καλαπόδι, 6 χλμ. ΒΑ, Παλιοχώρια, 1 χλμ. ΒΑ και Βαλάνι, 3 χλμ. Ν). Πολλοί σημερινοί κάτοικοί της είναι από την Κόνιτσα της Ηπείρου που εγκαταστάθηκαν μόνιμα γύρω στο 1900.

Η ΑΝΟΙΞΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Η Ανοιξη (επίσημα άνοιξις) είναι χωριό της Τοπικής Κοινότητας Τρικοκκιάς ατη Δημοτική Ενότητα Χασίων, του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 96 κάτοικοι.
Γεωγραφικά Στοιχεία: Η Άνοιξη βρίσκεται σε υψ. 550 μ. στα όρια της Μακεδονίας με τη Θεσσαλία και πιο συγκεκριμένα με το νομό Τρικάλων. Είναι κτισμένη στους βορειοδυτικούς πρόποδες του βουνού Χάσια και κοντά στον χείμαρρο Σούτσα που καταλήγει στον Αλιάκμονα ποταμό. Μέσα από το χωριό περνάει η εθνική οδός Καλαμπάκας – Γρεβενών. Απέχει 29 χλμ. δυτικά από τη Δεσκάτη και 33 χλμ. νοτιοανατολικά από τα Γρεβενά.
Ονομασία: Η παλιά ονομασία του χωριού είναι Γκρέση και με την ονομασία αυτή αναφέρεται επίσημα το 1918  ως μέρος της τότε κοινότητας Τσαπουρνιάς του νομού Κοζάνης. Το 1927 μετονομάστηκε σε Γριά και το 1961 σε Άνοιξις. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με την Τρικοκκιά και το Τριφύλλι, αποτελούν την τοπική κοινότητα Τρικοκκιάς.
Ιστορία: Ο οικισμός δημιουργήθηκε από πρόσφυγες του Πόντου, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά τη μετακίνηση των πληθυσμών και κολίγους (δουλοπάροικους) των τσιφλικιών του Τούρκου αγά που υπήρχε πριν την απελευθέρωση με τους Βαλκανικούς πολέμους.
Αξιοθέατα: Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου που από το 1969 έχει κηρυχθεί αρχαίο μνημείο και είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες του 17ου – 18ου αιώνα.

ΤΟ ΤΡΙΦΥΛΛΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ
Το Τριφύλλι είναι ημιορεινό χωριό της Τοπικής Κοινότητας Τρικοκκιάς ατη Δημοτική Ενότητα Χασίων, του Δήμου Δεσκάτης, της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, στην Ελλάδα. Ο πληθυσμός του χωριού είναι 103 κάτοικοι.
Γεωγραφικά στοιχεία: Το Τριφύλλι βρίσκεται σε υψ. 470 μ. στα όρια του νομού Γρεβενών με το νομό Τρικάλων, νότια από τον χείμαρρο Σούτσα που καταλήγει στον Αλιάκμονα ποταμό. Είναι κτισμένο στις βορειοανατολικούς πλαγιές των ορέων Χάσια, ανάμεσα στα χωριά Τρικοκκιά, Κατάκαλη  και Ασπροκκλησιά Τρικάλων. Απέχει 28 χλμ. από τη Δεσκάτη και 43 χλμ. από τα Γρεβενά.
Ονομασία: Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Σίντσα και με την ονομασία αυτή αναφέρεται επίσημα το 1918 ως μέρος της τότε κοινότητας Τσαπουρνιάς του νομού Κοζάνης. Το 1919 διορθώνεται σε Σύνιτσα και το 1927 μετονομάζεται σε Τριφύλλι. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης, μαζί με την Τρικοκκιά και την Άνοιξη αποτελούν την τοπική κοινότητα Τρικοκκιάς.
Αξιοθέατα: Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου στη τοποθεσία “Νουμπένιτσα” που από το 1996 έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για μονόχωρο μεταβυζαντινό ναό με τις τοιχογραφίες του 1791 και το ξυλόγλυπτο τέμπλο, που φέρει γραπτό διάκοσμο.

ΠΡΟΣΒΑΣΗ – ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕΣΑ

ΚΤΕΛ ΝΟΜΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ Α.Ε.
Το ΚΤΕΛ Ν. Γρεβενών διαθέτει σύγχρονα, ασφαλή λεωφορεία προσφέροντας στο επιβατικό κοινό ποιότητα ταξιδιού. Αναλυτικά:
• Εκτελεί πολυάριθμα δρομολόγια εντός και εκτός νομού Γρεβενών
• Πραγματοποιεί και αστικά δρομολόγια εντός της πόλης των Γρεβενών
• Προσφέρει παροχές και ανέσεις όπως άνετες θέσεις, δωρεάν Wi-Fi κ.α.
• Διαθέτει σύστημα έκδοσης ηλεκτρονικού εισιτηρίου (e-ticket)
• Πραγματοποιεί μεταφορές ασυνόδευτων δεμάτων προς τους προορισμούς που εξυπηρετεί
• Διαθέτει σύγχρονη ιστοσελίδα για την ενημέρωση και εξυπηρέτηση του κοινού
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του ΚΤΕΛ Ν. Γρεβενών κάνοντας κλικ στην παρακάτω εικόνα:

ΕΚΘΕΣΗ ΕΙΚΟΝΩΝ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ – ΒΑΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Πηγές: Ιστορία της Ελλάδας, ιστορίας της Ευρώπης, ιστορικό αρχείο-παρακαταθήκη Θεόδωρου Ευαγγελούδη, Βικιπαίδεια, ιστότοποι και Σελίδες (Κοινωνικών Δικτύων) Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, των Δήμων της Περιφερειακής Ενότητας Γρεβενών, καθώς και από ιδιωτικές σελίδες (Fb Pages) ή ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, τις οποίες αναγράφουμε στις επί μέρους αναφορές μας.
Εικόνες: Για όσους δημιουργούς φωτογραφιών έχουμε στοιχεία, αναγράφουμε το όνομά τους, για όσους δεν έχουμε στοιχεία, αναγράφουμε την πηγή προέλευσης.
Πολλές από τις εικόνες χωριών και τοπίων των Γρεβενών έχουν ληφθεί από Facebook Group / Γρεβενά – Βόρεια Πίνδος (Mountain Pindos) / Thanos Stoupas.

Κεντρικό αφιέρωμα για την Ελλάδα → Χωριά και Πόλεις της Ελλάδας

0

0Shares

https://www.google.com/recaptcha/api2/anchor?ar=1&k=6LdvSKcUAAAAAHAYKmeXui-IKcVn9hHrVFa-kzRx&co=aHR0cHM6Ly96ZWlkb3Jvcy5jb206NDQz&hl=el&v=44LqIOwVrGhp2lJ3fODa493O&size=invisible&anchor-ms=20000&execute-ms=15000&cb=atzb70vqxudb