Αβδέλλα

Βρίσκεται στο δυτικό άκρο του νομού Γρεβενών, κοντά στα όρια με το νομό Ιωαννίνων. Το χωριό είναι κτισμένο στις ανατολικές κλιτύς της Βόρειας Πίνδου, σε κατάφυτη περιοχή και στα όρια του εθνικού δρυμού Βάλια Κάλντα, σε μεγάλο υψόμετρο αποτελώντας έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Πριν το 1800, το χωριό βρισκόταν στη θέση «Φαντίνες», αλλά οι κάτοικοι, κυρίως μεγάλες οικογένειες Βλάχων κτηνοτρόφων, μετακινήθηκαν στη σημερινή θέση λόγω καλύτερου κλίματος. Μετά την υποταγή του χωριού στους Οθωμανούς, δόθηκε αυτονομία και άλλα προνόμια, τα οποία χάθηκαν κατά την εποχή του Αλή Πασά. Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821 οι Αβδελλιώτες ξεσηκώθηκαν και προσέφεραν στον αγώνα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Αγάπη

Η Αγάπη βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νομού Γρεβενών, στην αριστερή όχθη του ποταμού Αλιάκμονα, πολύ κοντά στη συμβολή του με τον Βενέτικο. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 500 μέτρων, στις δυτικές απολήξεις του όρους Βούρινος. Αξιοθέατα του χωριού είναι η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου στο βόρειο τμήμα του οικισμού και η περιοχή με την ονομασία «Σμίξη», όπου ο Βενέτικος ποταμός, συμβάλλει με τον Αλιάκμονα, υψηλής αισθητικής αξίας. Κάθε Δευτέρα του Πάσχα, οι γυναίκες ετοιμάζουν τα «τσιριχτά», τα οποία μαζί με γλυκά και κόκκινα αυγά τα πηγαίνουν στην εκκλησία όπου ο παπάς διαβάζει τα ονόματα των νεκρών-σαν μνημόσυνο, και κατόπιν όλοι μαζί βγαίνουν στο προάυλιο της εκκλησίας και τα τρώνε με γιαούρτι «μαντζίρα». Ακολουθεί χορός με οργανοπαίχτες παιδιά του χωριού. Το έθιμο αυτό, θεωρείται κατάλοιπο των βυζαντινών τραπεζιών της αγάπης και σπανίζει πλέον. Επίσης ανήμερα του Αγίου Γεωργίου γιοράζεται το «μουχαπέτ», όπου οι άντρες και οι γυναίκες του χωριού επισκέπτονται τα σπίτια που γιορτάζουν και με λύρα και νταούλι εύχονται στους εορτάζοντες. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Αγαλαίοι

Οι Αγαλαίοι βρίσκονται στο ανατολικοκεντρικό τμήμα του νομού Γρεβενών, σε ημιορεινή περιοχή, στις δυτικές απολήξεις του όρους Βούρινος. Είναι χτισμένοι σε υψόμετρο 720 μέτρων, ανατολικά από τον Αλιάκμονα. Αξιοθέατο του χωριού είναι ο ναός του Αγίου Δημητρίου στο νοτιοανατολικό τμήμα του οικισμού. Στον περίβολό του βρέθηκε μαρμάρινη αετωματική επιτύμβια στήλη, με την επιγραφή «Κλεοπάτρα Αντιγόνου μνήμης χάριν» του 2ου μ.Χ. αιώνα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Άγιοι Θεόδωροι

Οι Άγιοι Θεόδωροι είναι χτισμένοι σε υψόμετρο 770 μέτρα σε δασώδη περιοχή και τα σπίτια του είναι αραιοκατοικημένα. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Αξιοθέατα είναι η πλατεία του χωριού, το παλιό κτίριο του Σχολείου που λειτουργεί ως πνευματικό Κέντρο – δανειστική βιβλιοθήκη λαογραφικό μουσείο και αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και πολιτιστικών εκδηλώσεων καθώς και το γαιόφραγμα / λίμνη Πλαίσια στην περιοχή του παλιού οικισμού Μελίσσι. Σημαντικά μνημεία είναι ο ενοριακός ναός των Αγίων Θεοδώρων καθώς και το ξωκλήσι του Αιμιλιανού. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Άγιος Γεώργιος

Ο Άγιος Γεώργιος βρίσκεται προς τα βόρεια όρια του νομού με το νομό Κοζάνης, σε απόσταση 16 χλμ. από τα Γρεβενά. Το χωριό Çurhli στην τουρκική απογραφή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή το 1564/1565 εμφανίζει να κατοικείται από 117 οικογένειες δηλαδή περίπου 585 κατοίκους και 17 μεμονωμένους δηλαδή στο σύνολό του κατοικείται από 602 κατοίκους και είναι όλοι χριστιανοί στο θρήσκευμα. Την περίοδο της τουρκοκρατίας ήταν κεφαλοχώρι, υπήρξε έντονη πίεση να εξισλαμισθεί το χωριό, όμως η ηρωική στάση του ιερέα κράτησε το χωριό στην ορθοδοξία, παρόλο που αρκετοί (Βαλαάδες) εξισλαμίσθηκαν, οι οποίοι στην συνέχεια αποχώρησαν με την ανταλλαγή πληθυσμών. Το Τσούρχλι απελευθερώθηκε από τον Οθωμανικό ζυγό στις 17 Οκτωβρίου 1912.Κατά την απελευθέρωσή του έγινε η μάχη του Τσουρχλίου η οποία είχε ύψιστη σημασία για την απελευθέρωση της περιοχής των Γρεβενών.Σ’ αυτή συγκρούστηκαν Κρήτες εθελοντές και οι δυνάμεις του Bekir Fikri αξιωματικού του οθωμανικού στρατού που κατάγονταν από το Τσούρχλι. Το 1923-24 εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Το όνομά του προέρχεται από το νεομάρτυρα Άγιο Γεώργιο (μετονομάζεται σε Άγιος Γεώργιος το 1927) που γεννήθηκε εδώ το 1808 και μαρτύρησε στα Ιωάννινα το 1838. Μέρος των οστών του βρίσκεται στον ενοριακό ναό του Αγίου Γεωργίου που αποτελεί θρησκευτικό αξιοθέατο της περιοχής, όπως και η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, κτίσης 1836. Προς τα ΒΔ. του χωριού βρίσκεται ο λόφος του Αγίου Νικολάου με θέα το Βόιο, τα Χασιά, τα Βέντζια και την οροσειρά της Πίνδου. Το 1940 στο λόφο του Αγίου Νικολάου που δεσπόζει στο χωριό βρέθηκε χάλκινη παραγναθίδα κράνους του 4ου π.Χ. αιώνα η οποία φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το 1986 στη θέση Σερβέν Ράχη βρέθηκε άγαλμα του 150 μ.Χ. τύπου μικρής Ηρακλιώτισσας που φυλάσσεται στην Αρχαιολογική Συλλογή Γρεβενών. Νοτιανατολικά του χωριού το έτος 1993 σχηματίστηκε τεχνητή λίμνη, η οποία αποτελεί αξιόλογο υδροβιότοπο και χώρο αναψυχής για τους κατοίκους. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Άγιος Κοσμάς

Είναι χτισμένος μέσα σε δάσος από βελανιδιές και χωρίζεται από το γειτονικό οικισμό Εκκλησία με ένα χείμαρρο. Η γέφυρα «Παπατάκη» ανάμεσα στο χωριό και το Κυπαρίσσι έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Χρονολογείται στο 19ο αι. και από το αρχικό κτίσμα σώζεται μόνο ένα τόξο. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση από το χωριό πέρασε και φιλοξενήθηκε στα 1777 ο Κοσμάς ο Αιτωλός κατά τη Γ’ περιοδεία του. Εδώ φυλάσσεται ένας από τους τέσσερις αυθεντικούς σιδερένιους σταυρούς του Αγίου Κοσμά που διασώθηκαν. Η τοπική κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Αετιά

Η Αετιά είναι ένα από τα Κουπατσιαροχώρια του νομού Γρεβενών και ένας από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Η Αετιά είναι χτισμένη στις πλαγιές της Β.Α. Πίνδου, σε υψόμετρο 1.100 μέτρων. Έχει θέα προς τους βράχους του Τσούργιακα και την κοιλάδα που διασχίζουν τα ρέματα Σμιξιώτικο και Φιλιππιός, τροφοδότες του ποταμού Βενέτικου. Πολύ κοντά στην Αετιά υπάρχει το ξωκλήσι της Παναγιάς, χτισμένο το 1809 στα ριζά του βράχου Τσούργιακα. Οι εικόνες του τέμπλου είναι έργα Χιονιαδιτών ζωγράφων σε μουσαμά. Αποτελεί αφετηρία των αναρριχητικών διαδρομών «Μελίτσα», «AIDS» και «Μεγάλη Άρκτος» ύψους 150μ. Στη θέση Καστρί ανακαλύφθηκαν, από αρχαιολογικές ανασκαφές, ερείπια αρχαίας ακρόπολης της εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου (4ος αιώνας π.Χ.). Στο φαράγγι του Στομίου σχηματίζονται μικροί διαδοχικοί καταρράκτες ύψους 40 μ. και λίγο πιο κάτω, στη θέση «Νιδρούζι», υπάρχει το πέτρινο τοξωτό γεφύρι του Γκαβού. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: commons.wikimedia.org)

Αηδόνια

Τα Αηδόνια είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 760 μέτρα και βρίσκονται στα βόρεια όρια με το νομό Κοζάνης. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό ιδρύθηκε από κατοίκους του οικισμού «Σόρμπα» της «Χώρας» και η ονομασία προήλθε από τον Αρβανίτη Μπέη Αληαγά. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας πριν την περίοδο 1692 με το παλιό τους όνομα Στεχάζι ή Στηζάχι. Η λέξη Στη-ζάχη προέρχεται από τη λέξη «ζάχη» η οποία σημαίνει μεγάλος πάγκος, πάνω στον οποίο γινόταν η επεξεργασία του ξύλου της καρυδιάς, που αφθονούσε στην περιοχή. Πολιτισμικά τα Αηδόνια ανήκουν στα ανατολικά Μαστοροχώρια των Γρεβενών. Το χωριό αναφέρεται επίσημα ως Στηξάχιο το 1918 και το 1919 το όνομά του διορθώθηκε σε Στηζάχιο. Το 1927 μετονομάστηκε σε Αηδόνια από τα πολλά αηδόνια που υπήρχαν γύρω από το χωριό. Η τοπική κοινότητα Αηδονίων είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ορεινός οικισμός. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Αλατόπετρα

Η Αλατόπετρα βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας, στα βορειοανατολικά όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Είναι χτισμένο μέσα σε δάσος βελανιδιάς και σπάνιων ειδών χλωρίδας, γι’ αυτό και η γύρω του περιοχή έχει χαρακτηριστεί ως Άλλος Βιότοπος. Δίπλα του περνάνε ο χείμαρρος Σμιξιώτικο και ο Βελονιάς που καταλήγει στον Βενέτικο. Χαρακτηριστικό του χωριού είναι η ύπαρξη αρκετών νερών και πηγών. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα «Κουπατσιοχώρια» των Γρεβενών. Δυτικά του χωριού στην τοποθεσία «Καστρί», σε υψόμετρο 1.200 μέτρα, έχει ανασκαφεί ακρόπολη της χώρας των Τυμφαίων, με μακεδονικό ναό του 4ου αιώνα π.Χ. και προπύλαια με μαρμάρινους κίονες δωρικού ρυθμού. Έχει μήκος 18,80 μέτρα και πλάτος 11,40 μέτρα. Καταστράφηκε από πυρκαγιά ύστερα από πολιορκία πιθανώς των Ρωμαίων, περί το 150 π.Χ. Στην περιοχή υπάρχουν αιωνόβιες βελανιδιές και το ξωκλήσι των Αγίων Θεοδώρων (του 1914) που έχει χτιστεί πάνω στο αρχαίο τείχος, με θέα τις κορυφές της Βασιλίτσας. Βόρεια του χωριού, σε απόσταση περίπου 1,5 χλμ., πάνω στον Βελονιά, λίγο πριν συναντηθεί με το Σμιξιώτικο βρίσκεται το «Πέτρινο γεφύρι» ή «γεφύρι του Νιδρούζι» ή «γεφύρι του Γκαβού». Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα γεφύρια των Γρεβενών, χτισμένο πριν το 1900, διαφορετικής νοοτροπίας από τα άλλα του νομού και με επίπεδο δάπεδο. Χαρακτηριστικό του είναι οι σταλακτοειδείς σχηματισμοί, μήκους 20 – 30 εκ. που υπάρχουν κάτω από το τόξο της ανοίγματος 12 και πλάτους 3,45 μέτρων. Από το 1995 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Μέσα από την Αλατόπετρα ξεκινά πεζοπορικό μονοπάτι με κατεύθυνση προς Αετιά (ΒΔ.) που καταλήγει στην τοποθεσία «Στόμιο» όπου δημιουργείται καταρράκτης 35 μέτρων. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Αμυγδαλιές

Οι Αμυγδαλιές βρίσκονται προς τα βόρεια του νομού και είναι χτισμένες στις πλαγιές λοφοσειράς σε περιοχή κατάφυτη από βελανιδιές, κερασιές, αμυγδαλιές και άλλα οπωροφόρα δέντρα. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με τη δεντροκαλλιέργεια, παλιότερα της αμυγδαλιάς – απ’ όπου προέρχεται η ονομασία του χωριού και τα τελευταία χρόνια της κερασιάς, για τα οποία φημίζεται. Αξιοθέατα είναι ο νεόδμητος ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου ο οποίος χτίστηκε στη θέση παλαιότερου (με χρονολογία κτήσης το 1735) που το 1930 είχε κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο αλλά καταστράφηκε από πυρκαγιά. Διασώθηκαν μόνο οι αξιολογότατες τοιχογραφίες οι οποίες έπαθαν μικροζημιές (αλλοίωση χρωμάτων). Βορειοδυτικά είναι η κορυφή Κουτσόραχος (υψόμετρο 992 μέτρα) με θέα τον Όλυμπο, τον Άσκιο (Σινιάτσικο), τον Βούρινο, την οροσειρά της Πίνδου, τα Χάσια, το Βόιο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Αναβρυτά

Τα Αναβρυτά είναι χτισμένα σε υψόμετρο 860 μέτρων και είναι ένας μικρός συμπαθητικός οικισμός με μόλις 35 κατοίκους. Λέγεται πως παλιότερα κατοικούνταν από Τούρκους, γεγονός που εν μέρει αποδεικνύεται από δύο τούρκικα πενταγωνικά σπίτια που σώζονται μέχρι σήμερα, σε άσχημη όμως κατάσταση. Οι σημερινοί κάτοικοι των Αναβρυτών είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Ο ποταμός Βενέτικος που περνά κοντά στα Αναβρυτά σε συνδυασμό με το ωραίο κοινοτικό δάσος από δρύες όπου μπορεί κανείς ν’ απολαύσει τον περίπατό του, ομορφαίνουν ιδιαίτερα το τοπίο. Στην αρχή του χωριού υπάρχει μια πέτρινη βρύση με το όνομα «Καλό Νερό». Σ’ αυτήν σταματούσαν τα καραβάνια των βλάχων που μετακινούνταν λόγω των εποχών αλλά και οι γιατροί του τόπου απ’ αυτή έπαιρναν νερό, εμπιστευόμενοι τις θεραπευτικές του ιδιότητες. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Ανθρακιά

Η Ανθρακιά βρίσκεται στα νότια όρια με το νομό Τρικάλων και το όνομά της οφείλεται στον άνθρακα που υπήρχε στην περιοχή. Το χωριό αναφέρεται το 1962 σε γραπτά κείμενα της Ιεράς Μονής Ζάβορδας ως Μάνεσι. Στη θέση «Παλιόκαστρο» έχουν εντοπιστεί ερείπια τείχους από ντόπιες πέτρες (ξερολιθιά) που χρονολογούνται στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Το χωριό αναφέρεται το 1962 σε γραπτά κείμενα της Ιεράς Μονής Ζάβορδας ως Μάνεσι. Το σημερινό του όνομα οφείλεται στον άνθρακα που υπάρχει στην περιοχή. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία. Στη θέση «Παλιόκαστρο» περίπου τρία χιλιόμετρα βορειοανατολικά του χωριού έχουν εντοπιστεί ερείπια τείχους από ντόπιες πέτρες (ξερολιθιά) που χρονολογούνται στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Το χωριό αναφέρεται επίσημα ως Μάνες το 1918 και μετονομάστηκε σε Ανθρακιά το 1927. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Άνοιξη

Η Άνοιξη βρίσκεται στα όρια με το νομό Τρικάλων. Είναι χτισμένη στους βορειοδυτικούς πρόποδες του βουνού Χάσια και κοντά στο χείμαρρο Σούτσα που καταλήγει στον Αλιάκμονα ποταμό. Ο οικισμός δημιουργήθηκε από πρόσφυγες του Πόντου, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά τη μετακίνηση των πληθυσμών και κολίγους των τσιφλικιών του Τούρκου αγά που υπήρχε πριν την απελευθέρωση με τους Βαλκανικούς πολέμους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου που από το 1969 έχει κηρυχθεί αρχαίο μνημείο και είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες του 17ου – 18ου αιώνα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Άνω Εκκλησία

Η Άνω Εκκλησία ή Πανωεκκλησιά είναι ορεινό χωριό της περιφερειακής ενότητας Γρεβενών σε υψόμετρο 990 μέτρων. Βρίσκεται προς τα βόρεια του νομού Γρεβενών και τα όρια με το νομό Κοζάνης. Είναι χτισμένη μέσα σε δάσος από βελανιδιές. Το χωριό δημιουργήθηκε όταν το 1970 κάτοικοι από την Εκκλησιά άρχισαν να μετακινούνται πιο κοντά προς το δρόμο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Βάρης

Ο Βάρης βρίσκεται προς τα βορειοανατολικά όρια με το νομό Κοζάνης και είναι χτισμένος βόρεια του όρους Κίσσαβου και νότια του Βούρινου. Η περιοχή δυτικά του χωριού και μέχρι τον οικισμό Χρώμιο είναι γνωστή από την εποχή της τουρκοκρατίας για τα μεταλλεύματα χρωμίτη. Το 1990 εγκαινιάστηκε εργοστάσιο εκμετάλλευσης και εμπλουτισμού του στη θέση «Αγριάντζες» στα σύνορα Χρωμίου – Βάρης. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοι του χωριού ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β΄Γραφή). Την περίοδο της κατοχής, στις 7 Ιουνίου 1944, οι Γερμανοί πυρπόλησαν το σχολείο και σχεδόν όλες τις οικίες του χωριού. Η παλιά του ονομασία είναι Βάρτσα και έτσι αναφέρεται επίσημα το 1918 και μετονομάστηκε σε Βάρης το 1927. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Βατόλακκος

Ο Βατόλακκος είναι ορεινό χωριό χτισμένος σε υψόμετρο 580 μέτρων προς τα όρια με το νομό Κοζάνης, δυτικά του ποταμού Αλιάκμονα. Την περίοδο της τουρκοκρατίας κατοικούσαν εξισλαμισθέντες χριστιανοί (Βαλαάδες) οι οποίοι με την ανταλλαγή πληθυσμών 1923 μετακινήθηκαν και στο χωριό εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τον Πόντο. Οι περιοχές καταγωγής των προσφύγων είναι ο Δυτικός Πόντος (Αμάσεια, Σεβάστεια, Νεοκαισάρεια, Τοκάτη, Τσορούμ, Έρπαα, Σινώπη), η Προύσα, η Κιλικία, το Άργανα Ματέν και το Διάρμπεκιρ (Μπακίρ Ματέν). Η παλιά ονομασία του, από την εποχή της τουρκοκρατίας, ήταν Νταβράτοβον και με το όνομα αυτό αναφέρεται επίσημα το 1918. Διορθώθηκε σε Ντοβράτοβον το 1919 και μετονομάστηκε σε Βατόλακκος το 1927. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Γήλοφος

Ο Γήλοφος είναι χτισμένος σε υψόμετρο 1050 μέτρων και βρίσκεται νότια της πόλης της Δεσκάτης. Οι κάτοικοί του είναι κυρίως κτηνοτρόφοι. Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Τσιούκα και με το όνομα «Αρβανίτικη Τσιούκα» αναφέρεται σε χειρόγραφα της μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων, αλλά και στην οθωμανική απογραφή του 1454/14ΓΓ κατά την περίοδο 1454 – 1455. Στα έγγραφα αυτά καταγράφεται ότι ο πληθυσμός του ήταν αρβανίτες κτηνοτρόφοι, οι οποίοι και θεωρούνται οι ιδρυτές του χωριού το 14ο αιώνα. Στην περιοχή «Άη Λιάς», κατά την περίοδο 1880 – 1912, βρισκόταν η Ελληνοτουρκική μεθόριος χωρίζοντας τον οικισμό και τα κτήματα του σε δυο μέρη. Αξιοθέατο είναι ο ναός του Αγίου Δημητρίου που χτίστηκε το 18ο αιώνα. Οι αγιογραφίες είναι του αγιογράφου Β. Τσουρχλή από τον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών (παλιά ονομασία Τσουρχλί) και σε μια απεικονίζεται με φουστανέλα ο Νεομάρτυρας Άγιος Γεώργιος ο εν Ιωαννίνοις. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Γήλοφος Δεσκάτης)

Γρεβενά

Η πόλη των Γρεβενών χτίστηκε ακριβώς πλάι στις θέσεις δυο αρχαίων-ρωμαϊκών οικισμών, από τους οποίους ο ένας βρισκόταν δυτικά (στο ύψωμα «Μπούσιου μύλος») και ο άλλος ανατολικά (στη ράχη «Άγιος Αθανάσιος») από τα τελευταία σπίτια της σημερινής πόλης. Επίσης, λείψανα ενός άλλου αρχαίου οικισμού, με διάρκεια ζωής από τα προϊστορικά ως τα ρωμαϊκά χρόνια, επισημάνθηκαν στο ύψωμα «Τούμπα», που βρίσκεται σε απόσταση μόλις τριών χιλιομέτρων βόρεια από τα Γρεβενά. Κομμάτι της αρχαίας Ελιμείας, κοιτίδα των Δωριέων και τμήμα της αρχαίας Μακεδονίας, τα Γρεβενά διαθέτουν μακραίωνη ιστορία και δέχθηκαν την επιρροή του θεσσαλικού, ηπειρωτικού και μακεδονικού χώρου, ενώ η περιοχή διέγραψε δημιουργική πορεία έντονης πολιτιστικής, κοινωνικής και ιστορικής ζωής. Από τις πιο ορεινές περιφερειακές ενότητες της χώρας, τα Γρεβενά φιλοξενούν ένα μεγάλο τμήμα του «Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου» με βουνά όπως η θρυλική Πίνδος και κοιλάδες σαν την προστατευόμενη Βάλια Κάλντα με τα απέραντα δάση βελανιδιάς, ποτάμια και παραποτάμους, λίμνες και μοναδικούς γεωλογικούς σχηματισμούς. Τα Γρεβενά βρίσκονται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Μακεδονίας, στο δυτικό λεκανοπέδιο του ποταμού Αλιάκμονα, βόρεια του μεγαλύτερου παραπόταμού του Βενέτικου σε υψόμετρο 530 μέτρα. Διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις γίνονται το καλοκαίρι, ενώ λαμβάνουν χώρα και διάφορα τοπικά έθιμα όπως τα «Ανακατωσάρια» και η «Γκαμήλα» την Κυριακή της Αποκριάς. Το Νοέμβριο του 2007 ανακηρύχθηκε επίσημα η «Πόλη των Μανιταριών». Στα Γρεβενά υπάρχουν δύο κεντρικές πλατείες, η πλατεία Αιμιλιανού με τα κανόνια και η πλατεία του Ρολογιού, ενωμένες με έναν πεζόδρομο. Το υψόμετρο στην πλατεία των Γρεβενών είναι 535 μέτρα. Πρωταγωνιστής τα μανιτάρια, που έβαλε στη ζωή των Γρεβενών ο πρωτοπόρος ερευνητής Γιώργος Κωνσταντινίδης, το δείχνουν και τα μανιταροαγάλματα σε όλη την πόλη, και ένα εστιατόριο αφιερωμένο στα μανιτάρια και η εξοικείωση των κατοίκων με το σπορ της μανιταροσυλλογής και τα μαγαζιά που πουλούν πολύ καλά προϊόντα μανιταριών αποξηραμένα και διάφορα σκευάσματα –σάλτσες, ζυμαρικά, ακόμα και λικέρ και γλυκά του κουταλιού. Στην πόλη λειτουργεί «Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη» που ιδρύθηκε το 1988, αρχικά με δωρεές βιβλίων από τον Εκπολιτιστικό Σύλλογο των Γρεβενών (3.000 τόμοι) και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Οι συλλογές της περιλαμβάνουν σήμερα 28.000 τόμους βιβλίων και μεγάλο αριθμό οπτικοακουστικού υλικού, με έμβαση στην τοπική ιστορία. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Δίπορο

Το Δίπορο είναι χτισμένο στις νότιες πλαγιές του όρους Γάστρα σε υψόμετρο 810 μέτρων και στα νότια του περνάει ο ποταμός Αλιάκμονας. Η γύρω περιοχή έχει πλούσια βλάστηση με τρεχούμενα νερά και το χωριό έχει ωραία αρχιτεκτονική, πολλές βρύσες, υδραγωγείο και νερόμυλο. Στις τοποθεσίες «Παναγιά» και «Κτιό» υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα που χρονολογούνται στην νεότερη νεολιθική εποχή καθώς και την ύστερη εποχή του χαλκού.(6ος – 4ος π.Χ. αι.) και τα οποία παραπέμπουν σε οικισμό με χαρακτηριστικά παραποτάμιας πόλης. Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου έχει ανακηρυχθεί από το 1996 ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για μονόχωρο μεταβυζαντινό ναό του 16ου αιώνα, με τοιχογραφίες του 19ου αιώνα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Δασοχώρι

Το Δασοχώρι είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 750 μέτρων στο οροπέδιο της Δεσκάτης και βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του νομού, πολύ κοντά στα όρια με τους νομούς Λαρίσης και Τρικάλων. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία εξαιτίας των νερών και εύφορων χωραφιών της περιοχής. Αξιοθέατα του χωριού είναι η πετρόχτιστη εκκλησία των Αγίων Αποστόλων που πανηγυρίζει 28 με 30 Ιουνίου και το μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, που σύμφωνα με την παράδοση χτίστηκε την περίοδο της τουρκοκρατίας (πριν από το 1797) και την περίοδο της κατοχής εγκαταστάθηκε το αρχηγείο των Εγγλέζων. Μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα στο μοναστήρι υπήρχαν καλόγεροι. Στα νοτιοδυτικά του χωριού, σε απόσταση 1,5 χλμ. στην τοποθεσία «Σουρβάλα» υπάρχει καταρράκτης ύψους 15 μέτρων ενώ στα βόρεια το καταφύγιο άγριας ζωής «Βρύσης Κούτρα» – Τρέτιμου έκτασης 9.000 στρεμμάτων. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Δασύλλιο

Το Δασύλλιο είναι ορεινό χωριό του νομού Γρεβενών. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.000 μέτρων στις πλαγιές του Σμόλικα. Η παλιά ονομασία του χωριού μέχρι το 1927 ήταν Μαγέρ. Το Δασύλλιο είναι από τα γραφικά και όμορφα χωριά που έχει η ελληνική ύπαιθρος. Τα σπίτια του χωριού, σπίτια διώροφα και τριώροφα καλοχτισμένα από τους ίδιους, με τέχνη και μαστοριά. Οι δρόμοι του χωριού, με ανηφόρες και κατηφόρες, καθαροί και τσιμεντόστρωτοι. Δεξιά και αριστερά των δρόμων και στις πλαγιές, πλήθος από λυγαριές, φλαμουριές, γιαννάκια, αγριομολόχες και άλλα αγριολούλουδα σκορπούν τη λεπτή και μυρωμένη ανάσα τους και αρωματίζουν την ατμόσφαιρα. Λίγο πιο πέρα από την πλατεία υπάρχει η επιβλητική εκκλησία του Αγίου Νικολάου, με το ψηλό καμπαναριό, σωστό αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα, με το μεγάλο ηλεκτροκίνητο ρολόι. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: commons.wikimedia.org)

Δεσκάτη

Η Δεσκάτη είναι χτισμένη στη νότια πλευρά των Καμβουνίων σε υψόμετρο 860 μέτρων και καλύπτει έκταση 126 τ. χλμ. Απέχει από τα Γρεβενά 60 χλμ. και βρίσκεται εκεί που συναντώνται οι Νομοί Κοζάνης, Γρεβενών, Τρικάλων και Λάρισας. Yπαγόταν περιοδικά κατά το παρελθόν και στους τέσσερις νομούς. Αποτελεί τη δεύτερη πόλη του Νομού Γρεβενών σε πληθυσμό, καταλαμβάνοντας τη ΝΑ γωνία του. Στο κέντρο της πόλης η εκκλησία των πολιούχων Κωνσταντίνου και Ελένης αποτελεί σημείο αναφοράς και καμάρι των Δεσκατιωτών. Η όμορφη πεζοδρομημένη κεντρική πλατεία με τα παραδοσιακά και σύγχρονα εστιατόρια, τις ταβέρνες, τα καφενεία και καφέ, καθώς και τα διάσπαρτα ταβερνάκια στον κεντρικό δρόμο και τον πεζόδρομο και τις συνοικίες καλύπτουν τις ανάγκες για διασκέδαση όλων των ηλικιών. Από τόπος εξορίας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και περιοχή παλιότερα, που προμήθευε με φθηνά εργατικά χέρια τον κάμπο της Βέροιας, η Δεσκάτη αποτελεί σήμερα ένα χώρο παραγωγικό με εργατικούς και φιλόξενους κατοίκους. Η επιστροφή των πρώτων μεταναστών άλλαξε την όψη της ριζικά. Εδώ ο επισκέπτης δυστυχώς δε θα δει όμορφα, διατηρητέα και γραφικά κτίρια, γιατί αυτά δεν υπάρχουν πια. Θα συναντήσει όμως μια ζωντανή κωμόπολη, με εναλλαγή έντασης και δράσης, που φροντίζει και κρατά ζωντανά πολλά από τα «καλά» ενός χωριού, μέσα σ’ αυτά και τη διαλεκτό της. Αποτελεί ένα αυτόνομο, κοινωνικό, διοικητικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Κύρια ασχολία των κατοίκων ήταν και είναι η γεωργία (καπνός) και η κτηνοτροφία (μονάδες βοοειδών και αιγοπροβάτων). Ένα άλλο προσοδοφόρο επάγγελμα της περιοχής είναι η βιοτεχνία ειδών για το στρατό και την εκκλησία, ενώ υπάρχει και Συνεταιρισμός σιδήρου και μετάλλου. Στη Δεσκάτη τηρείται το τοπικό έθιμο του «Ξεπροβοδίσματος της Πασχαλιάς» την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής μετά το Πάσχα, με το μοναδικό στην Ελλάδα τρίπατο χορό και την περίφημη «Αvδρουμάνα», ενώ στις 21/5 πανηγυρίζει ο ναός των πολιούχων Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, με τη διοργάνωση διαφόρων εκδηλώσεων. Παράδοση αποτελεί και η «βόλτα» στον κεντρικό δρόμο, που υπήρξε κάποτέ το κύριο χαρακτηριστικό της πόλης, σε οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες. Επίσης 1-5/6 πραγματοποιείται η ετήσια εμποροπανήγυρη. Πολιτιστικές εκδηλώσεις (θέατρο, μουσική, χορός) γίνονται κυρίως κατά τους θερινούς μήνες. Αξίζει κανείς να δοκιμάσει στη Δεσκάτη σπιτικές πίτες, κεμπάπ και γαρδούμπα σε μία πληθώρα ταβερνών και εστιατορίων, να ακούσει παραδοσιακούς ήχους από ντόπιους οργανοπαίχτες με μεράκι ή να διασκεδάσει σε πολλά μπαρ. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Δεσκάτης) (Πηγή photo: Deskati Grevenon-Δεσκάτη Γρεβενών)

Δήμητρα

Η Δήμητρα είναι ημιορεινό χωριό του νομού Γρεβενών σε υψόμετρο 445 μέτρων. Βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του νομού κοντά στη συμβολή του χείμαρρου Σούτσα με τον Αλιάκμονα ποταμό, δηλαδή την τεχνητή λίμνη Ιλαρίωνα. Το χωριό είναι χτισμένο σε κάμπο με εύφορα εδάφη. Τα ευρήματα από ανασκαφές που έχουν γίνει στην ευρύτερη περιοχή μαρτυρούν κατοίκησή της από την προϊστορική εποχή μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Στην τοποθεσία «Άγιος Κωνσταντίνος» το 2008 – 2009 ανασκάφηκε τρίκλιτη βασιλική που χρονολογείται τον 11ο αιώνα καθώς και εκτεταμένο νεκροταφείο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Δήμητρα Γρεβενών & google maps)

Εκκλησία

Η Εκκλησία ή Εκκλησιά είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 940 μέτρων, μέσα σε δάσος από βελανιδιές, ανάμεσα και δίπλα στους οικισμούς Άγιο Κοσμά και Άνω Εκκλησία. Το χωριό δημιουργήθηκε, την περίοδο της τουρκοκρατίας, από τους κατοίκους παλιότερου οικισμού που υπήρχε στην τοποθεσία «Παλαιοχώρι» και οι οποίοι για να προφυλαχθούν από τις επιθέσεις Τουρκαλβανών μετακινήθηκαν σε νέα τοποθεσία. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Έλατος

Το χωριό Έλατος (Ντόβρανη) είναι χτισμένο σε υψόμετρο 720 μέτρων. Σύμφωνα με τις προφορικές μαρτυρίες ο Ελατος παλιά κατοικούνταν από Τούρκους και Χριστιανούς, αντιθέτως με τον οικισμό του Κάστρο όπου έμεναν μόνο Τούρκοι. Και τα δύο μέρη κατοικήθηκαν μετά το 1922 από πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία. Οι γηγενείς κάτοικοι του Έλατου υποστηρίζουν πως μετοίκησαν στην τωρινή θέση του χωριού για να προφυλαχθούν από τις επιθέσεις των αρβανιτών. Η γεωργία και η κτηνοτροφία είναι οι κύριες ασχολίες των κατοίκων της. Γεωργικές καλλιέργειες εναλλάσσονται με αγρούς και αυτοί με τη σειρά τους με δάσος από δρύες και άρκενθο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Έλατος Γρεβενών)

Ελεύθερο

Το Ελεύθερο ή Ελεύθερο Α΄ είναι ορεινό χωριό των Γρεβενών σε υψόμετρο 670 μέτρων. Το χωριό είναι χτισμένο σε τοποθεσία κατάφυτη από βελανιδιές και οι κάτοικοί του ασχολούνται με καλλιέργειες μαλακού σιταριού, κριθαριού και ξερικών αμπελιών. Δημιουργήθηκε από τη συνένωση μικρότερων γειτονικών οικισμών και η παλιά ονομασία του, από την εποχή της τουρκοκρατίας, ήταν Κουτσικιότι και με το όνομα αυτό αναφέρεται το 1918. Μετονομάστηκε σε Ελεύθερον το 1927. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Ελευθεροχώρι

Το Ελευθεροχώρι είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 610 μέτρων και βρίσκεται στο κέντρο του νομού, νότια του ποταμού Βενέτικου. Σε απόσταση περίπου 2 χλμ. βόρεια από το χωριό βρίσκεται σύγχρονη γέφυρα στη θέση παλιότερου πέτρινου μονότοξου γεφυριού, το οποίο ονομαζόταν «γεφύρι του Μεγαλέξανδρου» και σύμφωνα με την τοπική παράδοση ο Μέγας Αλέξανδρος πήδηξε με το άλογό του, το Βουκεφάλα, από τη μία βραχώδη όχθη του ποταμού απέναντι στην άλλη. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Ελευθεροχωρι Γρεβενων)

Έξαρχος

Ο Έξαρχος βρίσκεται προς στα βορειοανατολικά όρια με το νομό Κοζάνης. Είναι χτισμένος στις νοτιοδυτικές πλαγιές του όρους Βούρινου, σε περιοχή με πολλές πηγές και νερά. Νότια και δίπλα στο χωριό ξεκινάει ο χείμαρρος Μαυρόλακος ενώ βορειοδυτικά και μακρύτερα ο Ξερόλακος. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, αρχικά ο οικισμός βρισκόταν 600 μέτρα δυτικότερα, επειδή όμως ένας χείμαρρος χώριζε το χωριό στα δύο, μετακινήθηκε στην τωρινή του θέση. Σε πεζοπορική απόσταση 2 – 2,5 ωρών Α.-ΒΑ. και σε υψόμετρο 1.863 μ. είναι η κορυφή του Βούρινου με θέα το οροπέδιο των Γρεβενών. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Ζιάκας

Ο Ζιάκας είναι χτισμένος σε υψόμετρο 900 μέτρων με φόντο το όρος Όρλιακας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το κοινοτικό δάσος του Ζιάκα. Η απόστασή του από τα Γρεβενά είναι 19 χιλιόμετρα. Είναι ευρύτερα γνωστός ως η πατρίδα του θρυλικού οπλαρχηγού Θόδωρου Ζιάκα ή Ζάκα. Στο όρος Όρλιακας (υψόμετρο 1.433 μ.), που δεσπόζει πάνω από το χωριό, υπάρχουν σπήλαια, όπου κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κρύβονταν οι κάτοικοι για να γλιτώσουν από τους Γερμανούς. Στο βουνό φωλιάζουν αρκετά είδη αρπακτικών όπως αετοί, γεράκια κ.ά. , ενώ υπάρχει επίσης σπάνια βλάστηση όπως : βαλανιδιές, τη μαύρη πεύκη και την οξιά, σε πιο χαμηλά υψομετρικά μέρη φλαμουριές, κρανιές, πυξάρια, φτελιές, λεύκες, αγριαχλαδιές ή όπως λέγονται τοπικά «γκορτσιές», κέδρα, αγριοκερασιές, φράξους, σφενδάμια και πουρνάρια. Σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από το χωριό συναντάμε το γεφύρι που έλαβε το όνομά του από την οικογένεια οπλαρχηγών όπου περνάει ο ποταμός Βελονιάς, παραπόταμος του ποταμού Βενέτικου ο οποίος πηγάζει από τις περιοχές του Δοτσικού, Προσβόρου και της Αλατόπετρας, ενώ κοντά στο χωριό υπάρχουν τα ερείπια δύο νερόμυλων. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Ιτέα

Η Ιτέα βρίσκεται προς τα βορειοανατολικά όρια με το νομό Κοζάνης. Είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 630 μέτρων χτισμένο ανατολικά του Αλιάκμονα, στις ανατολικές πλαγιές του όρους Κορακόπετρα και σε περιοχή με πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Βόρεια του χωριού περνάει ο χείμαρρος Ποταμιά που καταλήγει στον Αλιάκμονα και πολύ κοντά του βρίσκεται μια μικρή λιμνούλα που προσφέρεται για βόλτα, πικ-νικ και ψάρεμα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Καλαμίτσι

Το Καλαμίτσι, επίσημα Καλαμίτσιον, είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 600 μέτρων. Το 1902 κατά τη διάρκεια εκσκαφής νέων θεμελίων στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου βρέθηκε ακέφαλο γυναικείο μαρμάρινο άγαλμα σε ημικυκλική βάση της ρωμαϊκής εποχής. Λόγω της επιγραφής «(Βά)βιλος Αραβαίου τήν (Θ)υγατέρα Μέλι(σσ)αν ηρω(ίδα)» που υπήρχε πιθανολογείται ότι πρόκειται για χώρο Ηρώου. Πριν την απελευθέρωση και την ανταλλαγή πληθυσμού κατοικούσαν μουσουλμάνοι Βαλαάδες και χριστιανοί Κουπατσαραίοι, για αυτό και συγκαταλεγόταν στα βλαχοχώρια των Γρεβενών. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Καληράχη

Η Καληράχη είναι ορεινό χωριό της περιφερειακής ενότητας Γρεβενών σε υψόμετρο 880 μέτρων χτισμένο πάνω σε μια πράσινη ράχη με θέα μεγάλο τμήμα του νομού Γρεβενών. Οι περισσότεροι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Παλιότερα υπήρξε ονομαστό «τσελιγκοχώρι» που μέχρι και το 1940 αριθμούσε 20.000 αιγοπρόβατα ενώ μέχρι το 1960 το ζωικό κεφάλαιο έφθανε τα 10.000 μικρά ζώα. Στους κτηνοτρόφους του χωριού οφείλεται το έθιμο της «Διάκλησης» που γιορτάζεται κάθε χρόνο από το 1864 με την ίδρυση του Ιερού Ναού των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Βορειοδυτικά της Καληράχης, σε απόσταση 1,5 χλμ., βρίσκεται η τοποθεσία «Ψηλή Ράχη» σε υψόμετρο 1.113 μέτρων που υπήρξε πεδίο μαχών την περίοδο του Εμφυλίου και έχει θέα τη λίμνη της Καστοριάς, τον Όλυμπο και τη Βουνάσα την κορυφή των Καμβουνίων Ορέων. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα «Κουπατσιοχώρια» των Γρεβενών. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό δημιουργήθηκε, την περίοδο της τουρκοκρατίας, γύρω στα 1600, με τη συνένωση διάσπαρτων οικισμών της περιοχής. Ονομαζόταν Βραβόνιστα και στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή). Με το ίδιο όνομα καταγράφεται το 1918, το 1927 μετονομάζεται σε Καλή Ράχη και το 1940 διορθώνεται σε Καληράχη. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: ΚΑΛΗΡΑΧΗ – KALIRACHI)

Καλλιθέα

Η Καλλιθέα είναι ορεινό χωριό του νομού Γρεβενών. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.010 μέτρων στις βόρειες πλαγιές του όρους Χάσια. Ιδρύθηκε περίπου το 1770 από οικογένειες βλάχικης καταγωγής. Το χωριό συμμετείχε κατά την Τουρκοκρατία στον αγώνα κατά των Τούρκων και στην Επανάσταση του 1821 και μετά, καθώς βρισκόταν κοντά στα σύνορα του ελληνικού κράτους από το 1881, χρονιά προσάρτησης της Θεσσαλίας, μέχρι το 1912, όταν και η Μακεδονία ενώθηκε με την Ελλάδα. Κοντά στο χωριό και στη γύρω περιοχή υπάρχουν ερείπια που χρονολογούνται από την εποχή του Σιδήρου, την ελληνιστική περίοδο, τη ρωμαϊκή εποχή και τα βυζαντινή περίοδο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Τοπική Κοινότητα Καλλιθέας Γρεβενών.)

Καλλονή

Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.000 περίπου μέτρων στις κατάφυτες πλαγιές του όρους Ογλάς και αποτελεί ένα από τα ωραιότερα ορεινά χωριά των Γρεβενών. Πρόκειται για ένα παραδοσιακό χωριό. Όλα τα σπίτια είναι χτισμένα με πέτρα, έχουν τα χαρακτηριστικά μακρόστενα ξύλινα κουφώματα, στέγες με πλάκες και τα σοκάκια είναι πλακόστρωτα. Ο οικισμός πρωτοδημιουργήθηκε στα 1690, ενώ επισήμως αναφέρεται στα αρχεία της Ιεράς Μονής Ζάβορδα στα 1797. Θεωρούνταν κεφαλοχώρι, ενώ εκεί, το 1908, ιδρύθηκε ένας από τους παλαιότερους συλλόγους γυναικών. Απελευθερώθηκε με τους Βαλκανικούς πολέμους το 1912, ενώ το 1926 μετονομάστηκε σε Καλλονή, από το παλαιότερο όνομα Λούντζι. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Καλόχι

Το Καλόχι, επίσημα Καλόχιον, είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 570 μέτρων. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία (σιτηρά) και την κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα, βοοειδή). Πολιτισμικά συγκαταλεγόταν στα βλαχοχώρια των Γρεβενών και εκτός των μουσουλμάνων κατοίκων είχε και βλαχόφωνους Κουτσαπαραίους. Στη νοτιονατολική άκρη του χωριού βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου που έχει κηρυχθεί από το 1996 ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για μονόχωρο μεταβυζαντινό ναό του 18ου αιώνα, με νάρθηκα του 19ου αιώνα και αξιόλογες τοιχογραφίες. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Καλοχίου «Η ΣΚΑΜΝΙΑ»)

Καρπερό

Το Καρπερό βρίσκεται στο μέσο ενός ξέφωτου καρποφόρου κάμπου, σε υψόμετρο 477 μέτρων έχοντας βόρεια την τοξοειδή κοίτη του Αλιάκμονα, νότια το μεγάλο ρέμα της Σιούτσας που με τα παρακλάδια του χύνεται στον Αλιάκμονα, αφού διαγράφει πρώτα ένα μεγάλο χαλικόστρωτο τόξο ανάμεσα σε αραιά δέντρα βελανιδιάς και λίγα πλατάνια. Σε κοντινή απόσταση από τον κάμπο του Καρπερού ανατολικά βρίσκεται η κορυφή Βουνάσα που με τα 1.615 μέτρα της είναι η ψηλότερη του συγκροτήματος των Καμβουνίων ορέων. Ο ποταμός Αλιάκμονας περνά 1 χλμ βόρεια του Καρπερού, ενώ 2 χλμ πιο πάνω υπάρχει τεχνητή λίμνη που σχηματίστηκε εξαιτίας του φράγματος που φτιάχτηκε εκεί για αρδευτικούς λόγους. Βόρεια του Καρπερού προς το Φελλί εκτείνεται δάσος βελανιδιάς, ενώ δίπλα στη Δήμητρα υπάρχει πάρκο αναψυχής (30 στρ.) διαμορφωμένο από τον Πολιτιστικό Σύλλογο του οικισμού σε συνεργασία με το Δασαρχείο Γρεβενών. Επίσης, εξωραϊσμένος από το Δασαρχείο χώρος υπάρχει 2 χλμ νότια της Δήμητρας, όπου οι κάτοικοι της περιοχής γιορτάζουν την Πρωτομαγιά. Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο αποτελεί η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, Παμμεγιστών Ταξιαρχών, Αγίας Τριάδας. Παλαιότερα το χωριό Καρπερό ονομαζόταν Δημηνίτσα. Σύμφωνα με μία εκδοχή, Δημηνίτσα σημαίνει «δεμένο χωριό». Τα πρώτα χρόνια τα σπίτια ήταν χτισμένα μακριά το ένα από το άλλο, οι χωριανοί όμως αποφάσισαν για λόγους ασφαλείας να χτίσουν τα σπίτια τους το ένα κοντά στο άλλο. Αυτό αποτέλεσε την αρχική μορφή του σημερινού χωριού. Το χωριό μετονομάστηκε από Δημηνίτσα σε Καρπερό το 1927. Η ιστορία της ευρύτερης περιοχής του Καρπερού ξεκινάει αρκετές χιλιάδες χρόνια π.Χ. Στον Αη-Λιά εντοπίστηκαν ερείπια οικιών, κεραμίδες και προϊστορικά λίθινα εργαλεία. Στα σύνορα Καρπερού-Δήμητρας βρέθηκαν όστρακα γραπτών αγγείων, θραύσματα από προϊστορικούς λίθινους πέλεκεις ενώ μέσα στο σημερινό χωριό βρέθηκαν τάφοι με αρκετά κτερίσματα, χάλκινες πόρπες, περικάρπια, κυάθους, νομίσματα κ.α. Τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται περί το 4000 π.Χ. Απομεινάρια αρχαίων τειχών δεν έχουν βρεθεί καθώς το πυκνό δάσος της περιοχής παρείχε φυσική προστασία. Στο τραπεζοειδές ύψωμα «Άγιος Αθανάσιος», που βρίσκεται μέσα σε μια καμπύλη του Αλιάκμονα ποταμού και σε απόσταση μόλις 500 μ. ΒΒΑ από το χωριό, έχει εντοπιστεί η θέση αρχαίου οικισμού. Επίσης, οι θέσεις δυο άλλων αρχαίων οικισμών έχουν εντοπιστεί σε μικρή απόσταση (2-3 χλμ.) ανατολικά και νότια από το χωριό, στις αντίστοιχες τοποθεσίες «Χάνι» και «Βακούφικος μύλος». (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: ΚΑΡΠΕΡΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ(Karpero Grevenwn!!!!!)

Κατάκαλη

Η Κατάκαλη βρίσκεται στο νότιο μέρος του νομού Γρεβενών, στα όρια με το νομό Τρικάλων. Χτισμένη σε υψόμετρο 540 μέτρων, στους πρόποδες των Χασίων περικυκλωμένη από ένα πανέμορφο δάσος βελανιδιάς. Στα όριά της υπάρχουν 3 ποτάμια, η Σιούτσα με το μεγαλύτερο πλατανόδασος της Ελλάδας, η Ποταμιά και η Καραβίδα με την πανέμορφη τεχνητή λίμνη. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: ΚΑΤΑΚΑΛΗ ΓΡΕΒΕΝΩΝ)

Κιβωτός

Η Κιβωτός είναι χτισμένη σε υψόμετρο 680 μέτρων και γειτονεύει με τους οικισμούς Κοκκινιά, Πολύδεντρον και Άγιος Γεώργιος. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά των Γρεβενών, και βρίσκεται πολύ κοντά στη συμβολή των ποταμών Αλιάκμονα-Πραμόριτσας. Η Κιβωτός Γρεβενών, είναι ένα χωριό κατ’ εξοχήν Ποντιακό, με κατοίκους πρόσφυγες, κυρίως από το Δυτικό Πόντο. Μέχρι τη μικρασιατική καταστροφή το χωριό κατοικούνταν κυρίως από ελληνόφωνους μουσουλμάνους, οι οποίοι με τη συνθήκη της Λωζάννης μετεγκαταστάθηκαν στο Γιεσίλμπουρτς στη Καππαδοκία. Στο χωριό εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες, προερχόμενοι από διάφορες περιοχές του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Η ονομασία Κιβωτός κατά μια εκδοχή οφείλεται σ’ αυτό ακριβώς το γεγονός. Το ότι δηλαδή συγκέντρωσε σαν την Κιβωτό του Νώε, κατοίκους από πολλές και διάφορες περιοχές! Πόλος έλξης γίνονται σταδιακά τα ιαματικά λουτρά της Κιβωτού Γρεβενών, τα οποία άρχισαν να αξιοποιούνται τα τελευταία χρόνια καθώς παρουσιάζουν διαπιστωμένα μια σειρά από θεραπευτικές ιδιότητες. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες από τους κατοίκους του χωριού αλλά και από όσους έλκουν την καταγωγή τους από την Κιβωτό, να αναδειχθεί το παλαιό γεφύρι το οποίο βρίσκεται θαμμένο πλησίον της κεντρικής εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου και της νέας πλατείας. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Κιβωτός Γρεβενών)

Κληματάκι

Το Κληματάκι βρίσκεται στο βορειότερα άκρο του νομού Γρεβενών σε υψόμετρο 710 μέτρων. Είναι χτισμένο σε περιοχή κατάφυτη από βελανιδιές και πολιτισμικά ανήκει στα μαστοροχώρια των Γρεβενών ή Βοίου. Σε απόσταση 4 χλμ. βόρεια από το χωριό και προς το Ανθοχώρι υπάρχει το πέτρινο γεφύρι της Πραμόριτσας το οποίο είναι χτισμένο στον παραπόταμο του Αλιάκμονα Πραμόριτσα. Πρόκειται για τετράτοξο γεφύρι με δυο καμάρες το οποίο χτίστηκε το 19ο αι. με σκοπό να εξυπηρετεί τον οδικό άξονα Τσοτυλίου – Γρεβενών και από το 1995 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Αξιοθέατα του χωριού είναι η τρίκλητη βασιλική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που χτίστηκε το 1866, το παλιό πέτρινο δημοτικό σχολείο το οποίο λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο και οι πολλές βρύσες του. Οι παλιές ονομασίες του χωριού Νταβρόνιστα και Δοβρούνιστα φανερώνουν κατοίκηση από την εποχή του Βυζαντίου και την κάθοδο σλαβικών φύλων τον 7ο αιώνα (Σκλαβηνίες). Την περίοδο της τουρκοκρατίας αναφέρεται ως τσιφλίκι μπέη και στις αρχές του 19 αιώνα όταν ο Αλή Πασάς κατέλαβε τα Γρεβενά ήταν υπό την προστασία του Βελή Αγά. Στην απογραφή του 1856 αναφέρεται ως Ελευθεροχώρι με 17 μουσουλμανικά και 29 χριστιανικά σπίτια. Αναφέρεται επίσημα ως Νταβρόνιστα το 1918, το 1919 διορθώθηκε σε Δοβρούνιστα μέχρι το 1927, οπότε μετονομάστηκε σε Κληματάκι. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Κληματάκι Γρεβενών-Πολιτιστικός Σύλλογος)

Κνίδη

Η Κνίδη βρίσκεται προς τα βορειοανατολικά όρια με το νομό Κοζάνης ανατολικά του Αλιάκμονα. Το χωριό είναι χτισμένο στις νοτιοανατολικές πλαγιές του όρους Προφήτης Ηλίας και σε περιοχή με πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Βορειοδυτικά του χωριού, σε απόσταση 3,5 χλμ. και στο δρόμο προς τη Μικροκλεισούρα, στην τοποθεσία «Κρεμαστός» έχουν βρεθεί ευρήματα τα οποία χρονολογούνται στην Αρχαία Νεολιθική περίοδο στην 7η χιλιετία π.Χ.. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται πολλοί κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β’ Γραφή). Αξιοθέατο είναι η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, η οποία χτίστηκε το 1885, διακοσμείται από αξιόλογο τέμπλο και από το 1962 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Στο χωριό μπορείτε να επισκεφτείτε το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, αλλά και τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή Κρεμαστός. Επίσης, στα χωριά της περιοχής θα βρείτε σε αφθονία φρέσκα και αποξηραμένα μανιτάρια, σπιτικές μαρμελάδες και γλυκά του κουταλιού από φρέσκα φρούτα, εκλεκτά κρεατικά και χειροποίητα ζυμαρικά. Η παλιά ονομασία του χωριού είναι Κοπρίβα και έτσι αναφέρεται το 1918. Το 1927 μετονομάζεται σε Κνίδη. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Knidi to mikro Parisi)

Κοκκινιά

Η Κοκκινιά βρίσκεται στα βόρεια όρια των Γρεβενών με το νομό Κοζάνης σε υψόμετρο 670 μέτρων. Σε απόσταση 5 χλμ. ανατολικά από το χωριό, μετά την ΕΟ Κοζάνης – Γρεβενών και την Εγνατία Οδό υπάρχουν ερείπια από το πέτρινο «γεφύρι του Πασά» το οποίο αποτελούσε σημαντικό πέρασμα του ποταμού Αλιάκμονα και ένωνε τα Γρεβενά με την Κοζάνη. Χτίστηκε το 1806, το μήκος του έφτανε τα 100 μ. και είχε έξι ανόμοιες καμάρες και πάνω από τα μεσόβαθρα του ανακουφιστικά ανοίγματα. Στις 14 Απριλίου 1941 ανατινάχτηκε από τους Άγγλους για να μην περάσουν οι Γερμανοί. Από το 1990 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Η παλιά ονομασία του χωριού είναι Σούμπινο και έτσι αναφέρεται το 1918. Το 1927 μετονομάστηκε σε Κοκκινιά. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Κοσμάτι

Το Κοσμάτι βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας, δίπλα στα ανατολικά όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Στα ανατολικά του χωριού περνάει ο ποταμός Βενέτικος και η Εγνατία Οδός. Οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και κτηνοτροφία. Πριν το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, ονομαζόταν «η κρασομάνα του Όρλιακα» και υπήρχαν 35 οργανωμένα καζάνια απόσταξης με παραγωγή κρασιού που υπολογιζόταν σε 150 τόνους από τις περίπου 60 οικογένειες. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα «Κουπατσιοχώρια των Γρεβενών» και στα βλάχικα αναφερόταν ως «Κουσμάτσλι». Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β’ Γραφή). Η «γέφυρα του Σπανού» πάνω στο Bενέτικο ποταμό στο δρόμο προς Κηπουρειό και Πηγαδίτσα, που χτίστηκε το 19ο αι. από το Mουσταφά πασά ή Σπανό στα ερείπια παλαιότερου και έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Συνέδεε την Ήπειρο με τη Μακεδονία και θεωρείται το μεγαλύτερο σωζόμενο πέτρινο γεφύρι της Μακεδονίας. Έχει μήκος 85 μέτρα και πήρε το όνομα του Μουσταφά Πασά ή Σπανού (από το Αργυρόκαστρο) επειδή αυτός χρηματοδότησε την τελευταία ανακατασκευή που έγινε το 1846. Δίπλα στο γεφύρι υπήρχαν χάνι και τουρκικό φυλάκιο. Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου από το 1969 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Ο Βενέτικος ποταμός αποτελεί ιδανικό προορισμό για δραστηριότητες ράφτινγκ και καγιάκ. Η διαδρομή του από τη «γέφυρα του Μοναχιτίου» μέχρι τη «γέφυρα του Σπανού» θεωρείται δύσκολη και για πιο έμπειρους. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Κυπαρίσσι

Το Κυπαρίσσι είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 940 μέτρων. Στο λόφο «Παλιόκαστρο», που υψώνεται σε μικρή απόσταση (1,5 χλμ.) βόρεια από το σημερινό χωριό, έχουν διαπιστωθεί ίχνη αρχαίου οικισμού που είχε ακμάσει από τα προϊστορικά ως τα ρωμαϊκά χρόνια. Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες ο οικισμός υπάρχει πριν το 1700, ενώ οι προφορικές το τοποθετούν πολύ παλιότερα. Το παλιό του όνομα ήταν Μπίσοβο, (ή Μπίσιοβο) και υπάρχουν δύο εκδοχές για το όνομα αυτό. Η σλαβικής προέλευσης που θέλει να σημαίνει χώρο γεμάτο αγριόχοιρους και η τούρκικη που σημαίνει πέντε σπίτια – πέντε φαμίλιες. Η δεύτερη ονομασία Δύσβατο, δόθηκε το 1927 με τη μετονομασία όλων των σλαβικών ονομάτων χωριών. Το όνομα αυτό δεν ικανοποίησε τους κατοίκους οι οποίοι αντέδρασαν και πριν ακόμη το όνομα πάρει το δρόμο για τη νομιμοποίηση μετατράπηκε σε Κυπαρίσσι. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Λάβδας

Ο Λάβδας είναι χτισμένος σε υψόμετρο 1.100 μέτρων σε ένα μαγευτικό τοπίο. Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 1.040 μέτρων, στις πλαγιές της Βόρειας Πίνδου. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Ο οικισμός διαθέτει Λαογραφική Συλλογή. Στις 6 Νοεμβρίου 2011 έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του πρώτου μουσείου στην Ελλάδα με σημείο αναφοράς στην γεύση και στη γαστρονομία, του Μουσείου Μανιταριών. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Λόχμη

Η Λόχμη είναι οικισμός του Δήμου Γρεβενών σε απόσταση 17χλμ. από την πόλη των Γρεβενών. Ο οικισμός της Λόχμης, ήταν ξακουστός ως τσιφλίκι Μπέηδων, αλλά και για τη μοναδική «Κούλια» της Δυτικής Μακεδονίας, που υπάρχει εκεί, ένα τριώροφο κτίριο-πύργος που έχτισαν οι Τούρκοι Μπέηδες το 1848. Σήμερα χρησιμοποιείται σαν ιδιωτική κατοικία ενώ έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Εξαιρετικό ενδιαφέρον επίσης, παρουσιάζει και η εκκλησία των Παμμέγιστων Ταξιαρχών, ανεγειρόμενη το 1848, με τις τοιχογραφίες της και την παράδοση για μια θαυματουργή εικόνα. Το ίδιο ισχύει και για τον Άγιο Νικόλαο (1742), ένα ναό με παλιές αγιογραφίες. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Μαυραναίοι

Οι Μαυραναίοι είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 770 μέτρων και βρίσκονται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας, στα ανατολικά όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα «Βλαχοχώρια των Γρεβενών» και στα βλάχικα αναφερόταν ως «Μαβράνλε». Η γεωγραφική θέση των Μαυραναίων, ανάμεσα σε Μακεδονία και Ήπειρο, σε συνδυασμό με τον Αλιάκμονα και τους παραποτάμους του που σχηματίζουν ένα πολυδαίδαλο ποτάμιο δίκτυο επέβαλε το χάραγμα σημαντικών δρόμων όπως «η Βασιλική στράτα» στον άξονα Μαυραναίοι – Ζιάκα – Περιβόλι – Βοβούσα και τη ζεύξη των ποταμών με πέτρινα γεφύρια τα οποία διασώζονται μέχρι σήμερα και πολλά από αυτά έχουν χαρακτηριστεί ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου από το 1969 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, που είχε στη δυτική της πλευρά υπήρχε υπερυψωμένος γυναικωνίτης. Οι τοιχογραφίες που σώζονται στο ιερό, κυρίως στη βορειοανατολική και νοτιοανατολική του πλευρά χρονολογούνται τον 19ο αιώνα. Οι γειτονικές κορυφές «Ταμπούρι-Γλυκομελί», μεταξύ Μαυραναίων – Σταυρού, σε υψόμετρο 920 μέτρων και η «Έμορφή Ράχη» νότια του χωριού με υψόμετρο 850 μέτρων. έχουν πανοραμική θέα της περιοχής. Νοτιοανατολικά του χωριού μετά από γεώφραγμα που κατασκευάστηκε έχει σχηματιστεί μια όμορφη μικρή λίμνη, βάθους περίπου 15 μέτρων. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Μαυραναίοι Γρεβενών)

Μαυρονόρος

Το Μαυρονόρος Γρεβενών είναι ιστορικό χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά στις παρυφές ενός λόφου. Στα αξιοθέατά του ανήκουν η πέτρινη και επιβλητική εκκλησία του Αγίου Θεόδωρου του Στρατηλάτη, από τον 18ο αιώνα, καθώς και τα ξωκλήσια του Αϊ-Γιώργη και της Αγίας Κυριακής. Ακόμη, τα δάση της βελανιδιάς, καθώς και τα εκκλησάκια της Αγίας Τριάδας και της Αγίας Παρασκευής. Μεταξύ του Μαυρονόρους και των Μαυραναίων βρίσκεται η δασωμένη τοποθεσία Περδίκα, που σύμφωνα με την παράδοση, οφείλει το όνομά της στον ομώνυμο στρατηγό του Φιλίππου. Οι δασωμένες κορυφές της περιοχής Ταμπούρι – Γλυκομελί (920 μ.) μεταξύ Μαυραναίων – Σταυρού, Όμορφη Ράχη (850 μ.) 3,5 χλμ. Ν και Αντάν (850 μ.) 2,5 χλμ. Ν του Μαυρονόρους, προσφέρονται για πεζοπορία αλλά και αναψυχή. Τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι σύγχρονα και χτισμένα με πέτρα, σε αρμονία με το περιβάλλον και την παράδοση. Οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και η γεωργία. Από επιφανειακά ευρήματα εικάζεται η ύπαρξη αρχαίου οικισμού στη ράχη Γκαντούσια, που βρίσκεται περίπου 1.000 μ. βορειοδυτικά από το σημερινό χωριό. Στο Μαυρονόρος και στα σύνορά του με τα χωριά Αναβρυτά και Κάστρο, βρέθηκαν μέσα σε χωράφι χάλκινες αιχμές βελών, λέβητας, ξίφη, πόρπες και πολλά αγγεία, που παραδόθηκαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βέροιας. Το χωριό αποτέλεσε κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας σπουδαίο εμπορικό κέντρο της περιοχής και έδρα μεγάλης και πασίγνωστης τότε, εμποροπανήγυρης. Οι κυριότερες ασχολίες των κατοίκων του χωριού είναι η κτηνοτροφία και η βιολογική γεωργία. Στο Μαυρονόρος παράγονται γαλακτοκομικά προϊόντα και λειτουργεί μία μονάδα παραγωγής τυροκομικών προϊόντων (φέτα κλπ), καθώς και μία μονάδα κάθετης παραγωγής φέτας. Το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα των Μαυρονοριτών Γρεβενών εκφράζεται με την επιβλητική παρουσία της πέτρινης και πολύ παλιάς εκκλησίας του χωριού (Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης), που η θεμελίωση και η ανέγερσή της, κατά το 1806, έγινε με πρωτοβουλία του ίδιου του γερο-Ζιάκα, καθώς και των τεσσάρων ξωκλησιών που είναι διάσπαρτα γύρω από το χωριό, αλλά και μέσα σ’ αυτό. Αυτά είναι το εκκλησάκι του Αϊ Γιώργη, στην κορφή του λόφου, πάνω στον οποίο είναι χτισμένο το χωριό. Ακόμη το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής, μέσα στο χωριό, που είναι και ο αρχαιότερος ενορίακος ναός της Μακεδονίας και οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα. Επίσης μέσα στο χωριό και στον «κάτω μαχαλά» βρίσκεται και το όμορφο ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Μέσα στο πυκνόφυτο δάσος, κοντά στους Μαυραναίους, βρίσκεται το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας, στη θέση του οποίου παλιά υπήρχε μοναστήρι, όπως φαίνεται και από τα ερείπια που υπάρχουν δίπλα. Από το σημείο αυτό το χωριό φαίνεται πανοραμικά, καθώς απλώνεται αμφιθεατρικά πάνω στο λόφο. Το χωριό βρίσκεται στις παρυφές του ορεινού όγκου της Πίνδου, 846 μέτρα περίπου πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής μπορεί να δει κανείς πολλά είδη της σπάνιας πανίδας και χλωρίδας. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: commons.wikimedia.org)

Μέγαρο

Το Μέγαρο είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 950 μέτρων. Το χωριό δυτικά έχει θέα τις πανύψηλες βουνοκορφές της Βόρειας Πίνδου και βόρεια το όρος Βοΐο με τα μικρά και μεγάλα δάση οξιάς και βελανιδιάς. Τα περισσότερα σπίτια του είναι πετρόκτιστα όπως και η πλατεία με τα παραδοσιακά μαγαζιά. Το χωριό αναφέρεται ως Ρατοσίνιστα το 1918, το 1919 το όνομα του οικισμού διορθώνεται σε Ραδοσίνιστα και το 1927 μετανομάστηκε σε Μέγαρο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Μέγα Σειρήνι

Το Μέγα Σειρήνι βρίσκεται προς τα βόρεια του νομού. Δυτικά και ανατολικά του χωριού περνάνε δύο μικροί χείμαρροι, που καταλήγουν στο Γρεβενίτη (παραπόταμος του Αλιάκμονα). Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, το χωριό βρισκόταν πάντα στην ίδια τοποθεσία και δημιουργήθηκε πριν από δύο αιώνες από κατοίκους γειτονικών οικισμών (όπως το Λειψοκούκι) που διαλύθηκαν εξαιτίας επιδρομών Τουρκαλβανών. Επί τουρκοκρατίας υπήρξε τσιφλίκι Τούρκων μπέηδων και το 1924, μετά την απελευθέρωση και την ανταλλαγή πληθυσμών, εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Στην τοποθεσία «Λειψοκούκι» βρίσκεται η μονόχωρη με ξύλινη στέγη εκκλησία της Zωοδόχου Πηγής που από το 1979 έχει κηρυχθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο «επειδή φέρει τοιχογραφίες χρονολογούμενες με επιγραφή στις 26 Iουνίου 1717». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο εγκλωβισμός ρωμαϊκού ή παλαιοχριστιανικού τάφου στο χώρο του νάρθηκα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Σελίδα Κοινότητα Μεγάλου Σειρηνίου)

Μεσολούρι

Το Μεσολούρι είναι ορεινός οικισμός και βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της οροσειράς της Πίνδου σε υψόμετρο 1020 μέτρων και κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι. Το χωριό περιβάλλεται από δασώδη έκταση 18 τετ. χλμ, αποτελούμενη από πεύκα, έλατα, βελανιδιές και κέδρα. Η πανίδα της περιοχής αποτελείται από αρκούδες, λύκους, αλεπούδες, ζαρκάδια, σκίουρους. αρκετά είδη αετών, γερακιών και άλλων πουλιών. Αξιοθέατα του χωριού αποτελούν η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου χτισμένη το 1778 και η βρύση στην πλατεία. Σε απόσταση περίπου 1 χλμ ΒΔ υπάρχει ένα μικρό ποτάμι που σχηματίζει τρεις συνεχόμενους καταρράκτες ύψους 3μ, 2,5μ και 5μ. Βόρεια του χωριού βρίσκεται το ύψωμα Πέτρα (1326μ) όπου βρίσκεται η εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Σε απόσταση 2 χλμ νοτιοδυτικά του χωριού βρίσκονται η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και λίγο πιο πέρα η τοποθεσία Παλιόσπιτα όπου βρίσκονται ερείπια παλιού οικισμού και η τοποθεσία «λίμνες» με δύο μικρές λίμνες επιφάνειας 150 τ.μ. και 50τ.μ. Νότια του χωριού υπάρχουν τα ερείπια νερόμυλων που λειτουργούσαν μέχρι το 1940. Τέλος βορειοανατολικά του χωριού βρίσκονται τα ερείπια Ιταλικού κοιμητηρίου του 1940. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Μηλιά

Η Μηλιά βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του νομού στα όρια με το νομό Κοζάνης, δυτικά του ποταμού Αλιάκμονα. Το χωριό ήταν αρχικά χτισμένο νοτιότερα αλλά λόγω συνεχών κατολισθήσεων οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν τη δεκαετία του 1960 στη σημερινή τοποθεσία. Από την Παλιά Μηλιά έχουν μείνει μόνο ο ναός του Αγίου Δημητρίου (κτισμένος το 1900), ο οποίος είναι εκκλησία τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με χαγιάτι και πέτρινο καμπαναριό και του Αγίου Κωνσταντίνου, στο υπόγειο της οποίας υπάρχει νερό που οι ντόπιοι πιστεύουν πως είναι αγιασμένο και θαυματουργό. Η περιοχή είναι γνωστή για τα σπάνια παλαιοντολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί και «δείχνουν» ότι έζησαν πριν από 3.000.000 χρόνια οι αρχαιότεροι και μεγαλύτεροι στον κόσμο προϊστορικοί ελέφαντες. Την περίοδο 1997 με 1999 ξεκίνησαν στην περιοχή της Μηλιάς συστηματικές ανασκαφές ως συνέχεια τυχαίας ανακάλυψης που αποκάλυψαν οστά ενός ενήλικου προβοσκιδωτού (του είδους Mammut borsoni) ηλικίας 35 χρόνων και του οποίου οι δύο πλήρεις χαυλιόδοντες (μήκους 4,39 μέτρων) θεωρούνταν τότε οι μεγαλύτεροι που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα στον κόσμο. Το 2007 ανακαλύφθηκαν νέοι μεγαλύτεροι χαυλιόδοντες μήκους 5,02 μέτρων στην ίδια περιοχή ανατρέποντας την προηγούμενη μέτρηση. Εκτιμάται πως το μαμούθ στο οποίο άνηκαν οι χαυλιόδοντες αυτοί είχε βάρος άνω των 6 τόνων και ύψος έως τους ώμους έως τα 3,5 μέτρα. Περισσότερα από 2.000 απολιθωμένα ευρήματα στεγάζονται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Μηλιάς που αποτελεί τουριστικό και εκπαιδευτικό αξιοθέατο των Γρεβενών. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Μικρολίβαδο

Το Μικρολίβαδο (Λαβανίτσα) είναι ένας γραφικός οικισμός χτισμένος σε υψόμετρο 850 μέτρων και είναι περιτριγυρισμένος από πράσινα λιβάδια και πλούσιο δάσος με τον ποταμό Βενέτικο να περνά δίπλα του. Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η καλλιέργεια σιτηρών, φασολιών και πατάτας, καθώς επίσης και η κτηνοτροφία. Ο σημαντικότερος ναός είναι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στα ανατολικά του χωριού. Η εκκλησία αυτή χτίστηκε πρόσφατα, στη θέση ομώνυμης παλαιότερης. Παλαιότερα ζούσαν στην περιοχή αυτοί μοναχοί και οι ντόπιοι πιστεύουν ότι το μέρος εκείνο είναι καταραμένο, επειδή δε βγάζει καρπό. Η αρχική θέση του οικισμού ήταν πιο δυτικά, στα Σβερκωτά. Στη συνέχεια οι κάτοικοι έφυγαν από εκεί και εγκαταστάθηκαν στη θέση Παλιοχώρι, 2 χλμ. δυτικά, εξαιτίας της ακαταλληλότητας του νερού. Αργότερα ήρθαν στη σημερινή θέση. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Μοναχίτι

Το Μοναχίτι είναι ορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 1.010 μέτρων. Το χωριό περιβάλλεται από τις κορυφές Λυκότρυπα (1.259 μ.), Τσούκα Καραλή (1.231 μ.), Τσούμα (1.067 μ.), Κούλια (1.143 μ.) και Μεγάλη Πέτρα (1.143 μ.). Νοτιοδυτικά του χωριού υψώνεται το βουνό της Κυρά Καλής με τις κορυφές Τρυπημένη (1.285 μ.), Αντάρτης (1.702 μ.) και Πυροστιά (1.967 μ.) που είναι το ψηλότερο σημείο της έκτασης του χωριού στα όρια του Εθνικού Δρυμού της Βάλια Κάλντα. Στην περιοχή κυλά ο ποταμός Βενέτικος και οι κλάδοι του Μηλεοπόταμος και Ασπροπόταμος Περιβολίου καθώς και τα ρέματα Κυρά Καλής και Τρυπημένης. Στην ευρύτερη περιοχή βλέπει κανείς δάση από μαύρη πεύκη, ρόμπολα, έλατα, οξιές και βελανιδιές. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Τα χωριά της Ελλάδας)

Νέα Τραπεζούντα

Η Νέα Τραπεζούντα είναι οικισμός της Κοκκινιάς χτισμένη σε υψόμετρο 660 μέτρων βρίσκεται δίπλα και δυτικά της Κοκκινιάς. Δημιουργήθηκε μετά την Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, όταν οι εξισλαμισθέντες Έλληνες (Βαλαάδες) που ζούσαν σε αυτή έφυγαν για την Τουρκία και στην περιοχή εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τον Πόντο, οι οποίοι ήταν κυρίως από την Όλασα της Τραπεζούντας και το Κιλίγερις του Νικσάρ. Την περίοδο της κατοχής το χωριό κάηκε δύο φορές, από τους Ιταλούς και τους Γερμανούς. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Neatrapezountagrevena)

Νεοχώρι

Το Νεοχώρι ή Νιοχώρι είναι χτισμένο σε υψόμετρο 530 μέτρων και βρίσκεται προς τα νοτιοανατολικά όρια με το νομό Κοζάνης και στα νότια του περνάει ο ποταμός Αλιάκμονας. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό βρισκόταν βορειότερα στην τοποθεσία «Γουρνάκι» και από τα τέλη του 1920 οι κάτοικοί του άρχισαν να μετακινούνται για καλύτερες κλιματολογικές συνθήκες. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται αρκετοί κάτοικοι από το Γουρνάκι ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας τόσο την περίοδο 1534 έως 1692 (Α΄ Γραφή) όσο και 1692 και μετά (Β’ Γραφή) και μαζί με τη Σαρακήνα αποτελούσε το πέρασμα για την επίσκεψη στο μοναστήρι. Αξιοθέατα θεωρούνται η εκκλησία της Γεννήσεως της Θεοτόκου (έτος κτήσης 1900) στο παλιό χωριό και η αιωνόβια μακεδονική δρυς που βρίσκεται στο προαύλιό της και έχει χαρακτηριστεί «Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης». (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: ΝΕΟΧΩΡΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ (NEOHORI GREVENA)

Παλαιοχώρι

Το Παλαιοχώρι είναι ένα ορεινό χωριό σε υψόμετρο 800 μέτρων. Σύμφωνα με διηγήσεις πρόκειται για ένα πολύ παλιό χωριό-όπως φανερώνει και το όνομα, το οποίο κατά τη διάρκεια της ιστορικής του παρουσίας δεν άλλαξε το όνομά του. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων του είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Στην πλατεία του χωριού στέκει επιβλητικά ο ιερός ναός της Αγίας Παρασκευής, κτίσμα του 1873 με ανεξάρτητο κωδωνοστάσιο του 1897, ο οποίος από το 1995 έχει χαρακτηριστεί ως «ως μνημείο χρήζον ειδικής κρατικής προστασίας». Πρόκειται για τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με στοά στη δυτική και σε τμήματα της νότιας πλευράς, που χτίστηκε το 1873. Το μνημείο είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 1874. Αξίζει κανείς να επισκεφθεί το «Χάβο», μια περιοχή φυσικού κάλλους με απότομα βράχια, μικρή λίμνη και καταρράκτη, το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία με το υπαίθριο θέατρο, την κορυφή Ανάληψη (1.125μ.), την κορυφή Φακιόλι (1.110μ.) και την περιοχή του Μελιάτσκο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Παλιουριά

Το χωριό Παλιουριά βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του νομού Γρεβενών, στους πρόποδες της δυτικής απόληξης των Καμβουνίων ορέων και συγκεκριμένα της υψηλότερης κορυφής αυτών, η οποία είναι γνωστή με το όνομα Μπουνάσια ή Βουνάσσα. Το χωριό, στα δυτικά του οποίου ρέει ο Αλιάκμονας, είναι ένα από τα επτά χωριά της περιοχής της Φιλουρίας και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 500 μέτρων. Το σημαντικότερο αξιοθέατο της Παλιουριάς είναι, αναμφίβολα, το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας ή της Μπουνάσσας, το οποίο χτίστηκε το 1148. Αρχικά, ήταν γυναικεία μονή αλλά μετατράπηκε σε ανδρώνα, κατά τον 18ο αιώνα, οπότε και γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή του. Ήταν φημισμένο για τον πλούτο του, αφού διέθετε μεγάλες γεωργικές εκτάσεις στην περιοχή της Παλιουριάς, νερόμυλο, κοπάδια αιγοπροβάτων και βοειδών, άλογα, μουλάρια και μελίσσια. Λειτουργούσε, παράλληλα, ως κρυφό σχολειό, ως νοσοκομείο αρρώστων, φυματικών, ψυχασθενών και αργότερα, τραυματισμένων Μακεδονομάχων. Η ασημένια εικόνα του Ευαγγελισμού, που φυλάσσεται, σήμερα στη Μητρόπολη Γρεβενών καθώς και το, μοναδικού κάλλους, ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού αποτελούν τους πολύτιμους θησαυρούς του μοναστηριού, το οποίο περιβάλλόταν από προστατευτικό τείχος και διέθετε βοηθητικούς χώρους, μαγειρείων, φούρνου, τραπεζαρίας, κελιών, κελαριών, στάβλων και αποθηκών. Το μοναστήρι λειτούργησε ως τις αρχές του 1930 κι έκτοτε εγκαταλείφθηκε και ρήμαξε. Άλλα αξιοθέατα της Παλιουριάς είναι οι αναπαλαιωμένοι ναοί των παλιότερων τριών οικισμών και ειδικότερα, οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Αθανασίου, της Αγίας Τριάδας και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ακόμα, ο καταρράκτης που δημιουργεί το ρέμα του Λάκκου, στην περιοχή «Σκάλα», ο νερόμυλος της Ευαγγελίστριας, η περιοχή της Λίμνης, με την ομώνυμη βρύση, σε υψόμετρο 1.100 μέτρα, η γέφυρα του Αλιάκμονα, η βρύση του «Γάβρου», με το διαμορφωμένο για εκδρομές και πικ-νικ, χώρο, η βρύση «Παναγιά» που αποτελούσε και το πλυσταριό του χωριού, η βρύση Μπιτέρνα και άλλες, μικρότερες, παραδοσιακές βρύσες που χρησιμοποιούνταν για το πότισμα των ζώων. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Παλιουριά Γρεβενών)

Παναγιά

Η Παναγιά (το παλιό Τουρνίκι, το αρχαίο Ομόλιον, το βυζαντινό Μολισκό), είναι ένα πολύ όμορφο μικρό χωριό, χτισμένο δίπλα στον Αλιάκμονα, σε υψόμετρο 420 μέτρων. Τα ομοιόμορφα μικρά σπιτάκια που χτίστηκαν στη θέση αυτών που καταστράφηκαν από το σεισμό του ’95, δίνουν την αίσθηση ενός ολοκαίνουριου χωριού. Οι λιγοστοί κάτοικοι της Παναγίας ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Σύμφωνα με διηγήσεις τους η κοινότητα δε μετακινήθηκε ποτέ και επί Τουρκοκρατίας διετέλεσε κεφαλοχώρι. Η ζωή στην περιοχή ήταν πάντα συνυφασμένη με τα σημαντικά μοναστήρια του Οσίου Νικάνορα Ζάβορδας και της Παναγιάς Τουρνικίου. Μια περιοχή που θεωρείται ο ιερός χώρος του νομού Γρεβενών και στην οποία η αρχαιολογική σκαπάνη ίσως αναδείξει ένα λαμπρό παρελθόν, όπως αναφέρει και ο Απόστολος Καβούκας, ένας Τουρνικιώτης ερευνητής. Το 1530, σε μια πολύ δύσκολη για τον τόπο περίοδο σκλαβιάς, ήρθε στην περιοχή ο Όσιος Νικάνορας, εμψύχωσε τους κατοίκους και έχτισε το μοναστήρι στην περιοχή Ζάβορδας. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό μνημείο, που βρίσκεται 11 χλμ. ανατολικά της Παναγίας. Ο δρόμος μέχρι εκεί είναι σε πολύ καλή κατάσταση και αυτό που ελκύει ακόμα περισσότερο τον επισκέπτη είναι το σπάνιας ομορφιάς τοπίο που διαμορφώνεται στην περιοχή του μοναστηριού, αφού ακριβώς δίπλα περνά ο ποταμός Αλιάκμονας. Η Μονή Εισοδίων της Θεοτόκου (της Παναγίας), βρίσκεται 2 χλμ. ανατολικά της κοινότητας και πιθανότατα πρόκειται για παλιότερο μνημείο από αυτό της Ζάβορδας, με αξιόλογες τοιχογραφίες. Το μουσείο του πολιτιστικού συλλόγου Τουρνικιωτών παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και είναι άξιο επίσκεψης. Στην άκρη του χωριού η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου του 15ου αιώνα θα τραβήξει την προσοχή σας (ο Δεσκατιώτης Θεοχάρης έχτισε και φιλοτέχνησε το ναό). Το τέμπλο της παλιάς εκκλησίας (19ου αιώνα) μεταφέρθηκε στον κοιμητηριακό ναό της Αγίας Παρασκευής. Έξω από το χωριό Παναγιά (στη θέση Παλιοτουρνικό) βρίσκεται η μικρή μονόχωρη εκκλησία του Αγίου Αθανασίου του 1532, από τις πιο αξιόλογες του 16ου αιώνα στη Δυτική Μακεδονία. (Πηγή πληροφοριών: Δήμος Δεσκάτης) (Πηγή photo: google maps)

Παρασκευή

Η Παρασκευή είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 780 μέτρων και βρίσκεται στις νότιες πλαγιές του όρους Βουνάσα των Καμβουνίων. Οι κάτοικοι του ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Η αρχική θέση του χωριού, τον 5ο αι. π.Χ., ήταν νοτιότερα της σημερινής, στη θέση «Κλίμα» και ονομαζόταν Καστρί. Την περίοδο του Βυζαντίου (πριν το 1393) ήταν στη θέση «Βαένι» ή «Παλαιοχώρι», όπου σώζονται ακόμα ερείπια. Απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 7/10/1912. Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου, η οποία είναι τρίκλιτη βασιλική και χρονολογείται στο 19ο αιώνα, από το 1992 έχει χαρακτηριστεί ως κτίριο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Παρόρειο

Το Παρόρειο είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 810 μέτρων και βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας, μέσα στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου. Η παλιά του ονομασία ήταν Ριάχοβο και πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα χωριά των γηγενών Γρεβενιωτών, τους οποίους οι Βλάχοι των Γρεβενών αποκαλούν Κοπατσαραίους. Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρονται κάτοικοί του ως αφιερωτές της Ιεράς Μονής Αγίου Νικάνορος ή Ζάβορδας την περίοδο 1692 και μετά (Β’ Γραφή). Ως Ριάχοβο αναφέρεται επίσημα το 1919 και το 1927 μετονομάζεται σε Παρόρειον. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Περιβολάκι

Το Περιβολάκι είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 930 μέτρων και βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας, μέσα στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου σε περιοχή κατάφυτη από δάση ελάτης. Είναι χτισμένο ανάμεσα στον Ζάκα και Λάβδα. Χαρακτηριστικές είναι οι σκεπές των σπιτιών του που είναι φτιαγμένες για να αντέχουν το βαρύ χειμώνα καθώς και οι βρύσες του. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Περιβόλι

Το Περιβόλι είναι χτισμένο στις πλαγιές της οροσειράς της Βόρειας Πίνδου, πιο συγκεκριμένα στο όρος Λύγκος με υψηλότερη κορυφή του το Αυγό, στα όρια Μακεδονίας – Ηπείρου, σε υψόμετρο 1.260-1.370 μέτρων. Η διοικητική περιοχή της κοινότητας καλύπτει 450.000 στρέμματα περίπου. Η περιοχή του Περιβολιού χαρακτηρίζεται από πλούσια βιοποικιλότητα και μεγάλα ύψη χιονιού το χειμώνα ενώ και το καλοκαίρι οι βροχές είναι συχνές με τη θερμοκρασία ακόμη και την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου να μην ξεπερνάει τους 26-27 °C. Στα διοικητικά όρια της κοινότητας ανήκει ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου Βάλια Κάλντα. Οι κάτοικοι είναι στο σύνολό τους Βλάχοι και ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Από το αιγοπρόβειο γάλα παράγονται παραδοσιακά τυροκομικά προϊόντα φέτα, κεφαλοτύρι, βούτυρο και μυζήθρα. Εξαιρετικής ποιότητας είναι και η ξυλεία της περιοχής. Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται στην περιοχή ο οικοτουρισμός. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Πολυνέρι

Το Πολυνέρι είναι ορεινό χωριό της περιφερειακής ενότητας Γρεβενών σε υψόμετρο 950 μέτρων. Χαρακτηριστικό του χωριού είναι η ύπαρξη αρκετών νερών και πηγών. Στα βόρεια του χωριού, προς τα όρια με τους Φιλιππαίους, περνάει ο ποταμός Βενέτικος καθώς και ο χείμαρρος «Ποταμούλι» που ενώνεται κοντά στο χωριό Ζιάκας με τον Βενέτικο. Προς τα δυτικά και σε απόσταση 4 χλμ. είναι η πηγή «Βαρκά Μήτσιαλου» και 3 χλμ. βόρεια το «Πηγάδι της Κρανιάς». Στην ευρύτερη περιοχή σώζονται αρκετά ερείπια νερόμυλων, οι οποίοι λειτουργούσαν μέχρι το 1950. Οι κάτοικοί του χωριού ασχολούνται με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία, ενώ τα τελευταία χρόνια, λόγω της γειτνίασης με το χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσας, με τα ξενοδοχειακά καταλύματα, τους ξενώνες και τις ταβέρνες της περιοχής. Το πιο σημαντικό αξιοθέατο της περιοχής είναι η ακρόπολη στην τοποθεσία Καστρί, που βρίσκεται βορειοανατολικά του Πολυνερίου στο δρόμο προς την Αλατόπετρα. Τα ευρήματα που υπάρχουν φανερώνουν οχυρωμένη πόλη της αρχαίας χώρας των Τυμφαίων, αρχαίο ναό με δωρική στοά και άλλα μνημειώδη κτίρια, χτισμένα με τέτοιο τρόπο που αποδεικνύουν ότι επρόκειτο για οργανωμένη πόλη. Χρονολογούνται στα τέλη 4ου με αρχές 3ου αιώνα π.Χ., ενώ η καταστροφή τους υπολογίζεται πως πραγματοποιήθηκε γύρω στο 150 π.Χ. Η χώρα των Τυμφαίων αποτελούσε τα δυτικά σύνορα του Μακεδονικού βασιλείου και ήταν ο τόπος καταγωγής του Πολυπέρχονα, αξιωματικού του Μεγάλου Αλέξανδρου. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: commons.wikimedia.org)

Ποντινή

Η Ποντινή βρίσκεται σε υψόμετρο 830 μέτρων. Οι πηγές από τις οποίες αντλούν το εισόδημά τους είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Το Σιουμποτό και το Παλιοπύλωρο είναι παραπόταμοι του Αλιάκμονα, που περνάνε βόρεια και νότια της Ποντινής, ώσπου συναντώνται και χύνονται στον Αλιάκμονα. 5 χλμ. Α του χωριού βρίσκεται η κορυφή Φακιόλα (1.116 μ.), απ’ όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει ένα ιδιαίτερης ομορφιάς τοπίο. Πολύ σημαντικό είναι το ετήσιο πανηγύρι της Ποντινής, στις 26 Ιουλίου, ημέρα της Αγίας Παρασκευής. Το προηγούμενο βράδυ, στις 25 κάθε Ιούλη, εμφανίζονται σπουδαίοι πόντιοι καλλιτέχνες, στην πλατεία του χωριού, μπροστά σε χιλιάδες κόσμου. Σύμφωνα με την ιστορία, οι κάτοικοι της Ποντινής κατάγονται από Μικρασιάτες πρόσφυγες που ήρθαν το 1923 από τα παράλια του Πόντου, την περιοχή της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης και πήραν τη θέση των «βαλαάδων» (Ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι), οι οποίοι έφυγαν για την Τουρκία με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Τόριστα, μέχρι το 1927, οπότε μετονομάστηκε σε Ποντηνή. Το 1940 το όνομά της διορθώθηκε στο σημερινό Ποντινή. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Πολιτιστικός Σύλλογος Ποντινής Γρεβενών)

Πόρος

Ο Πόρος, είναι ορεινός οικισμός σε υψόμετρο 620 μέτρων και βρίσκεται δίπλα και ανατολικά του ποταμού Αλιάκμονα, στις νοτιοδυτικές πλαγιές του όρους Λυκοπήγαδο. Το χωριό αποτελεί την είσοδο των Γρεβενών προς την περιοχή των Βεντζίων. Οι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία και στα χωράφια τους δίπλα στον Αλιάκμονα καλλιεργούν κυρίως καλαμπόκι, τριφύλλι, καπνά. Παλιότερα παρήγαγαν μεγάλες ποσότητες ξυλοκάρβουνου από τα γειτονικά δάση βελανιδιάς του Λυκοπήγαδου και Μότσιαλη. Αξιοθέατα θεωρούνται η τοποθεσία «Αμπδίστρα» με τις ηφαιστειογενείς, βραχώδεις όχθες στον Αλιάκμονα και οι εκκλησίες του των Αγίων Ταξιαρχών (στο δρόμο προς τη Μικροκλεισούρα), της Αγίας Τριάδας (κοιμητηριακός ναός) και του Αγίου Αθανασίου (του 1794). (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: poros grevenon)

Πρόσβορο

Το Πρόσβορο Γρεβενών βρίσκεται σε ύψος 980 μέτρων στα βορειοδυτικά όρια με τους νομούς Καστοριάς και Κοζάνης. Είναι χτισμένο στις βόρειες πλαγιές του όρους Τσούργιακας, ανάμεσα σε πυκνά δάση δρυών (βελανιδιάς). Βόρεια του χωριού περνάει ο ποταμός Βενέτικος ενώ στα νοτιοανατολικά ο χείμαρρος Σμιξιώτικο. Πάνω στον Βενέτικο, λίγο πριν συναντηθεί με το Σμιξιώτικο και μεταξύ Aλατόπετρας (Β.) και Προσβόρου (Α.), βρίσκεται το «Πέτρινο γεφύρι». Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα ίσως γεφύρια των Γρεβενών, χτισμένο πριν το 1900, διαφορετικής νοοτροπίας από τα άλλα του νομού και με επίπεδο δάπεδο. Χαρακτηριστικό του είναι οι σταλακτοειδείς σχηματισμοί, μήκους 20 – 30 εκ. που υπάρχουν κάτω από το τόξο της ανοίγματος 12 και πλάτους 3,45 μέτρων. Από το 1995 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Η παλιότερη γραπτή αναφορά για το χωριό γίνεται στον Κώδικα της Ζάβορδας που καταγράφει την ύπαρξη οικισμού μετά την ίδρυση της Ιεράς Μονή Ζάβορδας (1534), γι’ αυτό και η δημιουργία του τοποθετείται αρχές του 1600 με τους πρώτους κατοίκους του να προέρχονται από την Ήπειρο, την περιοχή της Βέροιας ή και την Αλβανία. Τα παλιό όνομα του χωριού είναι Δέλνο το οποίο, σύμφωνα με τους κατοίκους του, προέρχεται από παράφραση της λέξης δειλινό (απόγευμα), ενώ το Πρόσβορρο από την τοποθεσία του και από την έκθεσή του προς βορρά. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Πολιτιστικός Σύλλογος Προσβόρρου Γρεβενών)

Πυλωροί

Το χωριό είναι χτισμένο στις νότιες πλαγιές του όρους Κίσσαβος σε υψόμετρο 730 μέτρων και έχει πανοραμική θέα προς την Πίνδο, τα Χάσια και το Σινιάτσικο (Ασκιό). Νότια του χωριού περνάει ο χείμαρρος Ποταμιά που καταλήγει δυτικά στον Αλιάκμονα. Η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων, μαζί με αυτή του Αγίου Αθανασίου στο Δοτσικό έχει χαρακτηριστεί από το 1987 ως «ιστορικά διατηρητέα μνημεία γιατί αποτελούν αξιόλογα μνημεία εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής και ζωγραφικής του 18ου αιώνα». (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Ροδιά

Η Ροδιά είναι ορεινός οικισμός σε υψόμετρο 960 μέτρων. Πολιτισμικά ανήκει στα Μαστοροχώρια Γρεβενών. Αξιοθέατα είναι οι εκκλησίες του χωριού, που έχουν χτιστεί πριν το 1900, με σημαντικότερες ο πάνω και κάτω Αι – Γιάννης, της Κοίμησης της Θεοτόκου με το ξυλόγλυπτο τέμπλο της και το εξωκλήσι του Ταξιάρχη με τις παλιές του εικόνες και τους τάφους που αποκαλύφθηκαν μετά το 1950. Υπάρχουν ακόμα το πάρκο του Αϊ – Γιάννη τοποθεσία για εκδηλώσεις και εκδρομές, τα ερείπια του παλιού νερόμυλου που ήταν σε χρήση μέχρι το 1950 στα όρια Ροδιάς – Κυδωνιών και Ροδιάς – Οροπεδίου, καθώς και η πεζοπορική διαδρομή, μέσα σε δασώδη περιοχή, μέχρι την πηγή «Αρμύρα» με τα υφάλμυρα νερά της. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: ΡΟΔΙΑ ΓΡΕΒΕΝΑ)

Σαμαρίνα

Η Σαμαρίνα είναι ονομαστό Βλαχοχώρι της Βόρειας Πίνδου, που βρίσκεται κοντά στα σύνορα Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 1.600 μέτρων στις Β.Α. πλαγιές του όρους Σμόλικα (2.637 μ.) και είναι το ψηλότερο χωριό, όχι μόνο της χώρας μας αλλά και των Βαλκανίων. Κύρια απασχόλησή των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία, η υλοτομία και ο τουρισμός. Οι γυναίκες υφαίνουν χοντρά μάλλινα υφάσματα, κουβέρτες και χαλιά. Στα υψίπεδα γύρω από τη Σαμαρίνα, σε υψόμετρο μέχρι 2.100 μέτρων στους πρόποδες του Σμόλικα, έχει βρεθεί σημαντικός αριθμός παλαιολιθικών εργαλείων φτιαγμένα με την τεχνική Λεβαλλουά, εργαστηρίων και άλλων χώρων που χρονολογούνται από την μουστιαία περίοδο. Επίσης έχουν βρεθεί αποθέματα καλής ποιότητας πυριτόλιθου κοντά στα οποία έχουν βρεθεί περιοχές αποφλοίωσης των πετρών. Τα ευρήματα δείχνουν ότι στην περιοχή εγκαταστάθηκαν Νεάντερταλ πριν περίπου 70.000 χρόνια, σε μια χρονική περίοδο με καλύτερο κλίμα. Επιπλέον έχουν βρεθεί εργαλεία της πρώιμης μεσολιθικής εποχής. Υπάρχουν ίχνη μονιμότερης κατοίκησης κατά την 6η χιλιετία π.Χ., στην ύστερη νεολιθική εποχή. Τα ίχνη κατοίκησης στα υψίπεδα της Σαμαρίνας φτάνουν μέχρι την εποχή του χαλκού, στην οποία χρονολογούνται λάκκοι, λίθινα εργαλεία και θραύσματα κεραμικής. Στο χωριό υπάρχουν πέντε εκκλησίες:

• Η Μεγάλη Παναγιά, ο μητροπολιτικός ναός της Σαμαρίνας, αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Είναι μεγάλων διαστάσεων βασιλική με γυναικωνίτη, η οποία κτίστηκε σύμφωνα με την επιγραφή στη νότια είσοδο του ναού στις 15 Ιουλίου 1816. Στο ιερό του ναού φύτρωσε περί το 1850 ένα πεύκο, το οποίο εξακολουθεί να υπάρχει μέχρι σήμερα. Ο ναός εσωτερικά είναι αγιογραφημένος από τους ντόπιους αγιογράφους Χ. και Ι. Παπαϊωάννου, και σύμφωνα με επιγραφή ο ναός ιστορήθη το 1829. Έχει επίχρυσο ξυλόγλυπτο μπαρόκ τέμπλο και ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης ο δεσποτικός θρόνος και ο άμβωνας. Το 1876 χτίστηκε στη νοτιοδυτική γωνία του ναού τριώροφο κωδωνοστάσιο. Λόγω κινδύνου μερικής κατάρρευσης του ανατολικού τοίχου, έχουν γίνει εργασίες στερέωσης, με κατασκευή τσιμεντένιων στηριγμάτων και μεταλλικών αντηρίδων.
• Η Μικρή Παναγία, ενοριακός ναός στο βόρειο τμήμα του οικισμού. Χτίστηκε το 1869 στη θέση προγενέστερου ναού. Είναι τρίκλιτη βασιλική με ξύλινη, σχεδόν τετράρριχτη στέγη και γυναικωνίτη. Το θύρωμα του ναού είναι διακοσμημένο με λιθανάγλυφα. Στο εσωτερικό έχει ξυλόγλυπτο μπαρόκ τέμπλο, από το οποίο κλάπηκαν εικόνες το 2009. Ο ναός εμφανίζει προβλήματα ευστάθειας λόγω καθίζησης του εδάφους.
• Ο ναός του Αγίου Αθανασίου. Ο ναός χτίστηκε στα τέλη του 18ου ή στις αρχές του 19ου αιώνα και αποτελεί τον παλαιότερο σωζόμενο ναό της Σαμαρίνας. Ο ναός είχε ερειπωθεί τη δεκαετία του 1960 αλλά στη συνέχεια αποκαταστάθηκε. Είναι τρίκλιτη βασιλική με γυναικωνίτη. Δεν έχει νάρθηκα.
• Ο ναός του Προφήτη Ηλία βρίσκεται δυτικά του οικισμού, πάνω σε λόφο. Ο ναός χρονολογείται από το 1800. Είναι τρίκλιτη βασιλική με γυναικωνίτη και νάρθηκα. Οι τοιχογραφίες του ναού χρονολογούνται από το 1828 σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, αλλά πολλές καλύφθηκαν με ξυλεία τύπου ραμποτέ τη δεκαετία του 1980. Στα βόρεια του ναού βρίσκεται παρεκκλήσι του 1877 αφιερωμένο στον Άγιο Κοσμά.
• Η μονή Αγίας Παρασκευής βρίσκεται 4,5 χιλιόμετρα νότια της Σαμαρίνας. Η μονή δεν είναι γνωστό πότε ιδρύθηκε. Το καθολικό της μονής χρονολογείται από το 1713. Είναι τετρακίονος ναός με μεγάλους δύο τρούλους και τέσσερις μικρότερους στις γωνίες, αλλά η στέγη του ναού είναι δίρρικτη. Το εσωτερικό του ναού τοιχογραφήθηκε το 1819. Δίπλα στο καθολικό υπάρχει τρίκλιτος ξυλόστεγος ναός αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, ο οποίος αιογραφήθηκε το 1819. Το 18ο αιώνα στη μονή λειτουργούσε σχολή ζωγραφικής. Η μονή εγκαταλείφθηκε για μερικά χρόνια στο τέλος του 19ου αιώνα. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: commons.wikimedia.org)

Σαρακήνα

Η Σαρακήνα είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 750 μέτρων και βρίσκεται προς στα ανατολικά όρια με την περιφερειακή ενότητα Κοζάνης και στην περιοχή των Βεντζίων. Νότια του χωριού περνάει ο χείμαρρος Γκιώνης που καταλήγει νοτιότερα στον ποταμό Αλιάκμονα. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό βρισκόταν πάντα στην ίδια τοποθεσία και είχε το ίδιο όνομα. Την περίοδο της τουρκοκρατίας ήταν κεφαλοχώρι, είχε στενή σχέση με την Ιερά Μονή Ζαβόρδας, από την οποία απέχει 25 χλμ. βορειοδυτικά και σε αυτό έμεινε για μεγάλο διάστημα ο Όσιος Νικάνορας. Πολλοί κάτοικοί του δούλεψαν για λογαριασμό της Μονής Ζάβορδας, όπου και προστατεύονταν από τους Τούρκους. Η τρίκλιτη θολωτή βασιλική εκκλησία του Αγίου Νικολάου έχει χαρακτηριστεί από το 1995 ως «μνημείο χρήζον ειδικής κρατικής προστασίας». Πρόκειται για ενοριακό ναό μεγάλων διαστάσεων, στον τύπο της θολωτής βασιλικής, που κτίστηκε το 1858. Εσωτερικά το μνημείο είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του 19ου αι. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Σπήλαιο

Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1000 μέτρων στο νοτιότερο υψίπεδο του όρους Όρλιακα. Από τα δυτικά περνάει ο ποταμός Περιβολιώτικος και από τα ανατολικά ο Σμιξιώτικος όπου ενώνονται και δημιουργούν τον Βενέτικο τον κυριότερο παραπόταμο του ποταμού Αλιάκμονα. Από τα δυτικά περνάει ο ποταμός Περιβολιώτικος και από τα ανατολικά ο Σμιξιώτικος οι οποίοι ενώνονται και δημιουργούν τον Βενέτικο, τον κυριότερο παραπόταμο του ποταμού Αλιάκμονα. Στο παρελθόν περιβάλλονταν από ρωμαϊκά και βυζαντινά υψηλά τείχη αποτρέποντας οποιονδήποτε επίδοξο εισβολέα. Από το χωριό προς τα ανατολικά είναι τα Πιέρια-Καμβούνια-Όλυμπος-Ζυγός ενώ προς τα δυτικά ο εθνικός δρυμός Πίνδου με τη Βάλια Κάλντα. Επίσης, πηγαίνοντας στο Σπήλαιο ο δρόμος είναι εκπληκτικός, διότι η αριστερή μεριά του δρόμου είναι σκεπασμένη από τεράστιους βράχους. Έχεις συνεχώς την αίσθηση ότι μπορεί κάποιος βράχος να πέσει ανά πάσα στιγμή. Στο σημείο αυτό, ο ταξιδιώτης σταματά στο γεφυράκι που η φύση οδήγησε στη δημιουργία του κόβοντας το βουνό στα δυο. Ο επισκέπτης μένει έκθαμβος από την άγρια ομορφιά που απλώνεται μπροστά του βλέποντας το φοβερό πετρώδες ύψωμα με μια χαράδρα-κοιλάδα τελείως αδιάβατη, ύψους-βάθους 300 μέτρα περίπου κι πλάτος- άνοιγμα 100 μέτρα περίπου στην οποία περνάει το ποτάμι ανήσυχο κι ορμητικό. Οι μόνιμοι κάτοικοι του Σπηλαίου ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια της γης. Από τα πιο φημισμένα προϊόντα είναι τα φασόλια, η κατσικίσια φέτα και το τσίπουρο. Επίσης φημισμένο είναι το πανηγύρι του Σπηλαίου τον Δεκαπενταύγουστο προς τιμήν του μοναστηριού της Παναγίας. Το πανηγύρι κρατάει τρεις ημέρες, από τις 14 μέχρι και τις 16 Αυγούστου. Η μάζωξη γίνεται στην κεντρική πλατεία του χωριού, όπου παίζουν τοπικά συγκροτήματα και ο κόσμος χορεύει παραδοσιακούς χορούς. Στο Σπήλαιο συρρέουν μέλη πολλών ορειβατικών συλλόγων καθώς και λάτρεις επικίνδυνων σπορ για να κάνουν ορειβασία, canyoning ή κανόε-καγιάκ. Διάφορες είναι οι περιοχές του Σπηλαίου όπου έχουν βρεθεί αρχαιολογικά ευρήματα από τη νεολιθική εποχή καθώς και χάλκινα όπλα, σπαθιά, πανοπλίες και άλλα αντικείμενα της μυκηναϊκής εποχής. Στην ίδια περιοχή κατάσπαρτα είναι και τα χωράφια από κομμάτια αγγείων, της αρχαϊκής, της κλασικής της ελληνιστικής (Φιλίππου και Μεγάλου Αλεξάνδρου) και της ρωμαϊκής εποχής. Σε μερικά σημεία στα χωράφια τους έχουν επισημάνει οι γεωργοί, κατά την καλλιέργεια, τοίχους από δωμάτια και άλλους μικρότερους χώρους σπιτιών. Γενικά και όλη η τοποθεσία προσφέρεται για την εγκατάσταση ενός ή πολλών οικισμών των εποχών αυτών. Το σημαντικότερο από όλα είναι ότι σε ολόκληρο το τρίγωνο του Σπηλαίου έχουν επισημανθεί από τους αρχαιολόγους τόποι κατάλληλοι για έρευνα και ανασκαφές. Στο σχολείο του χωριού έχουν συγκεντρωθεί από τον δάσκαλο Γιάννη Πέτρου αρκετά ευρήματα από τυχαίες περιπτώσεις, τα οποία κάποια στιγμή μεταφέρθηκαν στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Βέροιας. Τα σπουδαιότερα όμως είναι αυτά πού βρέθηκαν στην Επάνω Πλατεία (Μεσοχώρι) του χωριού. Χαρακτηριστικά αξιοθέατα είναι τα δύο φαράγγια. Το νοτιοδυτικό φαράγγι της Πορτίτσας (1830) με την πέτρινη γέφυρα που έχει ύψος περίπου 300 μέτρα. Το μήκος του είναι 800 περίπου μέτρα, ενώ οι σχεδόν κάθετες πλευρές του ορθώνονονται τουλάχιστον 220 μέτρα πάνω από τον ποταμό Βενέτικο που το διασχίζει. Σε κάποιο σημείο το πλάτος του μειώνεται στα 8 περίπου μέτρα. Στην είσοδο του βρίσκεται το ομώνυμο δίτοξο γεφύρι που έχει μήκος 34 μέτρα και ύψος 7.80 μέτρα. Το ανατολικό φαράγγι της Λιάτισας το είναι δύσκολα προσβάσιμο, το διασχίζει ο Σμιξιώτικος ποταμός (Βελονιάς) και εκεί υπάρχουν δύο πέτρινα γεφύρια του Κατσογιάννη και της Λιάτισας ή του Κλέφτη όπως ονομάζεται. Η παράδοση λέει ότι ένα παλικάρι του Θεόδωρου Ζιάκα κυνηγημένο από τους Τούρκους πήδηξε απέναντι στο σημείο αυτό για να γλιτώσει. Μετά από αυτό έφτιαξε το γεφύρι γύρω στα 1800. Το γεφύρι του Κατσογιάννη είναι ένα γεφύρι με συνολικό μήκος πάνω από 50 μέτρα το οποίο χρονολογείται γύρω στο 1800. Σώθηκαν μόνο τα δύο βορειότερα τόξα του ενώ το νότιο αντικαταστάθηκε με οπλισμένο σκυρόδεμα. Το πλάτος του είναι 2,6 μέτρα κι το ύψος της μεγαλύτερης καμάρας του είναι 7 μέτρα περίπου. Την ονομασία του την πήρε από έναν σωζόμενο παρακείμενο μύλο, ιδιοκτησίας του ενοριακού ναού του Αγίου Αθανασίου Σπηλαίου που τον δούλευε κάποιος Κατσογιάννης. Εξαιρετικά ενδιαφέρον αξιοθέατο που αξίζει να επισκεφτεί κανείς είναι επίσης η μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το καθολικό της μονής είναι ο συνήθης αγιορείτικος τύπος ναού. Το τέμπλο, η δυτική θύρα και τα φράγματα των παραθύρων αποτελούν πολύ σημαντικά δείγματα της ξυλογλυπτικής του 17ου αιώνα. Τα παράθυρα που διατρυπούν τους πλάγιους τοίχους είναι μικρά, στενά και αψιδωτά και διευρύνονται ως πολεμίστρες, αντανακλώντας την ανασφάλεια και τους κινδύνους της εποχής. Στο εσωτερικό ο ναός είναι διακοσμημένος από αγιογραφίες. Το ιστορικό μοναστήρι βρίσκεται στην βορειοανατολική είσοδο του χωριού. Το καθολικό και το ανακατασκευασμένο τμήμα του ισογείου της βόρειας πτέρυγας είναι τα μόνα που έχουν απομείνει από την άλλοτε άνθουσα μονή. Το καθολικό αφιερωμένο στην Παναγία, ιδρύθηκε το 1633 επί αρχιεπισκόπου Γαβριήλ, από τη Μηλιά Μετσόβου. Η διακόσμησή της έγινε από τους ζωγράφους Νικόλαο και Ιωάννη σε δύο φάσεις. Τα ανώτερα τμήματα και οι χώροι κοσμήθηκαν στα 1649-1650, ενώ από τους χώρους έως τον δυτικό τοίχο του κυρίως ναού το 1650-1651. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η μονή λειτούργησε ως κρυφό σχολειό και ως νοσοκομείο για τους τραυματίες και σύμφωνα με την προφορική παράδοση το επισκέφθηκε δύο φορές ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Στις αρχές του 20ού αιώνα τα πλούσια κειμήλια της μεταφέρθηκαν στο μοναστήρι της Ζάβορδας με το οποίο η μονή συγχωνεύτηκε το 1935. Ένα ακόμη αξιοθέατο που μπορεί να επισκεφθεί κάποιος στο χωριό είναι το κάστρο του Σπηλαίου το οποίο έχει πέσει με το πέρασμα του χρόνου. Είναι ένα τείχος το οποίο ανάγεται στους βυζαντινούς χρόνους αλλά τα αρχαιολογικά δεδομένα οδηγούν στην ελληνιστική κι ρωμαϊκή εποχή. Σύμφωνα με τα ανασκαφικά ευρήματα στο χωριό δηλώνουν ότι η περιοχή αλλά κι το κάστρο κατοικήθηκε από την πρώιμη εποχή του σιδήρου. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Σπήλαιο Γρεβενών – Spilaio Grevena)

Σταυρός

Ο Σταυρός είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 760 μέτρων και βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας και στα ανατολικά όρια του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα «Βλαχοχώρια των Γρεβενών». Αξιοθέατα θεωρούνται το πέτρινο «γεφύρι της Λιάτισσας» που βρίσκεται νοτιοδυτικά του χωριού πάνω στον Βελονιά που το ενώνει με το Σπήλαιο και από το 1995 έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Δυτικά βρίσκεται το μονότοξο πέτρινο «γεφύρι του Κατσογιάννη» ή «γεφύρι του Μύλου», που εξυπηρετούσε τη μετακίνηση των κατοίκων του Σπήλαιου με το χωριό και τους Μαυραναίους. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Σύνδενδρο

Το Σύνδενδρο ή Σύδενδρο είναι ορεινό χωριό των Γρεβενών σε υψόμετρο 750 μέτρων. Την περίοδο της τουρκοκρατίας το χωριό ήταν κεφαλοχώρι με μεικτό πληθυσμό (μουσουλμάνοι Βαλαάδες και χριστιανοί) που ασχολείτο με τη γεωργία και κτηνοτροφία. Πολιτιστικά συμπεριλαμβανόταν στα ανατολικά «Μαστοροχώρια των Γρεβενών». Η παλιά ονομασία του, από την εποχή της τουρκοκρατίας, ήταν Τερβέν και με το όνομα αυτό αναφέρεται το 1918. Μετονομάστηκε σε Τριβένι το 1919 και το 1927 σε Σύδενδρο. Το 1940 διορθώθηκε σε Σύνδενδρο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Ταξιάρχης

Ο Ταξιάρχης βρίσκεται σε υψόμετρο 640 μέτρων. Το χωριό έφερε αρχικά την σλαβική ονομασία Κουσκό, επίσης Κοσικό ή Κοχισκό και μετονομάστηκε σε Ταξιάρχης το 1925. Φέρεται ότι πήρε την ονομασία του από την παρακείμενη μονή των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ, βάσει θρύλου. Η Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών χτισμένη περί το 1833, σύμφωνα με εντοιχισμένη πλάκα βρίσκεται δυτικά και σε κοντινή απόσταση από το χωριό. Βάσει γραπτής μαρτυρίας (κατάστιχου) που βρέθηκε στην μονή υφίστανται στοιχεία για την οικονομία της εποχής, τις εμπορικές συναλλαγές, τις τιμές υλικών και τις χρησιμοποιούμενες μονάδες μέτρησης. Πιθανολογείται η ύπαρξη ναΐσκου (μικρομονάστηρο) πριν την ολοκλήρωση της μονής σε προγενέστερες ημερομηνίες που εξελίχθηκε σταδιακά σε πλήρη μονή χάρη σε δωρεές. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Τρικοκκιά

Η Τρικοκκιά είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 580 μέτρα. Η Τρικοκκιά βρίσκεται στα νότια όρια του νομού με το νομό Τρικάλων. Είναι χτισμένη σε λόφο στους βορειοδυτικούς πρόποδες των ορέων Χάσια και νότια στον χείμαρρο Σούτσα που καταλήγει στον Αλιάκμονα ποταμό. Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν Τσαπουρνιά και πιθανότατα προέρχεται από το θάμνο τσαπουρνιά. Ο οικισμός ιδρύθηκε το 1860 από κατοίκους κοντινών οικισμών της περιοχής των Χασίων. Πολλοί σημερινοί κάτοικοί της είναι από την Κόνιτσα της Ηπείρου που εγκαταστάθηκαν μόνιμα γύρω στο 1900. Το χωριό με την παλιά του ονομασία Τσαπουρνιά αναφέρεται επίσημα το 1918 και το 1927 μετονομάζεται σε Τρικοκκιά. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Trikokkia Grevenon)

Τρίκωμο

Το Τρίκωμο είναι ορεινό χωριό σε υψόμετρο 780 μέτρα. Το Τρίκωμο βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Όρλιακας και νότια του βουνού Μεγάλη Ράχη (υψομ. 914), μέσα στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό ιδρύθηκε την εποχή της τουρκοκρατίας από κατοίκους τριών οικισμών (Ελευθεροχώρι, Καλογριά και Ζιάννη) που μετακινήθηκαν για να αποφύγουν τα αντίποινα μετά τη θανάτωση Τούρκων φοροεισπρακτόρων. Η παλιά του ονομασία ήταν Ζάλοβο και πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα «Βλαχοχώρια των Γρεβενών». Τα κυριότερα αξιοθέατα του Τρίκωμου είναι τα γεφύρια πάνω στο Βενέτικο ποταμό. Δύο από αυτά το 1995 χαρακτηρίστηκαν ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία. Το τρίτοξο πέτρινο «γεφύρι του Αζίζ Αγά» βρίσκεται ανατολικά του χωριού, σε απόσταση περίπου 3 χλμ. πάνω στις παλιές ορεινές μουλαρόστρατες που συνέδεαν την Ήπειρο με την Μακεδονία. Θεωρείται το μεγαλύτερο της Μακεδονίας εξαιτίας του μήκους του κεντρικού τόξου του. Χτίστηκε το 1727 από τον Αζιζ πασά, έχει μήκος 70μ. και ύψος 15μ. Το δίτοξο «γεφύρι του Καγκέλια» ή «γεφύρι της καστανιάς» που εξυπηρετούσε τη μετακίνηση των κατοίκων του Μοναχιτίου και του Μικρολίβαδου προς τα Γρεβενά. Πιθανολογείται ότι χτίστηκε πριν από αυτό του Αζίζ πασά και έχει μήκος 40,50 μ., πλάτος 2,80 μ. και ύψος 10,30 μ. Το 1989 έγινε επισκευή του με μπετόν. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Σύλλογος Γρεβενιωτών Θεσσαλονίκης)

Τριφύλλι

Το Τριφύλλι είναι ημιορεινό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 470 μέτρων και βρίσκεται στα όρια του νομού με το νομό Τρικάλων, νότια από το χείμαρρο Σούτσα που καταλήγει στον Αλιάκμονα ποταμό. Είναι χτισμένο στις βορειοανατολικούς πλαγιές των ορέων Χάσια, ανάμεσα στα χωριά Τρικοκκιά, Κατάκαλη και Ασπροκκλησιά Τρικάλων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου στη τοποθεσία «Νουμπένιτσα» που από το 1996 έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Πρόκειται για μονόχωρο μεταβυζαντινό ναό με τις τοιχογραφίες του 1791 και το ξυλόγλυπτο τέμπλο που φέρει γραπτό διάκοσμο. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Τριφύλλι Γρεβενών)

Φελλί

Το Φελλί βρίσκεται δυτικά του Αλιάκμονα και νότια του Βενέτικου, πολύ κοντά στο σημείο που οι δύο ποταμοί ενώνονται σε υψόμετρο 630 μέτρων. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση η θέση του χωριού ήταν πάντα η ίδια και χωρίς αλλαγές στη σύσταση του πληθυσμού του. Μετά την απελευθέρωση και την ανταλλαγή πληθυσμών εγκαταστάθηκαν κάποιες οικογένειες προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Την περίοδο της τουρκοκρατίας υπήρξε τσιφλίκι Τούρκων μπέηδων. Η παλιά ονομασία του, από την εποχή της τουρκοκρατίας, ήταν Φιλί και με το όνομα αυτό αναφέρεται το 1918 και μετονομάστηκε σε Φελλί το 1949. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το όνομα προέρχεται από τη Φίλα που υπήρξε μια από τις γυναίκες του Φίλιππου Β’ βασιλιά της Μακεδονίας. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: google maps)

Φιλιππαίοι

Οι Φιλιππαίοι είναι ορεινό χωριό της περιφερειακής ενότητας Γρεβενών. Είναι χτισμένοι σε υψόμετρο 1.220 μέτρων στις πλαγιές του Σμόλικα και αποτελούν έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Περίπου τρία χιλιόμετρα δυτικά από το σημερινό χωριό έχουν διαπιστωθεί, από επιφανειακά αρχαιολογικά ευρήματα, λείψανα αρχαίου οικισμού, που ήταν χτισμένος σ’ έναν ψηλό και οχυρό από τη φύση λόφο («Καστρί»), που υψώνεται στην αριστερή όχθη ενός παραπόταμου του Βενέτικου. Η ονομασία του χωριού προέρχεται πιθανότατα από το Φίλιππο, βασιλιά της Μακεδονίας. Ο οικισμός βρισκόταν παλαιότερα κοντά σε δρόμο-παρακλάδι της Εγνατίας Οδού, αλλά λόγω των συχνών λεηλασιών οι κάτοικοι μετακινήθηκαν βορειότερα και πιο ορεινά. Το χωριό ήταν τσιφλίκι του Τούρκου Ραγήτ Μπέη, αλλά το 1872 ορισμένοι κάτοικοι του χωριού αγόρασαν όλη την έκταση του χωριού. Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, ο πληθυσμός του χωριού αυξήθηκε, κυρίως από κατοίκους της Ηπείρου. Πολιτισμικά συμπεριλαμβάνεται στα «Κουπατσιοχώρια» των Γρεβενών και στα βλάχικα η ονομασία του ήταν Φιλκλί ή Φιρκλί. (Πηγή πληροφοριών: Βικιπαίδεια) (Πηγή photo: Ομάδα από Filippaioi – σύλλογος των απανταχού Φιλιππιωτών Ο Άγιος Νικόλαος)

Πηγή photo slider: commons.wikimedia.org